Gaurko hitza

Updates from urria, 2019 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:51 pm on 2019/10/29 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kuma 

  iz. Batez ere Bizk. Sehaska. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 kuma. Etim. De lat. (o rom.) cuna . En las formas kuma, kuba, se ha restablecido la oclusión oral, tras pérdida de -n- , con las labiales m y b , tras u . La palatal ñ en suletino es necesariamente posterior al paso de u a ü .
  1. (V, G-goi, AN-araq; -ea det., Aq 815 (G), Añ (V), -ia det., Mg Nom 68), guia (Lcc), kua (AN-ulz, Sal), kuba (AN; Aq 1059 (AN)), kuia (-ui G-goi, -uixa G-nav), kuina (S; Lecl, Chaho; k(h)üña S; Gèze, H, kh- Arch Gram 10, Chaho, H), kuna (AN-larr-5vill-araq-ulz-erro, Ae, Sal, R; -ea det., Añ (V)). Ref.: VocZeg 286; A (kuma, kua, kuba, kuiña, kuna, khuña); EI 385; Lrq /khün’a/; Echaide Nav 197; Iz ArOñ ; Etxba Eib ; Elexp Berg. Cuna. “Cuna de niño, segian guia ” Lcc. Beste Moisen bat, kumareanik / gizonau egon da señaladurik. EgiaK 86. Khüña bat ohatzeko ükhen gabe. Bp II 19. Kumearen ordeaz daratza pesebrean. Acto 367. Ikusirik Seintxuba / zelan kuman datzan. Iraultza 169. Bere kúna jaiótzean, ganbéla. LE Ong 47r. Establia batetan sorthurik, khuna batetan ezarria. CatLoi 120. (ap. DRA, s.v. kuña) Ni khüñati marrakaz, beinian gosia. Etch 172. Hanitzetan, ahozpeturik ene khuñara, ene boztarioaz irriz ari izan zira. Arch Gram 45. Zugaitik ume biurtuta egon zan kuman. Ur MarIl 114. Kumatik artutakuan. AB AmaE 164. Jesüs haurraren lehen khüna. Ip Hil 101. Seaskan edo kuman ipiñi eik geure laztan ori. A BeinB 46. Khuñatako, lastoa berbera. Menditte “Eguberriko kantika bat” (ap. DRA). Umia kuman eukitzen eben. And AUzta 75. v. tbn. Khüña: Chaho AztiB 10. UNLilia 18.
  Lugar de nacimiento. Bertsolarien kunen jaio ta / bertan pozez azikoa. FEtxeb 88.

  2. Torno, cabrestante. ” Khüña (S; Foix), treuil” Lh. KUMA-EGILE. Fabricante de cunas.Khüña egile aski bai behar lizate. Xikito 8.

  2 kuma. (kh- Dv→A). Sopor. “Assoupissement” Dv. “Sueño” A. v. lokuma. Alferkeriak ekhartzen du khuma, eta arima nagia gosez egonen da. Dv Prov 19, 15 (Ol logale, Ker logura, BiblE lozorro). Huna non ez den, ez khuman, ez lotan sarthuko Israel zaintzen duena. Dv Ps 120, 4. Hordituren ditut, khumara eror eta bethiko loan sar ditezen. Dv Ier 51, 39.

  Sinonimoak: iz. Bizk.

      [sehaska]: sehaska, ohako Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (batez ere B) [sehaska] cuna (2) iz. Ik. kume
  fr iz. berceau
  en iz. cradle
  port iz. cunha

  Kuma hutsik topatu zuten.  #gaurkohitza

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:06 pm on 2019/10/05 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kapable 

  iz. (L, BN eta GN) 1. Ardiak lepoan daraman zintzarria. 2. (hed.) Pertsona berritsua, txotxoloa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kapable.

  Tr. Documentado en autores septentrionales ya desde Leiçarraga. La forma kapaule se encuentra en pastorales suletinas. En DFrec hay 3 ejs. de kapable, septentrionales.

  1. (B ap. Izeta BHizt ; Urt II 221, Chaho, Éléments de grammaire basque, dialecte souletin, suivis d”un vocabulaire basque-français & français-basque (1873). ‘”>Gèze), kapaule. Capaz (de hacer algo). ” Kapable da, il est capable de…” Lf Grammaire basque (1944). “>Gram 125. ” Etzara hortako kapable ” Izeta BHizt. v. kapaz. .  Gure haragia eta odola eztiradela kapable ez abastant hire Resumaren heretajez poseditzeko. Lç Ins A 3r (v. tbn. F 5v y F 6v). Adoratzen zaitut kapable naizen humilitate eta errespetu gustiarekiñ. Eguia Catholicac (1686). “>Gç 118. [Jaun Errotorari] baitagoko jujatzea nor den hartako gai edo kapable. Bayonaco Diocesaco Bi-garren Catichima (1733). “>CatLav 266. (V 133) Nor izanen da gai eta kapable haiña enganiotik atheratzeko? He Gudu izpirituala (1750). “>Gudu 65. Errendatzen derizüt homajerik barnena zointzaz ene bihotza kapable beita. Andere Dona Maria Scapulariocouaren confrariaco bulla […] eta maniac edo chediac (1780). “>Mercy 22. Jinkuaren ezagützeko eta maitatzeko kapable dena. Catichima […] Laneufville Aquiceco Jaun Apezpicu […] Ohoregarriaren manuz araimprimatia (~1780). “>CatLan 31. Erreflexionerik bothitzenak eta kapableenak Arimen Jainkoaganat altxatzeko. Guiristinoqui bicitceco eta hiltceco moldea (1784). “>Brtc 3. Kapable dela eta suhable afera horri ihardesteko. Revol 152. Kapaule balin bagira / zier zerbütxü errendatzera. La tragérie de Charlemagne. Pastorala (~1800). B. Oihartzabal (arg.). “>Xarlem 1434. Jauna nihaurganik enizala kapable deus hunik egiteko zure sokorria gabe. Uskara Libru berria (~1837). “>UskLiB 66s. Gure bihotzen honkitzeko kapable diren erreflekzioniak. Ib. 63. Zeren ezkütüzü kapaule / deus ere erraiteko. Sainta Catherina pastoralaren XIX mendeko bi eskuizkribu. A. Loidi (arg.). “>SaintaCath 355. Bere phartiaren kapaule <-aou-> thirazale. Pastoral Pantzart (ap. ASJU 1989, 573n). Gure baitharik ez ginen kapable estatu hartarik atheratzeko. Meditazioneac urtheco ebanjelioen gainean (1840) liburuari dagokio. “>Jaur 147. Gure konbentzitzeko eztira kapable. Bordel bertsularia. J. M. Satrustegi (arg.). “>Bordel 120. Ilobak handitzen ari zirelarik behatzen zuen zoinek erakusten zuen artzaingoko gosturik hoberena […]. Hiru mutiko gehienak, etzazkon iduritu […] kapable zirela. Mendekoste gereziak eta beste (1963). “>JEtchep 53. Arrotzak etxean izaki ta hetaz arta hartzeko ez kapaule. Herr 17-8-1961, 4. Orain pentsazu kapable bazera, / zenbat dan nere adiña. InMattin 73. Bera ez duk kapable lan heien egiteko. Erramun harginaren oroitzapenak (1989). “>Etchebarne 90.

  2. (Sin complemento). Capaz, apto, apropiado, hábil. ” Kapablea da, c’est un homme de valeur” Lf Grammaire basque (1944). “>Gram 125. ” Gizon kapablea eta aski azkarra ” Izeta BHizt.
  Apez aprobatuari edo kapableari kofesio osoa egitea. Debocino escuarra, mirailla eta oracinoteguia (1635). Harizmendik asko aldatutako argitalpenak ere badaude (~1640, ~1690). “>Harb 32. Hura düzü segürki / mündüko kapaulena. Sainta Catherina pastoralaren XIX mendeko bi eskuizkribu. A. Loidi (arg.). “>SaintaCath 356. Ni balinbaninz andere zunbat bezala kapable / zurekila konbersatzera, jauna enüke herabe. ‘Instruit comme certaines’ . L”oeuvre poétique de Pierre Topet-Etchahun. J. Haritschelhar (arg.). ‘”>Etch 542. Kapablea den gizona obretarik ageri. Xa Odolaren mintzoa (1976). “>Odol 157. Senpere ez zen gero nola nahiko parrokia, bainan Lapurdiko hautuenetarik bat, aspaldidanik kapablenez dohatua. Lf Euskal literaturaz (1935-1984). “>ELit 288. Izaten ahal baniz behin ere / zure eretzian kapable, / egin ahala eginen deizut / zuri beti ere. AstLas 35.

  Sinonimoak: izond. Ipar.

      [kapaza]: kapaz Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (Ipar.) capaz
  fr izond. (Ipar.) capable
  en izond. (Ipar.) capable, able
  port izond. (Ipar.) capaz
  

  Ez naiz kapable deus onik egiteko.  (Hiztegi batua)

  

  kapable (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:31 pm on 2019/09/24 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kargugabetze 

  iz. Norbait kargutik kentzea. Legebiltzarrak abiaturiko kargugabetze prozesua gelditzeko saioa egin zuen presidenteak. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.
  

  [kargugabetze] : kargutik kentze (Elhuyar hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. destitución, cese
  fr iz. destitution, renvoi
  en iz. dismissal, discharge
  port iz. destituição,

  Legebiltzarrak abiaturiko kargugabetze prozesua gelditzeko saioa egin zuen presidenteak. (Hiztegi Batua)

  

  kargugabetze (Argazkia: New York Times)

   
• 

  Maite 11:40 pm on 2019/09/21 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kondots 

  iz. (1) kimu (2) [frutarena] bihotz, zuztar

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kondots.

  1. kondotx. Cabo.  Argizari-kondotx / piztua bezela / maitasun-garraz / iltzen bizitzea. Lek Euskal Esnalea. Aldizkaria (1908-1931). “> EEs 1919, 194.

  2. “Brote (de las raíces del árbol), zuztuin (B), kondotsa (AN-5vill)” (Orixe).  Guk ez dittugu lenbiziko begikalduz ulertzen gure izen soill oriik, ez dire garbiik, ez dute ageri kondotsa, ez dute ezagun non ote duten sortzapena. Or Lenengo Euskalegunetako Itzaldiak (1921). “> LEItz 34.

  3. kondotx (AN-larr).,”Corazón de la fruta” Asp Leiz.

  KONDOTS-MUTUR.  Ez uste nere biotz onak edo gogo-faltak geldierazten nauala, kondots-mutur arek baizik, geneko batean oiñ-azpi au zulatu zidanak. “Garrancho” . Berron Don Kijote Mantxako (1977). “>Kijote 134.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) brote (de las raíces del árbol) (2) corazón de la fruta
  fr (1) pousse, bourgeon  (2) (pommes, poires) trognon
  en (1) shoot, sprout, bud (2) (fruit) core
  port (1) (de planta) broto, grelo (2) caroço, miolo

  Sagarraren kondotsa mahai gainean utzi zuen. #gaurkohitza

  

  kondots

   
• 

  Maite 11:37 pm on 2019/07/15 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kaputzete 

  iz.  1. Murgilaldi. 2. ad. Murgildu.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kaputzete (Sal, R ap. A).

  1. “Zambullida” A.

  2. kaposote. “(R-uzt), zambullirse” A (no se da cuenta de la expr. verbal completa). v. KAPUTZ EGIN.

  Diccionario Etimológico Vasco

  KAPUTZ/KAPUTZETE/KAPUTZ EGIN R, salac. ‘zambullirse, zambullir’. Vid. kapen y ka-posote. Existe una formacion romanica, arag. darse un capucete. Tenemos el e1emento kap(utz) y el sufijo romanico -ete de tipo diminutivo.
  

  Sinonimoak:

  [kaputzete] : murgil, murgiltze, urperatze, pulunpa; murgilaldi, urperaldi 

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) zambullida (2) zambullirse
  fr (1) plongeon (2) plonger
  en (1) (bath) dip; (sea) dive, plunge (2) dive
  port (1) mergulho (2) zambullida; zambullir-se

  Kaputzete baten beharra daukat!

  

  kaputzete (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:23 pm on 2019/07/14 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kazetari 

  iz. Prentsan, irratian, telebistan edo kideko komunikabide batean, bereziki albiste zerbitzuetan, lan egiten duen pertsona. Ik. berriemaile 2. Kazetari lanetan 1917an hasi zen. Telebista publikoko kirol kazetaria. Zorioneko gerra hartan kazetari ibilia zen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kazetari (T-L), kazetalari, kasetalari.

  Periodista. “Journaliste” T-L. Kazetari eta erlisionearen etsai makurrenek berek laudatu dute. HU Aurp 112. Kazetalari gisa. Ib. 40. Egiaren gudaria da kasetalaria. J. Haritschelhar Herr 10-12-1992, 8. Kasetalari, edo erakasle, edo politikari kazkarregi batzuen ozarkeriak. Larre ArtzainE 122. Hiriart-Urruty kazetalariarekin elaire zen. Lf ELit 267. Kazetariekin […] kontu. MEIG IX 85. En DFrec hay 51 ejs., 49 meridionales, de kazetari, 4 de kazetalari, 3 (sept.) de kasetalari y uno, septentrional, de gazetalari.

  Sinonimoak: iz.

      [periodista]: kazetagile g.e., periodista Heg. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. periodista (2) iz. que publica/edita una revista
  fr iz. journaliste
  en iz. journalist, reporter; the press
  port iz. jornalista

  Hainbesteraino, ezen kazetaria ez baita jada erredakziotik ateratzen, eta prentsa-ohar ofizialen, agentzietako albisteen eta abarren artean itota dago. Jada ez da albisterik bilatzen. Gainera, erakundeen informazioa argitaratzeak ez du inoiz arazorik sortzen, eta hala, lanbidea gero eta erosoago bihurtzen ari da. [Mariano Ferrer, Alda Aldizkarian argitaratua eta Argia.eus-etik ekarria. (Argia.eus, 2019ko urtarrilaren 20an)]
  

  

  kazetari

   
• 

  Maite 9:45 pm on 2019/04/15 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kiskali 

  da/du ad. kiskali, kiskal, kiskaltzen (Hiztegi Batua)

  1 da/du ad. Erabat erre. Sutan kiskali. Erre eta kiskali. Sutean hamalau mila lagun kiskali ziren. Non zara, Sodoma kiskali zenuen Jauna?

  2 da/du ad. Irud. Kiskali naiz eguzkipean. Amodioaren goritasunak kiskaltzen zuen. Hango lurra, eguzkiaz kiskalia, inon den agorrena dela. Nahiz iparrak astintzen duen, nahiz kiskaltzen duen hegoak.

  3 du ad. Kim. Gorputz bat, bere gai lurrunkor guztiak galdu arte berotu.

  4 du ad. Kim. Tenperatura altuen bitartez kaltzio karbonatoa kare bizi bilakatu.

  Sinonimoak: ad.

  [erabat erre]: zizpildu Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. abrasar(se), quemar(se), requemar(se); tostar(se); calcinar(se) (2) da/du ad. (hed.) abrasar(se), achicharrar(se); calentar(se) mucho (3) du ad. (Kim.) calcinar
  fr (1) da/du ad. [erabat erre] (se) brûler, (se) carboniser (2) da/du ad. [izugarri berotu] (se) griller, (se) rôtir, (se) chauffer à l’excès (3) da/du ad. (Kim.) calciner
  en (1) da/du ad. [erabat erre] to burn, to scorch, to scald, to go up in smoke; to be burned, to get scorched (2) da/du ad. [izugarri berotu] to swelter, to fry
  port (1) abrasar-se, queimar-se (2) queimar-se, torrar-se (3) calcinar

  Parisko Notre Dame katedralaren teilatua kiskali du sute batek  [Berria, 2019ko apirilak 15 )

  

  kiskali (Argazkia: eitb.eus)