iz. Ipar. Erabat prest. Hona paperak, prest-presta. Prest-presta gaituzu.  (Hiztegi Batua)
Sinonimoak: iz.
[prest-presta] : erabat prest
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (Ipar.) totalmente dispuesto/preparado
fr entièrement préparé
en fully prepared
port totalmente preparado
Prest-presta gaituzu. (Hiztegi Batua)
prest-presta (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
onomat. Xuxurlaren, haize hotsaren eta kidekoen onomatopeia. Ik. mar-mar. Hostoak, haizearekin, pir-pir hasi dira zuhaitzean. (Hiztegi Batua)
Sinonimoak: iz.
[pir-pir] :Â dar-dar, dardaraka, ikara (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. movimiento suave
fr iz. mouvement fluide
en iz. smooth movement
port iz. movimiento suave
Hostoak, haizearekin, pir-pir hasi dira zuhaitzean. (Hiztegi Batua)
pir-pir (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. Ipar. Oztopoa, eragozpena. Nagiaren bidea beti poxeluz betea. Arren poxeluetarik, otoi, libra nazazu. Bihar etorriko da ez badu poxelurik. Poxelu egin: traba egin. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
poxelu (BN; SP, Dv, H (+ ph-)), poxolu (BN-mix; H (+ ph-)), poxulu, puxulu (BN-ciz-mix, S; VocBN (ph-), H (+ ph-), Foix ap. Lh), puzelu (BN-ciz), paxelu (SP, H (+ ph-)), paxela (SP), faxelu (Lar <-ch->, H), potxolu. Ref.: A (poxelu, poxolu, puxulu); A Apend (puzelu); Lh (püxülü); Lrq /püsülü/.
1. Estorbo, traba. “Embarazo, faxelua <-ch->” Lar. “Entrave” VocBN. “Embarras. Poxelu zare hor, là vous faites embarras” Dv. “Obstáculo, traba” A. “Embarazo” A Apend. Tr. Documentado en textos septentrionales y en Zaitegi. En DFrec hay 2 ejs. de poxolu, septentrionales. Doatsua da nork ere barraiamenduko paxelu guziak iraits baitetzake. SP Imit I 21, 2 (Ch traba, Ip ephantxiak). Gure salbamendiari oposatzen diren püxülü güziak. CatLan 65. Bertutiaren bidian idireiten diren puxulien garaitzeko. AR 99s. Puxulu haur [gorpitza] kendu zaukedanian joanen nuzu libroki. Ib. 349. Poxolu edo kontradikzionerik xumenak baratzen gaitu. Jaur 190. Uzkail traba guziak; poxeluak lurrerat erauz. Dv LEd 213. Baldin enekin heldu bazare, poxelu izanen zaizkit. Dv 2 Sam 15, 33 (Ol nekagarri, Ker nekegarri, BiblE oztopo). Napoleon hasi zenean egiten Erromako erregeren yauregia, hargin nausiek poxolu aurkhitzen zuten Simon deithu zapatain baten etxola. Hb Egia 18. [Iturria] ez baitzinuen ezagutuko ez eta elgarren laguntzale ote ziren ala poxolu. HU Zez 203. Sehien, langileen mihiarentzat poxelu eta ahalgerik gabeko xoko goxoa! JE Bur 36. Nehork nehor eztu mundu huntan hain potxolu nola elhuntziak bera bezalako bertze bat aldean. Egunaria 30-9-1924 (ap. DRA, s.v. elhuntzi). Gure xaharreri iduritzen zaiote poxolu eta traba direla orori. Barb Sup 54. Galdegiten diogu poxolu duen koropiloa ager diezagun, ahalaz desegiteko. Lf ELit 274 (Murtuts 38 poxolu). Poxelurik ez dizut ezarriko. Zait Sof 124 (Plat 91 poxolu). Borreroak bere lanean poxelu lukean igimendurik ez dezan egin [kondenatuak], asto basta bizkar gainean ezartzen zaio. Mde Pr 78. Ez baditu arbolak abar arauko erroak, harentzat abarrak ez bakharrik poxulu, bainan hirrisku. SoEg Herr 31-7-1958, 1. v. tbn. Poxolu: Prop 1906, 96. StPierre 17.
2. “Empêchement, ce qui s’oppose à quelque dessein. Dio bihar ethorriko dela ezpadu phaxelurik, […] par quelque empêchement” H.
3. “Il se prend pour occupation. Phoxolu handiak dituen gizona da, c’est un homme qui a de grandes occupations” H.
4. “Il se dit adjectivement pour une femme enceinte. Phoxelu da, elle est grosse” H.
Sinonimoak: iz. Ipar.
[oztopoa]: debeku, enbarazu, eragaitz, eragozgarri, eragozle, eragozpen, eragozpide, estropezu, galarazpen, oztopo, oztopobide, traba, trabagarri, behaztopa Ipar., faxeria Ipar., trebukagarri Ipar., destorbu Ipar./Naf., baragailu Zub., epantxu Zub., objekzio beh., behaztopabide jas., behaztopagarri jas., behaztopa-harri jas., atzerabide g.e., atzeragarri g.e., atzerapen g.e., eragozketa g.e., molestia Heg. beh., baragarri Ipar. g.e., murtzi Ipar. g.e., enpatxu Ipar. zah., harzaragarri Ipar. zah., trabu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. (Ipar.) estorbo, obstáculo, obstrucción, impedimento
fr iz. (Ipar.) empêchement, entrave, gêne
en iz. impediment, hindrance
port iz. estorvo, obstáculo, dificuldade, impedimento
Nagiaren bidea beti poxeluz betea. (Hiztegi Batua)
poxelu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. Eskuinetik ezkerrera eta ezkerretik eskuinera berdin irakurtzen den hitza edo esaldia. Euskaraz bai arra bai eme palindromoak dira. (Hiztegi Batua)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz./izond. palÃndromo
fr iz. palindrome
en iz. palindrome
Euskaraz bai arra bai eme palindromoak dira. (Hiztegi Batua)
palindromo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. 1 iz. g.er. Argialdi bizi eta laburra. Argi pirrinta. 2 iz. g.er. Haize bolada. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
pirrinta.
1. “(L, B), ráfaga (de luz)” A. v. ARGI-PIRRINTAN.
2. Ráfaga de viento. v. HAIZE-PIRRINTA. Ipar-pirrinta dator Guraz-tik / Araba-aizearen aurka. Or Eus 316. Biur liteke pirrinta xorrotx / odol-zirrara duena. Ib. 390.
3. Ráfaga (?). Zitalki dardarazten zuen noizbeinka saietsetik ontzia aizealdiak arrotutako ugin-pirrinta zuriak. TAg Uzt 231. Ur-zabaldian tarteka agiri ziran zuri-pirrintak. Ib. 225. Ortze-zear zebiltzan laño-mordo zuriskak noizbeinka estaltzen zioten illargiari aurpegi zerbela; baña aizearen ufada indartsuak bizkor zeramazkin berriro alderen-alde mendiburuen gibelera artilezko pirrinta zuri ariek. Ib. 68.
Sinonimoak:Â iz. g.e.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. ráfaga, golpe [de luz, de viento] [haize-pirrinta: una ráfaga de viento] [argi-pirrintan: al amanecer]
fr iz. rafale, jet [lumière, vent]
en iz. [haizearena] gust; [argiarena] flash
port iz. rajada, lufada
Haize pirrinta izoztu batek dardaraz jarri zuen burutik behatzetara, eta leihoa ixtera zihoala, hara non entzun zuen urrats batzuen hotsa korridorean. [Herioren mandataria, Joseba Lozano (Erein, 2016] (Ereduzko Prosa Gaur)
pirrinta (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
adb. Ipar. Geldiro, emeki. Pausatuki mintzatzen da. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
pausatuki (H).
Tranquilamente. “En repos, tranquillement” H. Gero has zaitea pausatuki zazpi orazino hauken erraiten. Mat 196. Gero sosegatuko naiz, ardura guztiak utzirik, pausatuki, hatsaren gaiñean iarriko naiz. Ax 75 (V 50). Erantzunak egiten badiotzagu emeki eta pausatuki. SP Phil 238 (He 240 sosegatuki). Hainitz minza arazi behar dire, pausatuki, klarki eta ahalik gorena. CatLav A 7r (V 8). En DFrec hay 2 ejs.
Sinonimoak: adond. Ipar.
[emeki]: apurka, astiro, astiz, baratz, emaro, emeki, geldika, geldiro, poliki, poliki-poliki, polito, baratxe Ipar., erreposki Ipar., pirka-pirka Ipar., geldi-geldika Bizk., geldika-geldika Bizk., astiki g.e., betaro g.e., betaz zah., astiroki Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es adb. (Ipar.) despacio, lentamente, pausadamente, poco a poco, paso a paso, con detenimiento
fr adb. lentement, posément, doucement
en adb. slowly, calmly; gradually; gently
port adb. (Ipar.) devagar, lentamente, vagarosamente
Pausatuki mintzatzen da. (Hiztegi Batua)
pausatuki (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)
interj. eta iz. . 1 interj. Ipar. Deabrua eta sorginak uxatzeko erabiltzen den hitza. Sorgina puies, akerra ken! Zer demonioa da hau!; puies, puies egiteko ere liteke. Puies, puies, aparta Satan. 2 iz. Ipar. Irainezko keinua, ukabilaz, erpurua hatz erakuslearen eta erdikoaren artetik ateraz egiten dena. puiesak eman Irain egin. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
puies (-uj- Lcc, Mic -> A), puses (H), bujes (Lcc), buges (Lar Sup, Hb ap. Lh, H).
1. Higa, gesto obsceno hecho con la mano como burla. “Higa” Lcc, Mic 7r y Lar Sup. “Higas dar, bujesak emon” Lcc. La forma buges se debe seguramente a un error de lectura de Larramendi, que la habrÃa tomado de Landucci (que escribe <bugesa>). Azkue interpreta erróneamente “higa” como sinónimo de “bledo, futesa”. Erregeri bere atzeti pusesa emon doa. “Higa dar suelen”. RG B 43.
2. (BN-baig; H), pues (L-ain, BN, S; Dv), puges (H). Ref.: A (puyes, pues); Satr VocP. (Usado como exclamación). “On le dit pour éloigner quelque maléfice ou sorcier […]; par moquerie, d’une vieille personne […]. Nor da emazte gaixo huni puies erraiten dioena?, […]. On l’adresse par insulte aux femmes perdues” H. “Exclamación para poner en fuga el diablo o a las brujas, colocando el dedo pulgar entre el Ãndice y el del corazón” A. “Pues pues, fórmula de sortilegio” Satr VocP. Lau gathu zahar, anjelusean, / bat maingu, hirur saltoka, sorgiñak puies! zohazila bidean, / ikusi ditut nik amets batean / akhelarre, akelarre-gainean. Elzb Po 208 (reproducido en Barb Sup 117 y Or Eus 113). Zer demonio da hau! Puies, puies egiteko ere liteke. Barb Sup 88. Sorginak pues! Ox 30 (114 puies). Ikhara gorrian zagon Ellande bere arbolaren gainean, puies eta puies alderdi guzietara. Barb Leg 134. Kentzen dute predikari maingua elizatik, sorgin gaixto bati bezala “puies! puies!” erraiten diotelarik. Lf Murtuts 5. Pues, pues, aparta Satan / berrehun iztapetan (BN-baig). Satr CEEN 1969, 160.
3. “Puyes, puies, moneda francesa de poco valor” A Apend.
Sinonimoak: iz. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. (Ipar.) voz para ahuyentar al demonio, a las brujas, etc. (se utiliza colocando el dedo pulgar entre el Ãndice y el corazón)
fr voix pour effrayer le diable, les sorcières, etc.
en voice to scare off the devil, the witches, etc.
port voz para assustar o diabo, as bruxas, etc.
Sorgina puies, akerra ken! (El huyar hiztegia)
puies (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
Reply