Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:24 pm on 2015/02/22 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lokartu 

  da ad. (batez ere Ipar.) Lo hartu, loak hartu. Etzan zen lurrean eta lokartu zen arbola haren azpian. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:ad.

  [loak hartu]: lo hartu, loak hartu, loharkatu Ipar., lokumatu Ipar. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (batez ere Ipar.) dormirse, adormecerse (2) (batez ere Ipar.) (hed.) entumecer(se); aplacar(se), sosegar(se)
  fr (1) (batez ere Ipar.) s’endormir, s’assoupir (2) (batez ere Ipar.) (hed.) s’engourdir, se calmer
  en (1) to get to sleep, to go to sleep, to fall asleep (2) to be/go numb
  port (1) adormecer, pegar no sono (2) aplacar-se, serenar-se

  Entzun:
  

  ESAN GABE DOA

  

  Elkartasun basatia, Oier Guillan (Susa poesia)

  Minarena naiz zorionarena beste.

  Esan gabe doa

  Jendez beterik dagoen gutxiengo batekoa naiz.

  Esan gabe doa

  Beldurrarena naiz pozarena beste.

  Diot. nintzen. Diot. nintzen. Diot. nintzen. A.

  Esan gabe doa
  

  Erbestearena naiz aberriarena beste.
  Eskuak garbitu eta haiei so
  diot: nor naiz hau.
  Hanka lokartu ostean orratz batekin ziztatu
  eta zera pentsatzen dut:
  norena da nirea den min hau.
  Edo:
  zergatik du nire antza haur honek.

  (Isilunea).

  Zergatik dute nire antza alkandorek
  Zergatik dute nire antza mesanotxeko liburuek
  zergatik dute nire antza familia argazkiek
  zergatik dute nire antza eltxoek
  zergatik dute nire antza etxeko zapatilek
  zergatik dute nire antza maite ditudan pertsonek
  zergatik dute nire antza nire antzik ez dutenek.

  Esan gabe doa

  Lekuz mugitzen den airea da denbora.

  Esan gabe doa

  BELDURRA airea IRAULTZA airea GEZURRA airea
  BERUNA airea BIZITZA airea ZARATA airea
  GARUNA airea DENBORA airea GARENA airea
  GINENA airea HIZKUNTZA airea AHOTSA airea

  Esan gabe doa

  A.

  Esan gabe doa

  Mmm.
  (Isilunea).
  Nggsssb.
  (Isilunea).

  [Elkartasun basatia, Oier Guillan (Susa poesia, 2013)]

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 12:40 pm on 2015/02/21 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  ama(-)hizkuntza 

  iz. Haurtzaroan ikasitako lehen hizkuntza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Hiztegi Batuan

  ama-hizkuntza edo ama hizkuntza

  Orotariko Euskal Hiztegian

  AMAREN HIZKUNTZA. Lengua materna. Ikastoletan eta ikastoletarik gora erabiltzen den euskara, ez daiteke izan, eta ez da, inoren ‘amaren hizkuntza’. MIH 218. Ez diote ez zure haurrari ez besterenei ikastolan ‘amaren hizkuntza’ irakasten, baizik eta mintzaera horretatik hurbilagoa edo urrutiagoa, baina bestelakoa. Ib. 218. Batasunak […] galera berekin dakar: ez da, hasi berrian behintzat, inoren ‘amaren hizkuntza’ izango. Ib. 223.

  Sinonimoak: iz.
  [ama(-)hizkuntza] : amaren hizkuntza (OEH)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es lengua materna
  fr langue maternelle
  en mother tongue
  port língua materna

  Entzun:
  

  Gaur, otsailak 21,  Ama Hizkuntzaren Nazioarteko Eguna da. UNESCOk urtero antolatzen du egun hau, mundu mailan,  kultura aniztasuna eta eleaniztasuna sustatzeko asmoz. Bereziki hizkuntza gutxitu, indigena eta arriskuan daudenei erreparatu nahi zaie eta, horretarako, ekimen ezberdinak antolatzen dira. Aurten ekimena Internetera heldu da eta kanpaina bat ipini da abian: Tweet in your #MotherLanguage. [Ama Hizkuntzaren Nazioarteko Egunean, txiokatu #AmaHizkuntzan (#MotherLanguage), maitego.com]

   
• 

  Maite 7:50 am on 2015/02/19 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bermatu 

  1. da/du. (batez ere Ipar.) Zerbait edo norbait, beste zerbaitek eusten diola jarri. Ukondoez beribilaren leihoetan bermatuz, haurrek lepoa luzatzen dute barnera. 2. du ad. Norbaitek inoren zorren edo egitekoen erantzukizuna beregain hartu; zerbaiti buruzko bermea eman. 3. da ad. (Ipar.) Ahalegindu. Zerbait egitera bermatzen direnak.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: ad. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [arrimatu]: irozo, arrimatu Ipar. g.e.

  [ahalegindu]: ahalegina egin, ahaleginak egin, ahalegindu, indarkatu, saiatu, entseatu L-BN, iseiatu Zub., aplikatu zah., dendatu Bizk. g.e., permatu Ipar. zah.

  [bermea eman]: berme eman, abalatu Heg., garantizatu Heg.

  [fidatu]: fidatu, uste ona izan, fida izan Ipar., fio izan Gip. beh.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (batez ere Ipar.) apoyar(se) (2) (hed.) confiar (en) (3) (Ipar.) empeñarse, esforzarse, intentar, hacer lo posible (4) garantizar
  fr (1) (s’)appuyer (2) (hed.) compter sur (3) (Ipar.) (s’)efforcer, essayer (4) garantir, assurer
  en (1) to rest against/on, to lean against/on (2) to trust (in), to rely on (3) to guarantee; to assure
  port (1) (batez ere Ipar.) apoiar-se (2) (hed.) confiar (en, em) (3) (Ipar.) empenhar-se, cismar (4) garantir

  Entzun:
  

  PSNko Juan Jose Lizarbek ere nabarmendu zuen lege aldaketak aukera berdintasuna bermatzen duela: «Euskararen legea aldatu gabe ere gobernuak egiten ahal zuen hori, baina orain arte egin ez duenez, legea aldatu behar izan dugu». [Parlamentuak egin du euskara Nafarroa osoko ikastetxeetara zabaltzeko urratsa, Edurne Elizondo (Berria.eus, 2015-02-20)]

  

  bermatu (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 9:56 am on 2015/02/18 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ihardetsi 

  du ad. (Ipar.) Erantzun. Galderari ihardetsi.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  ihardetsi ad. Ipar.

  [erantzun]: jas.erantzun, iharduki Ipar., errespondatu Naf., kontestatu Heg. beh.

  [buru egin]: g.e.aurka egin, aurpegi eman, aurpegia eman, aurre egin, aurre eman, buru atxiki, buru egin, buru eman, burura eman, gogor egin, gogortu, indar egin, kontra egin, kontrakarrean jarri, burutzia egin Ipar., iharduki Ipar., jarki Bizk., dorpetu g.e., kontratu Ipar. zah.

  ihardetsi iz. Ipar. g.e.

  [erantzuna]: erantzuera, erantzun, erantzupen, arrapostu Ipar., ihardespen Ipar., erantzuki g.e., erantzute zah., errepusta Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (Ipar.) contestar, responder; replicar (2) responder
  fr répondre, répliquer
  en to answer, to reply
  port responder, replicar

  Entzun:
  

  Bi pertsona elkarren artean mintzo balira bezala, galdeginez eta ihardetsiz egina. [Doctrina christiana, Esteve Materre [moldatua] (Bordel, 1617)]
  

  

  ihardetsi (Argazkia: Berria.eus)

  Gaiari buruz gehiago jakiteko:

  • Bazena badena bihurtu da, Mikel Lizarralde (Berria.eus)
  • Nor zen Esteve Materra, lapurtera klasikoz idatzitako lehen obraren egilea? Gorka Bereziartua (Argia.eus)

   
• 

  Maite 10:10 am on 2015/02/17 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  arbazta 

  iz. 1. (batez ere pl.) Abar xehea, bereziki zuhaitzetik erauziz gero. 2. (G) Lihoak izan ohi duen azala. 3. Gapirioa.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  arbazta (G-bet, AN-5vill; Lar, Dv (G arbazt < It Dial), H), arbasta (G-to-bet; Dv), arbaxta, abrasta (L-côte; Lander ap. DRA), arbuzta (Darric ap. DRA). Ref.: A (arbazta, arbasta, abrasta).

  Etim. Para arba(zta), garbasta, karbaza, etc., v. DCECH s.v. carba, DES s.v. kárva, Hubsch Sardische Studien (Bern, 1953), 19s.

  1. “Támaras, el despojo de la leña gruesa”, “hornija, arbaztak”, “rozo, la leña menuda, arbaztak” Lar.

  2. arbasta (V-ger, G-to). Ref.: A; Garate RIEV 1935, 348. “Vara, palo” A. “Palo para sujetar vid, arvejas, etc… (Durango)” Garate 5.ª Cont RIEV 1935, 348.

  3. (G-azp-goi ap. Iz IzG), arbasta (G-goi ap. A), arbezta (Lar, Hb ap. Lh). “Broza de lo cardado en el lino, arbezta” Lar.

  4. (V, G ap. A). “Cabrio, armazón del tejado” A.

  Sinonimoak: iz. (UZEI eta Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [adar xehea]: arba, ezpal, zotz, abar

  [lihoaren azala]: liho-azal

  [gapirioa]: haga, habe, arbazta, arbatza, kobla

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (batez ere pl.) broza, ramiza, chasca (2) (G) estopa (3) cabrio, contrapar
  fr (1) (de las plantas) feuilles fpl mortes, (madeja de arbustos) buissons, ramille, branchages (2) étoupe
  en (1) (Bot) dead leaves, brushwood, (2) (fibre) tow
  port (1) folhas secas (2) estopa

  Entzun:
  

  Argia eta berotasuna itzali zaizkio bere munduari, eta bere esku dagoena egin du soldaduak: sua piztu du basoko arbastekin, eta, bere baitara bildurik, liburu bat zabaldu du baso abandonatuko bakardade guztizkoan, eskuetan daukan liburuarena beste ardurarik gabe. [Mezua, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-02-17 )] (Berria.eus)

  

  arbazta (Geograph CC, N Chadwick)

   
• 

  Maite 8:53 am on 2015/02/16 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kika 

  iz. Oiloaren zotina.

  Orotariko Euskal hiztegian

  1 kika (V-ple, G-azp-to). Ref.: A; A Apend; Garate RIEV 1935, 351. “Hipo de la gallina” A. “Hipo” A Apend. “Hipo de personas” Garate 5.a Cont RIEV 1935, 351. v. 1 kiki, 5 koka. Kika etorten zaionari (G-azp). “A quien le viene el hipo”. A EY I 155.

  2 kika. “(G-azp), ránula de gallina” Garate 5.a Cont RIEV 1935, 351. v. 2 kiki, 2 kirika.

  3 kika. “(AN-gip), diente (voc. pueril)” Garbiz Lezo 98. Cf. VocNav: “Quicas, dientes (Baztán). […] Se aplica generalmente a los dientes de leche (Regata del Bidasoa)”. v. 2 kiska. Ia kika politak / non diran, ikusi! / Ez al dizkirazu nai / kikak erakutsi? Iraola EE 1883b, 369.

  Sinonimoak: iz.
  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Labayru Ikastegia eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (G) hipo de la gallina (2) ránula, pepita, tumor en la lengua. Esp. ref. al de las gallinas, que les impide cacarear. (3) (haur.) diente
  fr (1) hoquet de poule (2) grenouillette (3) (haur.) dent
  en (1) hen’s hiccup (3) (haur.) tooth
  port (1) soluço (de la galinha) (2) rânula (3) (haur.) dente

  Entzun:
  

  Oiloari kika etorri zitzaion.

  

  kika (Wikimedia Commons & Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 8:50 am on 2015/02/15 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hegi 

  iz. 1. Ertza, bazterra. Ibaiaren hegietan. Hegi apaleko platera. 2. Mendia; mendiaren hegala.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal hiztegian

  hegi (gral.; SP, VocBN, Gèze, Dv, H (+ e-)), hei (A s.v. ehi (sin indicación dialectal)). Ref.: A; Lrq; Gte Erd 103, 104, 106, 225.

  1. Borde, orilla; extremo, límite. “Línea de los montes”

  2. (c. ap. A; Lar, H). Ladera; cuesta, pendiente.

  3. (AN-ulz ap. A Apend; SP, Lecl; Dv y H (+ e-)). “Montagne”

  4. (V-gip, G-to, S; Dv). Ref.: Lrq; Etxba Eib; Iz To. Cima.

  5. (G-azp, S; Lar, H). Ref.: A; Lrq; Gketx Loiola. Esquina, ángulo.

  6. (En casos locales de declinación). “Su hegian da, il est près du feu”

  7. (A DBols). Lugar, zona. “Egijortakua, de esa zona, comarca”

  8. (S ap. A), hei (A s.v. ehi (sin indicación dialectal)). Alero del tejado.

  9. hei (S ap. A y Lh; Foix ap. Lh). “Soportal, tejavana” A s.v. ehi. “Hangar” Lh.

  Sinonimoak iz.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia):

  [ertza] Ipar. bazter, ertz, kantal, karel, muga, izkina Ipar., kantail Ipar., kantoi Ipar.
  [mendiaren hegala] hegal, mazela Ipar.
  [malda] aldapa, aldats, malda, malkar, pendiz, patar Sort., pendoitz Ipar., ike Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):
  

  es (1) borde, orilla, esquina (2) cumbre (3) cuesta, pendiente
  fr (1) bord [d’un vase, d’une rivière…] ; rive, coin, angle (2) côte, pente, crête
  en (1) shore, bank, corner (2) slope, incline

  ‘Loiolako hegiak‘ izenburupean, bake prozesuari buruzko liburua aurkeztu du Imanol Murua Uria BERRIAko kazetariak. [Imanol Murua Uria: «Eskema aldatuta ere, berriro hartu beharko dira Loiolako edukiak», Jokin Sagarzazu] (Berria, 2010-03-11)

   

  HANGO BORTU GAINETIK (Itxaro Borda, 1998)

  

  hegi (Wikimedia Commons)

  Hango bortu-gainetarik
  altxatzean hego hatsak
  beldurraren zainetarik
  airatzen dira urratsak
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  behar-grina bedi lerra
  lo hiletik gau hotzera
  zure So beltzen ederra
  joan dakidan bihotzera
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  hauts eztiaren zaparta
  hitz arruntaren kalaka
  suak bultzatu du barda
  mintzo ausarten balaka
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  lur hutsetik begiraino
  amets hotsa dut ekarri
  bihotz honen hegiraino
  zazpi musuz bake jarri
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan.

  [Hango bortu gainetik, Itxaro Borda, 1998 (basquepoetry.eus)]

  Entzun poema:

  EtxeRAPer kantuan, Eñaut Elorrietak lagunduta. (Argiaren bidez)