Gaurko hitza

Updates from otsaila, 2020 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:23 pm on 2020/02/17 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kalaxka 

  iz. Joare txikia; joare horren hotsa. Herriko eliza ttipiaren ezkila, ardien kalaxka, artzain zenbaiten kantuak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kalaxka.

  I . (Sust.).

  1. (G-to, AN-5vill), kalaska (H), klaska (BN; VocBN , Dv, H), klaxka. Ref.: A (kalaxka, klaska); A EY I 199; CEEN 1970, 132.
  Cierto tipo de cencerro pequeño. ” Klaska, sonnette moyenne de vaches, moutons etc.” H. “Cencerro de sonido poco sonoro” A. “Este cencerro [de tres a siete centímetros] es conocido por kalaxka ” CEEN 1970, 132. Cf. VocNav: “Kalaska, cencerro (Alsasua)”.
  Gatuari behar sarri / joare klaska bat ezarri. Ox 121. Sagarakoan isilgunea… / atarin beor-irrintzi, / ardi-joale, beor-kalaska / ta beien kaskoin-zintzarri. Or Eus 229. Garo-tartean motel gelditzen / zintzarri kalaxken otsa. Ib. 329. Artzai eta segalarien ojuak. Eta irrintzien artean zintzarri kalaxken ots motela. Eston Iz 8. Zeren baduzu joare eta joare… Bildots joaretan, baditutzu: kalaxkak eta ttolonttak. GH 1958, 263. Herriko eliza ttipiaren ezkila, ardien kalaxka, artzain zonbeiten kantuak […] bazen aski egunaz jendearen lotik begiratzeko. Ardoy SFran 63. Ustai eta klaskak ikusi nola zituzten [ardiek] . Larre ArtzainE 58. Joare, klaxka edo xilintxa soinuetan gostu zutenak. Ib. 85.

  2. Alboroto, ruido. Ihausika abiatzen zitzeien, gaitzeko kalaxkan, hanbatenaz ere, non artzainek eta aitak huiatzea laket baitzuten. JE Bur 20. Iguzkia samin, ogiak zirtaka kraskatzen ari, hantxet epaiteko tresna baten kalaxka, urrengo motor baten burrunba. Gazte (julio) 1958 (ap. DRA). Urrunerat ezagun eta nabari ginela gure kalaxka eta garrasiekin. Larre ArtzainE 30.

  II . (Adj.).

  1. “(G-to), hombre flacucho” A.

  2. Charlatán. Frantses kalaxka batzuek gogoan ezarria zuten, Coty jaunak ez zuela hurbildu behar Vaticaneko jauregirat. SoEg Herr 16-5-1957, 1.

  3. Estridente (?). Denetarik ozarrena, “Xerxebruit” zen, bere boza kalaxka txarraz pozoinaren aurthikitzeko. Larz GH 1959, 90

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. cencerro de sonido poco sonoro (2) iz. alboroto
  fr (1) iz. sonnaille, clarine (2) iz. tapage, vacarme
  en (1) iz. cowbell, bell (2) iz. racket, din
  port (1) iz. chocalho (2) iz. alvoroço, alvoroto

  Denei enbarazu egin diegu gure kalaxka eta garrasiekin.#gaurkohitza

  

  kalaxka (Gaurkohitza, Creative Commons)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:28 pm on 2020/02/02 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  koskortu 

  iz. koskortu, koskor/koskortu, koskortzen  1 da/du ad. Koskorrez bete. 2 da ad. Haurrez mintzatuz, zertxobait hazi. Ik. tarrotu. Umeak koskortzen direnean. Haurrak koskortuta dituzue. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  koskortu.
  1. (V-ger-gip, G, AN-gip), koxkortu (V-gip), kozkortu (T-L). Ref.: A; Elexp Berg. “Crecerse algún tanto las criaturas” A. “(Se) devélopper” T-L. “Zuek umiak koskortuta dauzkazue” Elexp Berg. v. koskondu. Mutikoa, koskortu-ala, gallendu egin zaigu. Ldi IL 81. [Umeak] asiak dira kozkortzen janez esne ta ale. Or Eus 48. [Bularreko aurrak] koxkortzen astearekin [dana bere dula uste]. Or QA 70. Kozkortzean bere amaz mintzatuko zaizkio [aurrari]. Ib. 161. Bere gurasoak, koxkortu zan garaian apaiz egiñaztea pentsatu zuten. Etxde JJ 17. Aurra kozkortu zanean, Paraoren alabari eraman zion. Ol Ex 2, 10 (Ker anditxoa egin zanean, BiblE handi egin zenean). Kozkortu zanean, Felixek Arrosiko fabrikan astea nai zuan. JAzpiroz 213. Kozkortu giñalarik, asi giñan aita ondoren mendira ardiak ikustera joaten. AZink 20.
  v. tbn. Ataño TxanKan 165. Koxkortu: Insausti 299. Zuen izenpean argitaratu ta koxkortu bite nere Ardi Galdua. A Ardi VII. Kozkortzen asi diran artoek / agertzen dute bizarra. “Ha comenzado a espigar”. Or Eus 295. [Azia] gora ta gora mardo indartsu azi ta zorionen batean kozkortu ta garatuta ikusi gogo ebana. Erkiag Arran 66.

  2. ” Ogíe kozkortuik dagó, está duro el pan” Iz Ulz (s.v. ogíe).

  3. Desarrollar nudos (un tallo). Maiatzean, garia kozkortzean. ‘L’époque où le froment forme ses nÅ“uds’ . Or Mi 41.

  4. ” Abrats koskortrik dago, está mucho rico” ZMoso 61. KOSKORTUXE (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). Emezortzi urte izatea ez da ume izatea. Kozkortuxe ere ba zan latin ikasteari ekiteko. Or SCruz 18. Koxkortuxe ba aiz, utzi ama noizpait. Zait Gold 42.

  Sinonimoak: ad.

      [hazi]: tarrotu Ipar., koskondu Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. llenarse de bultos/chichones (2) da ad. crecer, desarrollarse
  fr (1) da/du ad. être rempli de bosses (2) da ad. grandir
  en (1) da/du ad. to fill with bumps (2) da ad. to grow, to develop
  port (1) da/du ad. encher com inchaços (2) da ad. crescer

  Lehen hitzak euskaraz egingo nitinan, erraz ahoskatuko nitinan dd, tt eta txistukariak, eta zailtasun xarmagarriak izango nitinan, koskortutakoan, gaztelaniaz hitzen gramatika-generoa hautatzeko.  [Patua, ‘Patois’, Batua, Xabi Paya (Berria.eus, 2020-01-28)]
  

  

  koskortu (Argazkia: Pixabay Domeinu Publikoa,TerriAnneAllen)

   
• 

  Maite 9:50 pm on 2020/02/01 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  koala 

  iz. Australiako martsupiala, hartzaren kumearen itxura duena (Phascolarctos cinereus). (Hiztegi Batua

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) koala, coala (Phascolarctos cinereus)
  fr iz. koala
  en iz. koala
  port iz. (mamífero) coala

  Marcosek besoez inguratu zuen Lucas, Australiako koala bati helduko liokeen moduan. [SPrako tranbia, Unai Elorriaga (Elkar, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  koala (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:41 pm on 2020/01/09 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kibizta 

  iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, kibizta-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. begizta]. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kibista. (V-ger, G-azp-goi-to-bet ap. A (s.v. kibil)), gibesta (V-gip ap. Iz ArOñ ). Lazada; nudo. v. begizta, kibizto. Eta soka bati kibistea egin da, desesperaturik, urkau zon bere burue. (Mt 27, 5; G-goi) Otag in BOEg 2848. Animen alde an ekin zion / gau ta eguneko lanean, / iru kibistatiko kordoia / jantzirik bere soñean. Basarri Auspoa 55, 37. Kibistaren diztirarik-eza. “La falta de brillo del entrelazo” . MEIG IX 122. (en colab. con NEtx) Alde honek, agian, antzinateko urruti-lokarri baten kibista zekarkidan. Ib. 139.

  Sinonimoak: iz.
  

  [kibizta] : begizta,  txori, begiten, txibista

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. lazada, lazo
  fr iz. nœud, laçage
  en iz. bow, bowknot
  port iz. laçada, laço

  Gosari orduan mizkin, oso garaiz abiatu da gorbata berdearen kibistari estutu bat emanda.  [Bada, Andoni Egaña (Berria, 2020-01-09)]
  

  

  kibizta (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:51 pm on 2019/11/30 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kordokatu 

  ad. kordokatu, kordoka/kordokatu, kordokatzen 1 da/du ad. Kordoka dagoena bere oinarrietan higitu; kordoka jarri. Jauregia zimenduetaraino kordokatua da. 2 da/du ad. Irud. Atsekabeek osasuna kordokatu diote. Zure beldur santuan kordokatu gabe egon nadin. Ezin kordokatu zuten haren xedea. Ezin kordokatuzko fede batez. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Sinonimoak: ad.  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
  

  1. lokatu, kolokatu, kolokan jarri. Ant. irmo jarri.
  2. kulunkatu, zabunkatu, junpatu, zarabandatu.
  3. durduzatu, zalantza egin, durdurikatu, duda-mudatan egon, zalantzan egon

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es ad. da/du ad. (Ipar.) agitar(se), conmover(se), tambalear(se)
  fr ad.
  en ad.
  port ad.

  Haizerik handienak ere ez du etxe hori kordokatuko. (Elhuyar hiztegia)

  

  kordokatu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:16 pm on 2019/10/31 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kalabaza 

  iz. Heg. Kuia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kalabaza.

  1. (V-gip, AN-egüés-ilzarb-olza, Ae, Sal, R; Lcc, Lar, Añ, Lcq 91), kalabaz, kaalauza (AN-5vill). Ref.: Bon-Ond 150; VocPir 693; CEEN 1969, 219; Elexp Berg. Calabaza. Kalabazak denboraz / dakarren loriak, / enamora dezake / aren koloriak (Hernani, 1847). ETZ 236. Ango aragiak, arraiak, baberrumak, kalabazak, porruak, tipulak, eta baratzuriak gogoratzen zitzaieztela. Lard 87. Asi zitzaion Jenobeba bere kalabaz puskara esnea jatzitzen eta abereak batere uzkurtasun gabe kalabaz aiek esnez betetzen utzi zion. Arr GB 45. Merkhatu egunetan saltunen kalabazetarik hartzen dute eta erematen berek behar dutena. Prop 1906, 93. Salgei eukozan baserritar batek kui edo kalabaza ori andi bi. Kk Ab II 117. Artoa eskas, ta kalabaza jaki, / gu nola bizi geran Jaungoikuak daki. Or Eus 370. Kurkubita da kalabaza txiki bat. And AUzta 39. Etxeko soluan artu dogun kalabazia. Gerrika 275. En DFrec hay 3 ejs. de kalabaza. v. tbn. JanEd II 138. Bilbao IpuiB 118. –Zer ondasun, Don Anjel? –Berriz ere D[on] eta kalabaza erria.Apaol 34.Ala bada, sar dedilla kalabazan; eta, ala ez bada, agertu dedilla Bitoriko plazan. (Eztabaida buka dedin esan oi da). EZBB I 29. Ezin dezaket geiago idatzi gertakizun orretzaz. Ala bazan, ez bazan, sartu dedilla kalabazan. BAyerbe 130.

  2. Calavera. Beste batzuek jaten zuten gizonen kalabazareki egiñikako kazoletan akordatziagatik jatien ere eriotzas. (Lakuntza, 1838). ETZ 233.

  3. (V-gip ap. Elexp Berg ). Calabaza, suspenso. Cf. KALABAZA(K) EKARRI. Bildur zan oporraldi luzeak ondatuko othe zioten, libururen bat udan ikasteko utzirik kalabaza batez. Osk Kurl 203. Ez pentsa nik kalabazak dotriñan bakarrik artzen nituela. Zendoia 44. Rechazo, negativa, calabaza. Cf. KALABAZA(K) EMAN. Alperrik gogoratu / gaztetako gauzak, / lengo laztanen ordez / orain kalabazak. BEnb NereA 233. Tabernako neskak, berriz, kontu asko ta kalabaza ugari. BBarand 83. Jende-klase orrentzat / bazuan [neskak] afana, / bestearentzat pronto / kalabaza bana. Insausti 314. v. tbn. Zendoia 44.

  Sinonimoak: iz. Heg.

      [kuia]: kuia (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Heg.) h. kuia calabaza, calabacera (2) iz. (Heg.) [fruitua] h. kuia calabaza (3) iz. (Heg.) (lgart.) calabaza, penco, cate, suspenso
  fr iz. (Heg.) h. kuia citrouille ; courge ; calebasse ; potiron
  en iz. h. kuia pumpkin
  portiz. abóbora

  Itzalitako kalabazak piztera goaz! gaubeltza.eus

  

  kalabaza (Irudia: gaubeltza.eus)

   
• 

  Maite 10:38 pm on 2019/10/30 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kirastu 

  ad. kirastu, kirats/kirastu, kirasten 1 da ad. Usain guztiz txarreko bihurtu. Hatsa kirastu zaio. Usteldua eta kirastua dagoen bekataria. 2 du ad. Usain guztiz txarra bota. Hilen gorputz ehortzigabeek bazter guztiak kirastu zituzten. 3 du ad. Ipar. Mindu, samindu. Holako egitateak kirasten baizik ez ditu bihotzak. 4 (Era burutua izenondo gisa). Lazaro, lau eguneko hil kirastua piztu zuenean. Usain kirastua. Arranoak haragi kirastura bezala. Aho kirastuaz. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

   [usain txarreko bihurtu] ad.: usaindu Ipar., atsitu Bizk., urrindu Ipar./Naf., urrindatu Ipar. g.e.

   [atsitu] izond.: kiratsu, urrintsu, kirasdun Ipar., atsitu Bizk., hats g.e., kirats Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. volverse maloliente/fétido/hediondo, volver maloliente/fétido/hediondo; heder, apestar (2) da/du ad. (Ipar.) afligir(se), amargar(se), apenar(se) (3) du ad. apestar, corromper
  fr (1) da/du ad. devenir fétide, devenir puant, -e ; puer, (s’)empester (2) da/du ad. (s’)affliger, faire de la peine (3) du ad. empester, corrompre
  en (1) da/du ad. to stink out, to reek; to become stinky/smelly/foul-smelling (2) da/du ad. [mindu] to hurt, to sadden, to upset
  port (1) da/du ad. feder (2) da/du ad. (Ipar.) penalizar-se, ter pena, afligir-se (3) du ad. corromper

  Usain kirastu bat uzten du bazterretan.  [Azken tranbiaren itzala, Jose Inazio Basterretxea, Elkar, 2011] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  kirastu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)