Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 6:00 pm on 2017/05/26 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  buhako 

  iz.  g.er. Bafada; ufakoa. Buhako batez lurrera aurtiki zuen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  buhako (L-côte, BN ap. A; Hb ap. Lh, Dv (BN), Casve).

  Soplido, soplo; golpe (de viento). “Souffle. Buhako batez lurrera arthik nezake, d’un souffle. Emozu suari buhako bat, donnez au feu un coup de soufflet. Haize buhako bat, un coup de vent” Dv. “(BN), soplo” A. “(L-côte), espiración del aliento” Ib. San Leon hurbildu zen jainko ordearen iduriaren oinetaraino, eta ufako edo buhako batez arthiki zuen. Jnn SBi 309.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [bafada]: putz, alpore Ipar., bafada Ipar., ufa Ipar., ufako Ipar., lurrun Bizk., buhada g.e., ufada g.e., bafa zah., bapore zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (ikus bafada) soplido, soplo, golpe de viento
  fr souffle
  en puff, (strong) blast
  port sopro

  Kandela buhako batez iraungi.  (Hiztegi Batua)

  

  buhako (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 4:36 pm on 2017/05/25 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  laurdenkatu 

  ad. laurdenkatu, laurdenka, laurdenkatzen du ad. Ipar. Laurdendu. Jujatu eta lau zamarien artean bertan laurdenkatu zuten. Gillotina gutxietsirik, gizonak laurdenkatzen zituzten aldi eder haiekin ametsetan. || du ad. Lau zatitan bereizi. Oihala laurdenkatu. Urtearen egunak laurdenkatuak diren bezala. Laurdenkatua dakar bere armarria arma urdin, berde, zuri eta horiz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  laurdenkatu (VocS 132, Dv -> A, Lecl, H), laurdengatu (BN, S ap. A; VocBN), laurenkatu (H (V)).

  Descuartizar, despedazar, partir en cuatro pedazos. “Diviser par quatre, mettre un corps en quatre portions” VocBN. “Bildots bat laurdenkatzea, mettre en agneau en quartiers. […] Onthasuna laurdenkatu zuten, ils tirent quatre parts, prennent les quatres chacun un part de l’héritage, du bien. […] Giza-erhaile bat laurdenkatzea, écarteler, tirer à quatre chevaux un assassin. […] Laurdenka zazu oihal hori ikhusteko baden aski laurdena athorra batentzat, divisez, partagez cette toile en quatre […]” H. v. laurdendu. Tr. Documentado en textos septentrionales de los ss. XIX y XX, y en Berrondo. La forma más empleada es laurdenkatu; Joannateguy emplea laurdengatu.

  Dezagün laurdenka / mündian ükhen dezan / bere merexia. Xarlem 1365. Laur anaiek laur menbretarik / esteka laur kordas eta laurdenka. Ib. 1366. Harria harriaren gainen / eztiagü osorik utziren / bena bai arrakuntratiak / oro laurdenkaturen. Mustafa (ap. DRA). Txakurrak lo ziren; […] / senditu gabetarik, / ithorik, / laurdenkaturik izan ziren. Arch Fab 142s. Oi seme lotsagabe izigarria! […] Laurdenkatzea, puskatzea ez duk hiretzat sobera! Dv LEd 112. Gaztigu handia eta luzea; desterrua, galerak eta batzutan heriotze penatua ere: urkhatzea, laurdenkatzea, burumoztea. Ax (ed. 1864), 441 (las tres últimas palabras son del editor Inchauspe). Lotzen ziozkatelarik lau soka lau zango-besoetarik, haritu zitzaizkon tiraka […]. Burregoak gelditu zirenean harren laurdengatzetik […]. Jnn SBi 150. Gizonak laurdenkatzen zituzten aldi eder haiekin ametsetan. MIH 321.

  Dividir en cuatro. Min handia bai, urthe egunak / zeren diren laurdenkatiak. “Dans l’an s’entremêlent des jours qu’il faut chômer”. Arch Fab 227. Bizkai-Berriko printzea, laurdenkatua dakar bere ikurdia. “Partidas a cuarteles”. Berron Kijote 196s. Lau apez ginenen artean laurdenkatuak zituen Hazpameko lanak. Larre ArtzainE 218.

  Sinonimoak: ad. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [laurdendu]: laurdendu, laurgitu g.e.

      [gillotinatu]: gillotinatu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Ipar.) descuartizar, cuartear (2) du ad. (Ipar.) cuartear, dividir en cuatro partes (3) du ad. (Ipar.) guillotinar
  fr (1) du ad. (Ipar.) dépecer, écarteler (2) du ad. diviser par quarts
  en du ad. to quarter, to cut into quarters, to divide into four
  port (1) du ad. (Ipar.) ] esquartejar. (2) du ad. (Ipar.) esquartejar, quartear (3) du ad. (Ipar.) guilhotinar

  Aurrena gorputza laurdenkatu nuen. [Kontakizunak, Edgar Allan Poe / Koro Navarro (Ibaizabal, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  laurdenkatu (Argazkia: elmetronauta.blogspot.com.es)

   
• 

  Maite 11:57 pm on 2017/05/24 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  karramixkatu 

  ad. karramixkatu, karramixka/karramixkatu, karramixkatzen du ad. Ipar. Harramazkatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  karramixkatu, karramaxkatu, karramiskatu (T-L), karramaskatu. Arañar (sentidos prop. y fig.). “Égratigner” T-L. Nor edo nor enganatu bazen bere urhats eta erranetan, segur gaizki egin edo gaizki erranak arbuiatuko zituen, bainan ahalaz enganatu zena karramixkatu gabe. Herr 16-10-1958, 1. Ezagutu duk ene soa, gizon begitarte karramaskatuen gainean; ene mintzoa, elhe arrotz eta garhasien erdian. SoEg EG 1959 (3-6), 154. Algeria, elhorri moko xorrotxa […] sartzen zaiku, karramaxkatzen gaituela eta bet-betan iratzarririk ezartzen. SoEg Herr 16-4-1961 (ap. DRA; la ref. es incorrecta).

  Sinonimoak: ad. Ipar.

      [harramazkatu]: arraskatu, atzamar egin, atzapar egin, atzaparkatu, azkura egin, harramazkatu, hatz egin, hazkatu, aztaparkatu Ipar., hazka egin Bizk., haztatu Zub., atzamarkatu g.e., atzamartu g.e., atzapartu g.e., harraskatu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. (batez ere Ipar.) arañar
  fr da/du ad. (Ipar.) egratigner, érafler
  en scratch
  port arranhar, raspar

  Karramixkatzen nauten elorriak (Elhuyar hiztegia)

  

  karramixkatu (Argazkia: Wikimedia Commons)

  Save

  Save

   
• 

  Maite 10:39 pm on 2017/05/23 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  birrin 

  iz. Apurra. Ogi birrinak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  birrin (V). Ref.: A; Etxba Eib. Etim. Quizá, como sugirió ya Azkue, de bir- + irin ‘harina segunda’; cf. astur. segundo ‘cereal o harina de clase inferior’.

  1. “Salvado. De birr + irin, litm.: reharina, segunda harina” A. “Salvado. Garixari ataratzen jako birriña” Etxba Eib. Cf. SM Eusk 1990, 349: “Harina, harina fina. (No es salvado como trae T. Etxebarria. El salvado es zaixa)”. Gariyari kendurik / zaia ta birriña, / ta ogiya egiteko / zuri mamiña. MendaroTx 42. Zaia edo birriña edo otaza. (Rentería, 1963). DRA. Ogei zaku baba, beste ainbat birrin eta zai. Gerrika 149.

  2. mirrin (V-arr, G-goi ap. A). “Migaja de pan” A. Ogi birrin bat egozten eban lurrera. EEs 1928, 12.

  (V-gip). Migajas, material desmenuzado. “Aleei buruz. Konposizioan, batez ere” Elexp Berg. “Arta-birriñ puxkat emuixozu txalai” Ib. “Baba-birriña be emon izan jakuen ganauei” Ib. “Zai-birriñ, salvado menudo” Ib. [Txekor errea] birrin biurtzeraño txetu ondoren, aren autsak menditik yeixten zan errekara yaurti zitun. Ol Deut 9, 21 (Ker auts).

  Sinonimoak: iz. Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [zahia]: g.e.zahi

      [apurra]: pizar, apur Ipar. pl., lipar Ipar., miko Ipar., papur Ipar., apurreria Bizk., pixar adkor., papor Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [labore-alearen azal xehatua] (B) salvado (2) iz. (batez ere B) migaja (de pan), miga
  fr (1) iz. son [de blé, maïs] (2) iz. [apurra] miette
  en (1) iz. [zahia] bran (2) iz. [apurra] crumb [bread]
  port (1) iz. salvado (2) migalha

  Ogi birrinak (Hiztegi Batua)

  

  birrin (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  Save

   
• 

  Maite 9:21 pm on 2017/05/22 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  biodibertsitate 

  iz. Biziaren barietatearen neurria. Zehazkiago, biodibertsitate genetiko, biodibertsitate espezifiko eta ekosistema-biodibertsitatea bereiz daitezke, bizidunen hiru alde nagusiak aintzat hartuz: geneak, espezieak eta ekosistemak. (Euskalterm)

  Sinonimoak: iz.
  [biodibertsitatea] : bioaniztasun (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es biodiversidad, diversidad biológica
  fr diversité biologique, biodiversité
  en biodiversity, biological diversity
  port Ecol biodiversidade

  Biodibertsitatea, bioaniztasuna edo dibertsitate biologikoa ekosistema batean, bioma batean edo planeta oso batean bizi-formek duten aniztasun-maila da. Askotan, kontzeptu hau erabiltzen da sistema biologikoen osasuna neurtzeko. Bereizkuntza naturalaren eta izaki motek irauteko dituzten mekanismo genetikoen ondorioz, Lurreko bizitza dibertsitate handikoa da; eta dibertsitate hori ezinbestekoa da, bizia izango bada, eta ezin ordezkatuzkoa da, hura galtzeak hondamena baitakar. Biodibertsitatea ez da berdin banatzen Lurrean; badira eremu batzuk, tropikoak batez ere, bizi-moten dibertsitatearen aldetik goi-mailakoak direnak. [Bioaniztasun, Wikipedia]
  

  

  biodibertsitate (Argazkia: Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 11:06 pm on 2017/05/21 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sast 

  onomat. Sastadaren onomatopeia. Ik. zazt. Sartu zion labana, sast, sabelean. Sast, moztu diot txortena. Erle bat belarri gainean jarri zitzaion, eta sast, eztena sartu zion. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [sast] : plast!, sast!, zapart!, danba! (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es onom. ¡zas!
  fr vlan onomatopée, paf interj
  en (US dated) gee whiz! interj
  port excl fam zás

  Sartu zion labana, sast, sabelean. (Hiztegi Batua)

  

  sast (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:32 pm on 2017/05/19 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  garako 

  adj. Pertsonez mintzatuz, heldutasunera iritsi dena.

  Sinonimoak: izlag. g.e.

      [garerdikoa]: garerdiko Bizk.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izlag. adulto, -a; maduro, -a; desarrollado, -a
  fr izlag. adulte, -a; mûr
  en izlag. adult, mature
  port izlag. adulto, -a; maduro,

  Amezketar gizaseme garakoa. (Hiztegi Batua)

  

  garako (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)