iz. 1. Gizakiaren edo animalien gorputzaren goiko edo aurreko atala, ahoa, sentimen-organoak eta nerbio–zentro garrantzitsuenak kokaturik daudena. 2. Adimena, oroimena, zentzua. Buru argia du. 3. Zenbait piezaren puntaren aurkako mutur zabal edo biribila, hala nola orratz, iltze eta torlojoek dutena. 4. Zerbaiten muturra, aurrekoa, goikoa edo nagusia denean. Mahaiaren buruan zeudenak. 5. Buruzagia, aitzindaria. 6. Liburu baten kapitulua. 7. Zenbait landareren biribil–antzeko egitura. Baratxuri-burua. 8. Banako abere bakoitza. Bazuen artalde bat zazpi mila bururekin. 9. BOT. Buruxka. 10. ITSAS. Txaluparen lehen tosta. 11. KIM. Hidrokarburo–nahaste baten parterik arinena edo hegazkorrena. 12. TEKNOL. Makina–erreminta baten ardatz nagusia eta honen mekanismo eragilea dituen atala. • alderdi judizial buru. ZUZ. Alderdi judizial batean, lehen instantziako eta instrukziozko epaitegiak dituen herria. || buru magnetiko. ELEKTR. Zinta magnetikoa grabatzeko edo irakurtzeko transduktore elektromagnetikoa. || buru nuklear. ARMAG. Karga nuklearreko buru edo ojiba, zenbait arma edo jaurtigai berezik duena. || buru-babes. Kaskoa, burua babesteko estalkia. || buru-estalki. 1. Txapela. 2. Burukoa, emakumezko jantzia. || buru-oskol. Buru-babesa. || burutik beherako. Ik. beherako. || famili buru. ZUZ. Familia edo antzeko elkarte batean, hura gidatu eta zuzentzeko ardura aitortzen zaion pertsona. || irakur-idazketarako buru. INFORM. Euskarri magnetikoetatik (magnetikoetan), zinta, disko eta danbor magnetikoetatik adibidez, datuak irakurtzeko (idazteko) erabiltzen den gailu magnetikoa. || serie-buru. KIR. Aldez aurretik lortutako marka edo garaipenengatik kanporaketa batean arerio errazago baten aurka aritzeko eskubidea duen kirolaria edo ekipoa. || zubi-buru. MIL. Indar militar batek etsaiaren lurraldean, itsas edo ibaiertzean hartutako eremua, gerora troparen zati nagusiaren etorrera errazteko hartua. • BURU EGIN. Norbaiten edo zerbaiten eraginari uko edo aurka egin, amore eman gabe pairatu. Tentaldiari buru eginez. || BURU EMAN. Amaitu. || BURU GOGORRA IZAN. Ulertzeko gaitasuna ez izan edo ulertu nahi ez izan. || BURU HUTSIK. Buruan txapelik edo antzekorik gabe. || BURU-BELARRI. Eginahalak eginez, ahaleginean; adi-adi, arreta handiz. Honelakoak esaten zituen eta buru-belarri entzun genizkion. Zintzo eta esanekoa izaten saiatu zen buru-belarri. || (Norbaitekin) BURUA BAT EGIN. Norbera norbaitekin alderatu. || BURUA BEROTU. 1. Norbait zerbait egitera bultzatu. 2. Zerbaitekin gehiegi arduratu. || BURUA GALDU. 1. Zentzua galdu, zoratu. 2. Norberaren ekintzen kontrola galdu. || BURUA JOAN. 1. Zorabiatu. 2. Arreta beste zerbaitetan izan. || BURUA LEHENGO (edo BETIKO) LEPOTIK IZAN. Iritzietan, ohituretan, etab.etan ez aldatu. || BURUA OSOA IZAN. Zoraturik ez egon. || BURUAK EMAN. Bururatu, gogoratu. || BURUAN GATZA IZAN. Argia edo azkarra izan. || BURUAN SARTU. Zerbait sinetsi, pentsatu edo ulertarazi. || BURURIK EZ HANKARIK (edo BUZTANIK) EZ IZAN. Zentzugabea izan. || BURUTAN ATERA. Egoera onean bukatu. || BURU(T)AN HARTU. Gogoan hartu. || BURUTIK BEHERA KAKA EGIN. Iseka larria egin; gutxietsi. || BURUTIK EGON, EGIN, JAUSI. Zoratu. || (Zerbait) BURUTIK JOAN. Zerbait ahaztu. || -EN BURUAN. Denbora–epe bat adierazten duen hitz edo esaldi baten ondoan, delako epe hori igaroz gero. Hiru egunen buruan piztuko naiz. || NORK BERE BURUA. Izenordain bihurkaria gauzatzeko erabiltzen den bidea. Jonek bere burua hil du. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak: iz.
[gorputz-atala] : kankar g.e., kosko g.e., kasko Ipar. beh.
[liburuaren kapitulua] : atalburu, kapitulu, berezita g.e., irakurburu g.e.
[gauzaki baten mutur zabala edo biribila] : mutur, punta, puntta adkor., erpin g.e., kabu Heg. zah.
[buruzagia] : agintari, agintzaile, aitzindari, aitzineko, aurretiko, buruzagi, aitzingidari Ipar. g.e.
[buruxka] : buruxka, buruka Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):
es (1) cabeza (2) cabeza, juicio (3) (puntaren kontrakoa) cabeza (4) cabeza, jefe, -a, persona más importante (5) cabeza, cabecera; encabezamiento; presidencia; tÃtulo, comienzo, origen, fundamento (6) [landareena] bulbo, cabeza, unidad; [zuhaitzena] copa (7) repollo (8) cima; punta; fin, cabo; lado, parte (9) (liburuarena) capÃtulo (10) cabeza, res (11) Bot. espiga (12) Tekn. cabezal (13) pronombre personal reflexivo, junto a neure, eure, zeure, bere, geure, zeuen, bere(n) (14) principal, primero, -a, sobresaliente, capital
fr (1) tête (2) jugement, intelligence, raisonnement, mémoire (3) tête (4) tête, chef (5) tête ; début, commencement ; présidence ; origine (6) (landareena) tête, bulbe, oignon (7) (ganadua) tête de troupeau (8) Bot. épi (9) izord. pronom personnel réflexif près de neure, eure, zeure, bere, geure, zeuen, bere(n)
en (1) head (2) head, mind, intellect; intelligence; common sense (3) head, end; tip (4) (buruzagia) head; leader; boss (5) top, tip; head; [ohearena] bedhead (6) head (7) (ganadua) head (8) Bot. ear; head
port (1) cabeça (2) cabeça, juÃzo (3) cabeça, chefe
Entzun:
Maite 9:44 am on 2013/08/26 Permalink
Iñaki Murua 10:24 am on 2013/08/26 Permalink
Nik etxean entzuna dut (berriz ere Lekeitio partetik)
“Hau aitzakiaz jaten dauanak drogia nahi dau”
Maite 9:10 am on 2013/08/27 Permalink
Goierri aldean, nik behintzat, ez dugu erabiltzen. Sekula entzun gabe nuen hitz hau eta oso bitxia egiten zait. Mila esker guztioi zuen iruzkinengatik! 🙂