iz. BOT. 1. Liliazeoen familiako landare belarkara eta bienala, zurtoin kofaduna eta unbela batean elkartuta dauden lore zuri-berdexkak dituena. Bere erraboilagatik lantzen da (Allium cepa). 2. Delako landarearen erraboila jangarria, biribildu samarra eta horixka, zurixka edo morexka dena. (Harluxet Hiztgi Entziklopedikoa)
iz. (Heg.) Alderdia; lurraldea; eskualdea (normalean munduko edo landako edozein leku izendatzeko erabiltzen da). 2. adlag. Bizk. ‘hurbil’ (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa eta Hiztegi Batua)
Sinonimoak:Â adond. Bizk.
[hurbil] : alde, aldean, bertan, gertu, hurbil, hurbilean, hurrean, ondoan, hurran Ipar., hur Bizk., hurre Bizk., kantian Zub., bere hartan g.e., hurren g.e., gertuan Gip. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) (Heg.) (herr.) paraje, lugar, sitio (2) (B) cerca
fr (1) contrée, endroit, lieu (2) près
en (1) spot, place, location, setting (2) near, close
port (1) paragem (2) perto
iz. (Ipar. eta GN) Idiskoa. Zezenak eta ergiak. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegian:
ergi (G-goi-to-nav, AN, L, BN, Ae, Sal, S, R; SP, Aq 33 y 676, Añ, Lecl, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H). Ref.: A; VocPir 430; Lrq (ergi, behi); Ond Bac; AtBou I 381; Gte Erd 16.
Ternera; ternero. En la documentación lexicográfica los autores no coinciden en el significado de ergi: “Taureau châtré” SP. “(R), novillo; (AN), novillo capado” Aq. “Novillo” Añ. “Génisse” Lecl. “Bouvillon” Arch, VocBN, Gèze, Dv. “Bouvillon non châtré” Lrq. “Jeune bÅ“uf, à partir de quinze mois jusqu’à la taille d’adulte” Lrq s.v. behi. “Ergi (zezen gaztea) (AN-5vill, BN-arb-ciz)” Gte Erd 16. 
Behiak probetxu handiko dira laborantzako, esne, xahal eta ergi emaiteko. […] Arretxea ergitzen da eta gero iditzen. “Veaux”. Arch Gram 143. Ergiei hamar hilabethetan heldu zaizkote lehenbiziko aintzineko hortzak. Dv Lab 238. Seinale onetako aratxe urrixa erosten duenak, gerorat izanen du esnaldun ona. Ergietan ere seinale berak badira. Ib. 251s. Aratze eta hergiak. Elzb Po 196. Etxe zaharrean zauzkaten orduan kabala guziak: idi, behi, ergi, miga eta aratxeak. Elsb LehE 2. Irureun ta geiago zezen eta ergi. ‘Taureaux et taures’. Or Mi 48. Ukulluan daukazu ergi bat ernari. “Novilla preñada”. Or Eus 133.
Sinonimoak:Â iz. Ipar./Naf.
[idiskoa] : idisko, idiko Naf., idigai g.e.
[biga] : biga, bigantxa
[zekorra] : txokor, zekor (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (GN/Ipar.) ternera; ternero, novillo
fr bouvillon
en calf, heifer calf; heifer
port novillo; terneiro,-a; bezerro,-a
Entzun:
Ukulluan daukazu ergi bat ernari. Or Eus 133.
 ergi (FlickrCC, GrumpyWolf) |
 ergi (Wikimedia Commons) |
Nik etxean ikasia, “ixkuak”, korrida plazan edo Sanferminetan izaten diren horiek. Sekula ez diot aitari ‘zezen’ berba erabiltzen entzun.
agind. Haur. Haur txikiari eseritzeko agindua ematen zaionean erraten dena. (Baztango Mintzoa: gramatika eta hiztegia, Pello Salaburu eta Maite Lakar)
Orotariko Euskal Hiztegian:
1 ttuttu. “(V-ger), huevo” A EY III 360. v. 4 txutxu.
2 ttuttu. v. TTUTTU (s.v. tutu).
3 ttuttu. “(B), siéntate (voc. puer.)” A. “Expresión dicha al niño pequeño para que se siente. Ttuttu emen. Yarri emen” Izeta BHizt2. Cf. 4 toto.
Sinonimoak: agind.
[esertzeko agindua] : jarri, eseri
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, 5000 eta Word Reference hiztegiak):
es (1) siéntate (expresión dicha al niño pequeño para que se siente) (2) iz. Haur. cualquier vehÃculo que toque el claxon
fr asseyez-vous
en sit down
port sentar-se
Entzun:
Ttuttu hemen, maitea!
ttuttu (Wikimedia Commons)
Ik. babarrun. iz. 1. Leguminosoen familiako baratze–landare belarkara eta urterokoa, fruitutzat giltzurrun–antzeko haziak dituen lekak ematen dituena; lekak (aletu aurretik) nahiz haziak (ihartuz gero) jateko onak dira (Phaseolus vulgaris). 2. Delako landarearen hazia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak: iz. Naf.
[babarruna] : baba, babarrun, mailar, indaba Bizk., ilar Ipar./Naf., indirar Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (Bot.) alubia, judÃa
fr haricot
en bean; kidney bean, haricot (bean)
port feijão
Entzun:
Ikusi duzun baberruma hori, berriz, fava romana delakotik etxekotua omen dugu, gure filologo zuhurrek diotenez, babarrun, banabar, baberna eta beste aldaerak bezalaxe. [Harrizko pareta erdiurratuak, Patziku Perurena (Euskaltzaindia, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)
banabar (Wikimedia Commons)
iz. Euritik babesteko kapa txanoduna. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak:Â iz.
[soingabeko txanoduna] : txartes Heg., eskapila Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es capa, capote con capucha; chubasquero, impermeable
fr capote ; ciré ; imperméable
en raincoat
port capa de chuva
Entzun:
Maiatza igaro artean kapusairik ez baztertzeko dioenaren arrastoan zihoan hori bostekin, baina ez balio halere! San Mark, hamar bizkar larru eta oraino hotzak. [Naturaren mintzoa, Pello Zabala (Alberdania, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)
kapusai (FlickrCC, AndrewDallos)
iz. (Ipar.) Jertsea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak: iz. Ipar.
[jertsea] : elastiko, jertse Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es jersey
fr tricot, pull-over
en jumper, pullover, sweater
port suéter
Entzun:
Gogoko nuen jarlekuan emazte txiki samar bat zegoen trikota bat egiten arrastiri goibel baina, hala ere, epel hartan. [Arrainak ura baino, Hasier Etxeberria (Elkar, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)
trikota (Wikimedia Commons)
Reply