Gaurko hitza

Updates from apirila, 2019 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:39 pm on 2019/04/18 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  matela 

  iz. Ipar. eta Naf. Masaila. Ik. matrail. Sutan sumatzen ditut ene matelak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  matela (AN-5vill-ulz-erro-burg, L-sar, B, BN, Ae, Sal, S; SP, Lar, Aq 604 (AN), Izt 22v, H; -th- Ht VocGr 376, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H), matel (AN-ulz-mer, L-ain, B, BN, Ae; -th- Lecl), matail (-all AN-larr-5vill-araq-ulz; Izt 22v (-all)), matala (H (V, G)). Ref.: Bon-Ond 139; VocPir 226; A (matel); Lrq (mathela); Iz Ulz (matéla); Echaide Nav 130; Gte Erd 225.

  Etim. En último término de lat. *maxella. De vasc. maxela, tomado como diminutivo, se habrá llegado, a través de mattela, a un supuesto primitivo mat(h)ela.

  1. Carrillo, mejilla. “Matela ostokiak (BN-lab), carrillos frescos y rollizos” A. “Mathela, augmentatif de maxela” Lrq. En S, Sal y R (sg. A) significa “carrillo grande”, a diferencia de mazela y maxela “carrillo pequeñito”. v. masaila. Tr. Documentado desde Leiçarraga en textos orientales. Hay algún ej. occidental en el s. XX. La forma matail se encuentra en Orixe y T. Agirre (Uzt 157). Baldin norbeitek io baheza eure eskuineko mathelán. Lç Mt 5, 39 (TB, Dv mat(h)ela; He, Ur (V), Ker matraila, HeH mazela, Ur, Or, IBk, IBe masail, Ip, Hual maxela, Echn mazel, Ol matsail). Presuna ianzaharrak, mathela gogortuak edo horzkitua dagoenak. Ax 490 (V 317). Zure matel bietan / ondo ifinirik [jazmiña eta karmiña]. Gamiz 204. Berzéak zafladabát / mateléan ematén. LE Kop 167. Ekhiak bezala brillatzen ahien mathelen kolorik. Etch 524. Mathela lodi eta molde on batetakoak. Elsb Fram 166. Ikusi bazinute hunen min izigarria, nolakoa zen! […] gorri, beltz, ubel, halako zain batzuek zaukatela matelari. HU Aurp 186. Bi musu eman diozkat bere matela gorriño hetan. Barb Sup 54. Matail bakoitzetan xuloa. Or Mi 7. Matel beroan hotx bat senditu nuen. JEtchep 111. v. tbn. Arch Gram 56. JE Bur 29 (Ber 71 matel). Zub 94. Zerb IxtS 36. Matel: Iratz 118. Osk Kurl 184.

  2. Mandíbula. v. matelezur. Eta aldiz mathelak / ber kolpiaz [otsoari] jauzerazten. Arch Fab 169.

  3. “Joue, partie latérale, ordinairement plate d’un objet qui présente deux faces. Xirrita baten bi matelak, les deux joues d’une poulie” H. Gasnaren bi mathelak hurbiltzen dituzte suiari. GH 1935, 13.

  Sinonimoak: iz. Ipar./Naf.

  [masaila]: baraila, masail, matrail, mazela Ipar./Naf., ahutz zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (GN/Ipar.) carrillo, mejilla, moflete
  fr iz. (GN/Ipar.) joue
  en iz. cheek
  port iz. (GN/Ipar.) bochecha, (gen pl) bochecha

  Sutan sumatzen ditut ene matelak. (Hiztegi Batua)

  

  matela (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:53 pm on 2019/03/22 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  margolari 

  iz. Margolanak egiten dituen artista. Ik. pintore; pintatzaile. Ignazio Zuloaga margolaria. XIX. mendeko frantziar margolariak. Euskal margolari eskola. Margolariaren lantegia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  margolari (Bera, Lh).

  Pintor (artístico). Jose Inazio Etxenagusia, Ondarribiko seme margolariaren bizitza. EEs 1914, 99. Ziamarta berriz Gipuzkoako margolari azkarren batek egiteko asmua artu zan. Ayerb EEs 1915, 292. Oihalaren gainean finkatu ukan balute margolariek sainduari Manresako kaperañoan gertatu gogo-bahitzea. JE Ber 60. Arrue Balle’tar Joseba, margolaria. EAEg 30-1-1937, 939. Margolari: Aita Jose Luis Iriondo. Bilbao IpuiB 277. Irurak ertizaleak, pintatzailleak, margolariak. Alzola Atalak 77. v. tbn. Zink Crit 8. EEs 1931, 69. Berron Kijote 18s. En DFrec hay 7 ejs., uno de ellos septentrional.

  Pintor (de brocha gorda). Itxasontzi marruzkalari margolariak. EAEg 15-1-1937, 810.

  Sinonimoak: iz.

  [margotzailea]: ilustratzaile, irudigile, margotzaile, pintatzaile, pintore, antzezlari neol. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. pintor, -a [de cuadros]
  fr iz. peintre
  en iz. painter
  port iz. pintor, -a [de cuadros]

  Margolariak mihisea duen bezala, musikariak isiltasuna dauka, espazio hutsa, sortzeko lautada. [Margolaria [zine kritika], Mikel zumeta (Zuzeu, 2019-03-22)]
  

  

  margolari (Argazkia: Margolaria)

   
• 

  Maite 9:16 pm on 2019/03/17 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mazela 

  iz. 1 iz. Ipar. eta Naf. Masaila. Norbaitek eskuineko mazelan jotzen bazaitu, para iezaiozu bestea ere. 2 iz. Ipar. eta Naf. Mendiez mintzatuz, alboa, aldatsa. Ik. hegal 8. Azkenean aurkitu zuen, mendi mazela batean, harkaitz bizian egindako zulo bat. Mazelaz mazela nire ardiak eramaten nituela. Mazelan goiti. 3 iz. Ipar. eta Naf. Alorrez eta ibaiez mintzatuz, bazterra. Larre mazela. Errekako mazeletarik batean. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [masaila]: Ipar./Naf.baraila, masail, matrail, matela Ipar./Naf., ahutz zah.

      [mendiez mintzatuz, aldatsa]: Ipar.hegal, hegi

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (GN/Ipar.) carrillo, mejilla, moflete (2) iz. [mendiarena] (GN/Ipar.) vertiente, ladera (3) iz. (GN/Ipar.) borde, canto, orilla, esquina, reborde
  fr (1) iz. (GN/Ipar.) joue (2) flanc, versant
  en (1) cheek; chubby cheeks, fat cheeks (2) hillside, mountainside
  port (1) bochecha (2) Æ’ ladeira, encosta

  Bizpahiru argazki abiatu aitzin lehenik erakustoki bilakatua den palloza murru soliduen gainean, lasto bonet bat, haize azkarrenari desafioz bezala gostuan jarria gero so egon naiz argazkitu dudan ikusgarriari herriaren heinean dagoen eta mendiaren mazela ferekatzen ari den hodei xuri zabalari. [Santiago oinez, Piarres Aintziart (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  mazela (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  

  mazela (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:45 pm on 2019/03/02 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  matalaz 

  iz. Ipar. Lastaira. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  matalaz (Urt Gram 25, Arch VocGr, Gèze, Dv), matelaz (Ht VocGr 383), matelas (SP, Lar Sup), matalatz (B, BN-baig), mattalazo, matazal (G-nav). Ref.: Satr VocP (matalatz); Garbiz Lezo 102; Izeta BHizt2 (matalatz).

  Colchón. “Goatzeain matalatza ondatue dago” Izeta BHizt2. Ondarra (Bac 405) niega el uso en Bacaicoa de la var. matazal que trae Garbizu. Cf. JE Bur 189 matelas usado entre comillas, parece que como término no vasco. Zu guri zauntza / Matalazean, / Ban’ en’ etzauntza / Da lur hasean. O Po in Vin 103 (aparece en un cuadernillo impreso separadamente, con variantes respecto a los otros ejemplares). Matalaza gau guziez bazterrerat zuela uzten eta taularen gainean zela etzaten. Elsb JBBizia 50. Haurren ohe guziak matalaz bederarekin. HU Zez 165. Haur ttipien etzangian, mattalazoaren eta hartan gañen ezari oihalaren artia kasetaz forratzen deia. Eskual 24-4-1908, 4. Oheko matelaza, egur azal hezez egina. StPierre 24. Müble eta matalazak geletarik ganerrerat hüsten. Herr 21-3-1957, 3. Har-azu bizkarrean zure matalaza. P. Charritton Gazte Junio 1958 (ap. DRA). Dena lili gorrail, matalaz perde batean xixtatuak bezala. JEtchep 43. Erresorta sare bat zuena zumier deitua eta gainean matalaza. Larre ArtzainE 198.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [lastaira]: lastaira, lastaki Ipar., koltxoi Heg., lastamarrega Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) h. lastaira colchón
  fr iz. matelas
  en iz. mattress
  port iz. colchão

  Oraino luze luzea etzanik dagoela, besoak eta zangoak tiratu, hortzak tinkatu eta xutitzeko ordez berriz matalazaren gainera uzten du bere gorputza.  [Anbroxio, Eneko Bidegain, Elkar, 2002)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  matalaz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:56 pm on 2019/02/21 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mintzatu 

  ad. da. mintzatu, mintza, mintzatzen. Hitz egin. Euskaraz ongi mintzatzen direnen artean. Zinetan, txantxetan, gezurretan mintzatu. Zuzen, oker mintzatu. Argi eta garbi mintzatzea. Ez ginen horrezaz bakarrik mintzatu. Gure hizkuntzan mintzatu zelako. Honela mintzatu zaigu aita Hilario. Ni agerian mintzatu natzaio munduari. Jainkoarekin mintzatzeko hizkuntza. Elkarrekin mintzatu ginenean. Ezin mintza daitekeen herri isila. Nor bereaz mintza bedi. Dakitenak mintza bitez. Beha lehenik, mintza azkenik (esr. zah.). || Euskera agerkarian mintzatu berria naiz gai horretaz. Euskaraz agertu eta mintzatu den literatura. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad.

      [hitz egin]: hitz egin, hizketatu, jardun, solas egin, ele egin Ipar., ele eman Ipar., elekatu Ipar., iharduki Ipar., mintzo izan Ipar., solastatu Ipar., berba egin Bizk., ele erran Zub., elestatu Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. hablar; conversar
  fr da ad. parler; s’entretenir avec qqn
  en da ad. to talk, to speak
  port da ad. falar; conversar

  Egunero euskaraz mintzatzen dira. (Hiztegi Batua)

  

  mintzatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:12 pm on 2018/12/30 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  menskeria 

  iz. Ipar. Ergelkeria, zozokeria. Zer menskeria ari zara erraten? (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  menskeria, mentskeria. Tontería, bobería, necedad. Holako mentskeriak erran behar ere! Herr 26-2-1959, 4. Alde bat hautsiak oraino oso direla asmatzea, menskeria bailitake. SoEg Herr 24-8-1961, 1. Aitari kondatzen dio ametsa, bainan Pedrok dauka menskeria dela. Herr 15-8-1963, 3. Zer uste dun, jostagura nizala, menskeriako? Egunaria 18-9-1964 (ap. DRA).

  Sinonimoak: iz. Ipar.

  [ergelkeria]: ergelkeria, inozokeria, kaikukeria, kirtenkeria, lelotasun, sanokeria, tontakeria, tontotasun, tutulukeria, txatxukeria, txotxolotasun, zozokeria, zozotasun, pellokeria Ipar., pernandokeria Ipar., lerdokeria Heg., gangarkeria Bizk., kokolokeria Bizk., lelokeria Bizk., tentelkeria Bizk., txotxolokeria Bizk., tetelekeria Ipar./Naf., alukeria beh., inuzentekeria beh., memelokeria beh., ergeltasun g.e., mozolokeria Bizk. g.e., txotxakeria Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) necedad, simpleza
  fr iz. sottise, bêtise
  en iz. foolishness, silliness, nonsense
  port iz. (Ipar.) necedad, simpleza

  Zer menskeria ari zara erraten? (Hiztegi Batua)

  

  menskeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:25 am on 2018/12/28 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  moskea 

  iz. Musulmanak otoitz egitera biltzen diren eraikina. || iz. Meskita. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [meskita]: meskita (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Heg.) mezquita
  fr iz. mosquée
  en iz. mosque
  port iz. mesquita

  Istanbuleko moskeak ikusgarriak dira.

   

  

  moskea (Gaurko hitza, Domeinu PUblikoa)