Gaurko hitza

Updates from uztaila, 2019 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:13 pm on 2019/07/31 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  minantz 

  iz. g.er. Oinazea, gaitza. Minantz bat, ezin senda daitekeena. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  minantz (A, que cita a Lard), minantza, minantze (Izt, H, A (que cita a Ur)), minatza (-atz A, que cita Izt C).

  Enfermedad, mal, dolencia. “Dolor, mal, minantze. Metafóricamente, vicio” Izt 40r. “Minantze bat da ezin sendatua, c’est une sorte du mal inguérissable” H. Txit nekez miñanze au sendatzen da. AA III 627. Dakuskun oraiñ nolako miñanzea dan bekatuan erortzeko oitura. Ib. 498. Minantze bat ezin sendatu ditekeana. Ib. 422. Nola ez daben uste iñon ere dala miñantza onentzako sendarri eragilleagorik. Izt C 103. Ardiak izan oi dituzten eritasun eta minatza gaiztoen izenak. Ib. 221. Jai-eguna joan orduko gaxo, elbarri, itsu, mutu, gor eta beste miñantzik zeukan guzia Jesus-eronz abiatu zan. Lard 378. [Jesusek] sendatzen zuela miñantze guzia eta eritasun guzia errian. Ur Mt 4, 23 (He, TB langidura, Ur (V) gatx, Leon oinhaze). Emakume ari bere elgaitz edo miñantza bereala kendu zion. Arr Orac 463. Edozein zauri edo miñ-antza bildurgarriak dirade beti edari-galgarrietan oitutakoentzat. Ayerb EEs 1916, 32. “Miñántza, algo de dolor” Iz ArOñ. “Miñantz, dolorcillo. Miñantza sentitzen dot sorbaldan” Elexp Berg.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [gaixotasuna]: eritasun, gaitz, gaixotasun Heg., gaixo Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. inclinación, propensión (2) iz. dolencia, enfermedad
  fr (1) iz. inclination, propension, tendance (2) iz. maladie
  en (1) iz. inclination, tendency, bent, propensity, tendency (2) iz. illness, sickness, disease
  port (1) iz. inclinação, queda (2) iz. doença, enfermidade, mal

  Minantz bat, ezin senda daitekeena. (Hiztegi Batua)

  

  minantz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:49 pm on 2019/07/22 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mokokaldi 

  iz.Adkor. Errieta, liskarra. Gaurko bilkuran mokokaldi ederra izan da hautetsien artean. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mokokaldi (G, AN, L, BN, S ap. A; Dv, A Apend), mokoka-aldi. Disputa. Ilobak eta biek mokoka-aldi franko ematen zutelarik, elkharrekin trinkatuz. Elzb PAd 69.

  Sinonimoak: iz.

  [liskarra]: ahakar, anabasa, birrinbili-barranbala, demanda, errieta, errietaldi, etiketa g.e. , gorabehera, iskanbila, istilu, kimera, lipizta, liskar, liskarraldi, mokoka, tirabira, tirabirako, zalaparta, zaparrasta, aharra Ipar., eskatima Ipar., karmañola Ipar., kasaila Ipar., tarrapata Ipar., xaribari Ipar., astrapala Bizk., baraila Bizk., droga Bizk., lazka Bizk., ardaila Gip., matxetin Gip., sesio G-N, kalapita Ipar./Naf., bilaxka Zub., armonia beh., desditxa beh., matrikula beh., atarrapuzka g.e., ausiabartza g.e., liskarreria g.e., zirriparra g.e., ahaka zah., ateleka zah., matraka Bizk. beh., okasio Gip. beh., haparka Ipar. g.e., despita Gip. g.e., biahore Ipar. zah., debadio Ipar. zah., disputa Ipar. zah., atralaka Bizk. zah., bilaka Zub. zah., arroitu Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. disputa, trifulca, riña
  fr
  en
  port

  Gaurko bilkuran mokokaldi ederra izan da hautetsien artean.  (Hiztegi batua)
  

  

  mokokaldi (Argazkia: J.J.Guillén / Efe)

   
• 

  Maite 11:14 pm on 2019/07/11 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mokokari 

  iz. 1 adj. Mokoka ari dena, mokoka aritzen dena. Utikan, bele mokokari hori! 2 adj. Adkor. Liskartia. Emakume mokokari, etxearen nahastari (esr. zah.). 3 adj. Berritsua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mokokari (G, AN, L, B, Sal; Aq 696 (AN), Dv, H, VocB). Ref.: A; Izeta BHizt2.

  1. Pendenciero, disputador; regañón. “Reprehensor” Aq 696. “Emakume mokokari, etxearen nahastari” H. “Renegón” VocB. “Gure auzoko Koxpa mokokarie da” Izeta BHizt2. Ze etxokandre bat mokokaria agitz, ta espezialki prediku aitzetik zetorrelaik, berarias bekala yago oiu iten zue etxean (108). LE-Ir. Etxe-gaineko selharu-zokhoan egotea hobe da, ezenetz etxe-barnean emazte mokokariarekin batean. Dv Prov 25, 24 (Ol y BiblE liskarti, Ker matrakalari). Lehen lehenak dire barraiatzeko lanetan, mokokari hautuak [sinhetsi nahi gabekoak]. Hb Egia 127. Andre zoro mokokari, haur ergelen / gogoa. Ox 100. “Gizon tresna”! Hitz horrekilan izendatzen ginuen Eskual-Herrian gizonxkila zerbait, kixkila, entherka, aise mokokaria. SoEg Herr 20-10-1960, 1.

  (c. sg. A; H). “Luchador, hablando de aves” A.

  2. “(S; Foix), querelle” Lh.

  Sinonimoak: mokokari izond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [berritsu]: berri-jario, berriketari, berritsu, eletsu, elezu, erausle, hitz-jario, hitz-mizti, hitzontzi, hiztun, jolastun, elekari Ipar., eleketari Ipar., berba-jario Bizk., berbaldun Bizk., berbati Bizk., berbatsu Bizk., berbontzi Bizk., kalaka Ipar./Naf., kalakari Ipar./Naf., elestari Zub., eleberriti zah., erasle Ipar. zah.

  [liskartia]: iskanbilatsu, istilutsu, liskarti, liskartsu, zalapartari, aharrari Ipar., eskatimari Ipar., kasailari Ipar., kalapitari Ipar./Naf., liskargile g.e., sesiante Heg. beh., zalapartero Heg. beh., bilakari Zub. g.e., atralakari Bizk. za

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. picoteador, -a, que da picotazos (2)  izond. (hed.) picotero, -a, charlatán, -ana (3) izond. reprochador, -a, que reprende; pleiteador, -a, camorrista, pendenciero, -a
  fr (1) izond. qui picote, qui becquete (2)  izond. (hed.) bavard, -e ; jaseur, -euse (3) izond. querelleur, -euse ; chicanier, -ière
  en (1) izond. pecking, fighting (2) izond. [berritsua] talkative, chatterbox (3) izond. [liskartia] quarrelsome
  port (1) izond. que bica (2) izond. (hed.) charlatão, -ona (3) izond. resmungão, agitador

  […] odoltsuak, urdaileko ukabilkada arnasarik gabe uzten zintuztenak, burutik helduz eta besoa bizkarrean tinkatuz giltza egin eta zu eta aurkaria lurrera hanka zabalik erortzen zineteneko arialdi antzuak, ez zara oroitzen behin ere borroka zeuk hasi izanik, higuin baitzenituen borroka kontu guztiak, baina beti izaten zenez mokokariren bat inguruan, astakilo burugaberen bat mehatxu, ozarkeria eta irainez zirika hasiko zitzaizuna, batzuetan zeure burua defendatzera beharturik sentitzen zinen, nahiz eta txikiena zeu izan eta ia seguru egon zeharkatuko zintuztela.  [Neguko egunerokoa, Paul Auster (Oskar Arana), Txalaparta, 2015] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  mokokari (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:50 pm on 2019/06/30 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  madama 

  iz. g.g.er. Andrea. Ik. andere. Madama de Neuville eta Madama Brunier. Medikuaren madamaren txakurtxoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  madama (S ap. Lrq; VocBN, Gèze, Lh), marama, maama (Hb ap. Lh).

  1. Señora; esposa. Madama Beltzunzeri. Monho 46. Hiltzeko damu zira, behar zira bizi / ehun urtez oraino zure madamaki. FrantzesB I 46. Antik ateratzen da / Luzaideko ama, / guzien gidaria / Isabel Madama. Bordel 121. Bena eztü nahi / Egin desplazerik / Bere Madamari Etch 552. Madama zigoiña denean ethorri. Gy 50. Lehoisa madama hill zen. Ib. 212. Jente eskeliari / emaiteko sokhorri / Madama Urrutiak / hartü zütien bidiak. Balad 41. Madama de Neuville, Madama Brunier eta guziz, Madama de Tourzel, prinze ttipiaren eta printzesaren gobernanta. Elsb Fram 89. Morde Medikuaren Madamaren karlina. Ib. 142. Ori da ori, persona biar dan bezelakua izatia. Coruñako marama aiek emango lituzteke! Alz STFer 127.

  (Usado en vocativo). Felizitatzen zütüt, kunpaña nublia / Eta zü berheziki, Madama Jülia. Etch 566. Madama zü zirade hun handi düzüna. Ib. 566. O, Madama, dio Aphezküpiak, zer zorigaitza! Ip Hil 74. Madama, zu zare hemengo etxeko-anderea. Elsb Fram 92.

  2. (A Ezale 1897, 182n), marama (G-bet). Ref.: Garate 2.a Cont RIEV 1933, 100; Garbiz Lezo 108. Muñeca. Orrek senargaia, marama dala usteko du. Diru askokua izan ezkero, ederra. Alz Bern 57. Marama, Mikelatxoren eskuetan, dantzan dabil. Inzag Kabuxak 107.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [andrea]: andre, emakume, emakumezko, andrakume Bizk., andrazko Bizk., emazte Ipar./Naf., emazteki L-BN, gizalaba g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (askotan maiusk.) madama; señora
  fr iz. madame
  port iz. senhora

  Madama Butterfly ikustera joan ziren.

  

  madama (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:52 pm on 2019/06/05 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mintxo 

  iz.  Soinuduna.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 mintxo.

  1. (Adj.). Sonoro. Berropeko txilinta-otsa mintxoa ixiltzen da. Or Mi 105. Zure musika mintxo / barrenagoko orri. “Más sonora y profunda”. Or BM 44. Mutillen bati, lênik ez bazun / bear aiña zorabio, / marru mintxo ark belarrietan / furrunda gaizto dagio. “Ruido ensordecedor”. Or Eus 397. Auteman betza irakurleak 4, 5, 8garren ahapaldiak, bereiziki mintxoak. “Especialmente musicales”. Or in Gazt MusIx 50.

  2. (Sust.). Sonoridad. Negar-iturri diran begiak apurtxu bat argitu, eta illeta-kanpai diran mingaiñak euren soiñu ta mintxoa ots alai gozo biurturik. Erkiag Arran 114. Alare ikus bedi, zoruntasun-belardi urbiltzen zaio mintxoan [iatorrizkoari], bi n, l bat eta r baititu onek ere. Or in Gazt MusIx 52.

  2 mintxo. “Agrete” Lar.

  Sinonimoak: izond. Naf.

      [ozena]: ozen (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (batez ere GN) sonoro, -a, agudo, -a
  fr
  en
  port

  Eta naiz-ta txorieme batzuk isilak izan, mintxogabeak izan, arrak, txoriaita daitekeanak zoragarrizko txintak eta xorrotxio txarmantak jo oi ditu. [Arranegi, Eusebio Erkiaga, 1958)] (Euskal Klasikoen Corpusa)

  

  mintxo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:46 pm on 2019/05/15 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mindura 

  iz. Nahigabea, atsekabea. Nire bihotzari bakarrik mindura dario. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mindura (AN, L ap. A; SP (sin trad.), Lar, Izt 10v, Hb ap. Lh, Dv, H), mintura (-th- Dv A, H), minduru (R ap. A).

  Amargura, dolor. “Amargor, amargura” Lar. “Acritud contra alguien” A. Kastitatea bihotzez maite duena despitatuko da paregabeko mindura batez kastitatearen kontra egin duen falta xipiena eta arinenagatik. SP Phil 238 (He 240 miñdura). Ai, au mindura beltza / ai nere lotsa / alabak negarra ta / aitak lur otza. Balad 48 (tbn. en Or Eus 117 y Etxde AlosT 100). Nere biotzari bakarrik / mindura jario. Ib. 48. Bere sendi, guraso ta anaiak, eriotz-minduraz etzuten egikizun orretan beriala sartzeko gogorik. Garit Usand 59. Ez du niganako mindurarik. Amez Plat 30. Egi latzaren galtzairu sendoz / ta izar zaputzen minduraz. ‘El desengaño de esquivas estrellas’. (Interpr?). Gand Elorri 103. Mindura gaur. Tít. de un libro de J.M. Lekuona (Roma, 1966). Itxasoak garratz ura, / animak aren mindura, / zure eriotzak piztu ninduan / euskal olerti mundura. NEtx LBB 262.

  Sinonimoak: iz.

      [oinazea]: oinaze, hira g.e., hiradura g.e., pena g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. amargura, aflicción, resentimiento,
  fr iz. amertume, aigreur
  en iz. grief, sorrow, sadness
  port iz. amargura,  aflição, m ressentimento, mágoa
  

  Nire bihotzari bakarrik mindura dario. (Hiztegi Batua)

   

   
• 

  Maite 10:28 pm on 2019/04/30 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mintxuri 

  iz. Zorabioa.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  MINZURI, MINTXURI (G-azp, AN-gip ap. Gte Erd 218; G-bet; A Apend). a) Mareo. “Mintxuria egin zaio (G-azp, AN-gip)” Gte Erd 218. Bere arpegiko kolorea eskuko pañueloa bezañ txuri egiñik, mintxuriak artuta bere senarraren besoetan erori zan. Arr GB 12. Min zuria arek; denen ikara. “Desmayo”. Or Eus 399. Ikusi al dituzute iñoiz moruak eta beltzak itsasoko min zuriak jota? Aien arpegiak! Anab Aprika 13. Min txuri eginta exeri omen uan. Ataño TxanKan 233. b) “Min-zuri (G-goi-to), dolor sordo” A. Zanko-belaunetan min-zurria [por -zuria ?] asi zitzaidan. AZink 166.

  Sinonimoak: iz.
  

  [minzuri, mintxuri] : zorabio, zorabialdi, burtzoro 

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. mareo, aturdimiento; desmayo, desfallecimiento, síncope
  fr iz. vertige, évanouissement, éblouissement, étourdissement, malaise
  en iz. dizziness, giddiness; faint; bewilderment, daze
  port iz. enjôo, desmaio, mareo

  Zirujauak emandako zertzeladak entzun ahala, begi bistan daukana lausotzen sentitu du, zentzumenak nahasten eta sorgortzen, eta mintxuria eginda ziplo erori da lurrera azkenean, zer gertatu den ohartu gabe noski.  [Bizitza homeopatikoak, Xabier Mendiguren Elizegi, Susa, 2008] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  mintxuri (Argazkia: cardiosaudeferrol.com)