Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 12:16 pm on 2015/01/15 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aieka 

  iz. 1. Gauza edo puntu bati buruz, haren ingurua; hura inguratzen duen bitartetik nolabait bereizten den zatia.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, ‘alde’)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  aieka (G-bet, AN-gip). Ref.: A Apend; Garbiz Lezo 152; BU Arano; Gte Erd 29, 124 y 225. Etim. De este término, de difusión tan limitada, se ha escrito, sin aducir razones, que es de origen gascón.

  Lado, costado. “Aieka artara joain al gara? Aieka ontakoak, los de este partido, dirección” A Apend. “Costado del cuerpo” BU Arano. “Pilota pareta(re)n beste aiekara bota du (AN-gip)” Gte Erd 29. “Aieka batera edo bestera (AN-gip), modu batera edo bestera (AN-gip)” Ib. 124. “Erreka(re)n beste aiekan (AN-gip)” Ib. 225. “Aurpegi bi aieketan musu bana eman zion (AN-gip)” Ib. 225. “Gure aiekatik [por parte nuestra, no de mi marido] Bordatxotik omen datoz” (AN-gip). Empleado por Zt con el significado de “página” (comunicación personal). (…)

  Sinonimoak: iz.

  [aldea]: alde, alderdi, aurpegi, eretz Zub., eretze Zub., gaindi Zub., banda g.e., eskualde Ipar. g.e., bando Heg. zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es lado, costado
  fr côté, flanc
  en side
  port lado, costado

  Entzun:
  

  Eta, horretaz gain, Harry Blountek, trenaren ezker aldean eserita, ezkerreko aieka horri baizik begiratu ez eta lurralde gora-beheratsua ikusi zuen, zelai zabalez osatutako eskuineko aiekari begiratzeko lana hartu gabe, eta beste ohartxo hau gehitu zuen koadernoan ziurtasun britainiarrez. [Mikel Strogoff, Jules Verne / Karlos Zabala (Ibaizabal, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Beste aieka batzuetako jendea hasi zen iristen, errepika etengabeak erakarrita. [Pedro Páramo, Juan Rulfo / Juan Garzia (Ibaizabal, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  aieka (Gaurko hitza, CC)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 8:50 am on 2015/01/14 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  buruments 

  izond. Zentzu edo adimen txikikoa, zentzugabeki mintzatzen edo aritzen dena. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, ‘ergel’)
  

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  buruments (Gèze, Casve), burments (S ap. Lh; Casve). Simple, bobo, botarate. “Faible d’esprit, innocent” Lh. “Insensé”, “pierrot (niais), bürments” Casve. “Étourdi, bürüments” Ib. Aigalont, ehakiola / bürü ments huni beha, / eztezala ez kita / seküla hire legia. ‘Simplet’. Xarlem 674. Haurridek etzien deusere üken: oro edale eta bürüments zien ere. Const 42. Elgebarne ez beitzen bürments eta ikusten beitzian kapitaina zer atekan zen, oihüz hasi zen. Ib. 39.

  Sinonimoak: iz.
  [ergela] : arin, babalore, babo, bulunba, buruarin, eltze, ero, eroxka, inozo, kaiku, kaskarin, kirten, lelantoni, lerdo, memo, tonto, tontolapiko, tutulu, txatxu, txoriburu, zoro, zoroxka, zozo, zozoilo, ments Ipar., pello Ipar., xanfarin Ipar., zuntzun Ipar., tontolo Heg., txoropito Heg., atunburu Bizk., gangar Bizk., ganorabako Bizk., ganoragabe Bizk., ganoragabeko Bizk., kokolo Bizk., lapiko Bizk., lelo Bizk., mozolo Bizk., papao Bizk., pepelerdo Bizk., taket Bizk., tankalo Bizk., tentel Bizk., txotxolo Bizk., tetele Ipar./Naf., pettux Lap., ilupa Naf., pergut Zub., astapito beh., ganbelu beh., alotza g.e., haizebelats g.e., inputika g.e., narra g.e., txolin g.e., zoroko g.e., memelo Bizk. beh., koko Bizk. g.e., txotxin Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es simple, bobo, botarate
  fr idiot(e), crétin, simplet(ette)
  en silly, simple, stupid, idiot, fool
  port bobo(a), pessoa irresponsável o sem juízo.

  Entzun:
  

  Burumentsenak ere badaki zer den erdeinuaren burdinez markatutako hiztun maizterra izatea. Urquijok salbu. [Urquijok salbu, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-01-14)] (Berria.eus)

  

  buruments (Gaurko hitza CC)

   
• 

  Maite 7:48 am on 2015/01/13 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  altzo 

  iz. 1. Eserita dagoen pertsona batengan, gerriaren eta izterren arteko zokoa edo tartea. Altzoan hartu. 2. Mantala edo gona gorantz tolestean eratzen den boltsa-modukoa. Artaburuak altzoan bildu. 3. (hed.) Babesa ematen duena; barnea. Zure altzoan iragana dut sortzetik orain artea. Erreka-altzoan ito egin zen neska liraina. 4. Ik. senaia. 5. Ik. sinu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [altzo] : magal (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) regazo, seno que forma la persona al sentarse (2) regazo, enfaldo, halda (3) (hed.) seno, interior; cobijo, amparo (4) (Anat.) Ik. sinu
  fr (1) [gorputzarena, gonarena] giron (2) (hed.) sein, intérieur
  en lap
  port (1) regaço, colo (2) seio; abrigo

  Entzun:
  

  Zure hizkuntza hilko da» soilik esan dezake hizkuntza hegemoniko eta indartsu baten altzoan jaiotakoak.  [Hilkortasuna, Goizalde Landabaso (Larrepetit, 2015-01-13 )] (Berria.eus)

  

  altzo (PixabayCC, runninglane)

   
• 

  Maite 12:56 pm on 2015/01/12 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ingurubira 

  iz. Zerbaiten inguruko bira, itzulia.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

  [bira]: bira, biraketa, erronda, inguraldi, inguru, inguru-minguru, itzuli, jirabira, birunda Ipar., ikur-makur Ipar., jira beh., biraldi g.e., inguruketa g.e., buelta Heg. beh., arrunda Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es vuelta alrededor, ronda
  fr tour, détour
  en round
  port rodada

  Entzun:
  

  Egia esan, nire neuronen ingurubira osoa izen hark, André Armand-ek, zuen hartua, eta zenbat denborakoa izan ote zen esaten jakingo ez nukeen une zurrunbilotsu baten ondoren, ordena perfektua egin zitzaidan buruan.  [Gorde nazazu lurpean, Ramon Saizarbitoria (Erein, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Irteera aldera joan zen, eta geltokiaren ingurubira egin zuen. [Jakintzaren arbola, Pio Baroja / Josu Zabaleta (Alberdania-Elkar, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

   
• 

  Maite 10:18 am on 2015/01/11 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hortzoi 

  iz. ANAT. Hortz-lepoak inguratzen dituen eta masailezurren zati albeolarrak dituen ehuna. Adiera zabalean, masailezurraren albeoloen zatia eta hau estaltzen duten ehun bigunek osatzen dute.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, ‘oi’)

  Sinonimoak: iz.
  [hortzoi] : oi  (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Anat.) encía
  fr gencive
  en gum
  port gengiva

  Entzun:
  
  

  ESPERIMENTU GEOFAGOA
  L(AB)ORATEGIAN

  Lur guztia hozkatu eta
  eta ahosabaian sentitu ahalko banu,
  zoriontsuagoa nintzateke une batez…

  Alberto Caeiro

  

  hortzoiak, hortzen azpian (Wikimedia Commons)

  Lur pixka bat hartu dut etxeko baratzetik
  eta harrixkak baztertuta ahoratu gero,
  baina ez dut denak kentzerik lortu.
  Minduta, odoletan hasi zaizkit hortzoiak.
  Eta murtxikatzen jarraitu ahala
  elkarrekin nahasten eta ahosabaira itsasten
  sentitu ditut odola, lurra eta denborak
  bere patxadaz bertan pilatutako mendeak.

  Odola, lurra, mendeak. Hitz larriak hirurak,
  baina baita zapore handirik gabeak ere,
  eta birrintzen doaz, gainera, pixkanaka
  hortz artean, eztarrian, urdailera bidean.
  Paradoxikoa irudi lezake, funtsean
  metatutako denborari buruz ari garelako,
  baina urgentziazko bihurtu zait dena:
  bizi-eramailea naiz orain.
  Zuhaitz bat haz dezaket nigan,
  eta metafora beharrik gabe
  izan naiteke inoren gerizpe.
  Konkista nazakete, alokatu, edo,
  agian, baita bakean utzi ere,
  garrantzi estrategikorik gabeko irla bat nola;
  Izan ditzaket sustraiak, banderak,
  eta biztanle gutxi gorabehera zoriontsuak.

  Ardura handi baten jabe naiz.
  Munduari indarrez lapurtutako
  lurralde hau defendatu beharra dut
  iraungo ez duela dakidan arren,
  herrialde bat salbatu behar dut
  haren desagerpena desio duten
  beste herrialde eta mapa guztien aurka.
  Baina dena ez da nekagarri. Une batez
  atsegina ere bada geografia izate hau:
  pertsona bezain leku sentitze hau.

  [Baita hondakinak ere, Iñigo Astiz (Susa Poesia, 2012)]
  

   
• 

  Maite 8:42 pm on 2015/01/10 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  giltzadi 

  INFORM. iz. Giltzadia (baita ere teklatu Hegoaldean eta klabier Iparraldean) gailu periferiko bat da, botoi eta teklen moldaketa bat erabiltzen duena, ordenagailura informazioa bidaltzen duten palanka mekanikoen edo etengailu mekanikoen gisa jarduteko. Giltzadiak 99 eta 147 tekla bitartean izaten ditu, lau bloketan zatiturik: funtzio blokea, bloke alfanumerikoa, bloke berezia eta bloke numerikoa. (Wikipedia)

  Giltzadi edota teklatu arteko eztabaida: Eztabaida: Giltzadi (Wikipedia)

  Euskaltermek teklatu hitza proposatzen du:

  teklatu. Normalean idazmakinan bezala jarritako tekla-multzoa, tekla bakoitza sakatutakoan karaktereak sortzen dituena eta ordenagailuan informazioa sartzeko erabiltzen dena.

  Beste hizkuntza batzuetan (Euskalterm eta Word Reference hiztegiak):

  es teclado
  fr clavier
  en keyboard
  port teclado

  Entzun:
  

  Ordenagailu berriak pantaila handi bat eta giltzadi erosoa ditu.

  Teklatu berria erosi dut ordenagailuarentzat.

  

  giltzadi (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 9:10 pm on 2015/01/09 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  destorbu 

  iz. 1. Eragozpena, oztopoa. 2. Ezbeharra.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [traba]: Ipar./Naf.debeku, enbarazu, eragaitz, eragozgarri, eragozle, eragozpen, eragozpide, estropezu, galarazpen, oztopo, oztopobide, traba, trabagarri, behaztopa Ipar., faxeria Ipar., poxelu Ipar., trebukagarri Ipar., baragailu Zub., epantxu Zub., objekzio beh., behaztopabide jas., behaztopagarri jas., behaztopa-harri jas., atzerabide g.e., atzeragarri g.e., atzerapen g.e., eragozketa g.e., molestia Heg. beh., baragarri Ipar. g.e., murtzi Ipar. g.e., enpatxu Ipar. zah., harzaragarri Ipar. zah., trabu Ipar. zah.

  [ezbeharra]: Zub. g.e.alditxar, asturugaitz, ezbehar, koaita, miseria, zorigaitz, zorigaizto, zoritxar, dohakabetasun Ipar., lazeria Ipar., makur Ipar., malur Ipar., ondiko Ipar., meskabu Zub., desgrazia beh., gaitzegoki g.e., helkaitz g.e., lankerio g.e., desditxa zah., dohaingaitz zah., behargabe Ipar. g.e., dohakaitz Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (GN/Ipar.) estorbo, obstáculo, dificultad, tropiezo (2) (GN/Ipar.) desgracia, desastre, accidente
  fr (GN/Ipar.) malheur, calamité
  en (1) impediment, obstacle, hindrance (2) misfortune, disaster, accident
  port (1) estorvo, obstáculo, dificuldade, impedimento (2) desgraça, desastre, acidente

  Entzun:
  

  Egun batean destorbu izugarria gertatu zen.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  

  destorbu (FlickrCC + Gaurko hitza CC)