Gaurko hitza

Updates from abendua, 2016 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:58 pm on 2016/12/13 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  parta 

  iz. 1 Ipar. g.er.Ur-bazterra, uholdeetan urak hartzen duen aldea. 2 iz. Ipar. g.er. Lohia, lokatza. Mundu honetako aberastasunak eta atseginak partaren berdin zeuzkaten. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  parta (Ht VocGr, Arch VocGr, H; ph- Dv, H), barta (T-L; -th- Hb ap. Lh).

  Barro. “Boue” Ht VocGr, Arch VocGr y T-L. “Atsegin phartaren bardinak, plaisirs comparables (égales) à de la boue (Birjin)” H. Mundu huntako handitasunak et-atseginak phartaren bardin zaukatziten. Birjin 153. “(BN-lab), aguazal, pantano” A. (Fig.). “Phartaren erdian utzi zuen, il le laissa au milieu de l’embarras” Dv.

  Sinonimoak: iz. Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [errepira]: errepira Ipar.

      [lohia]: basa, lohi, lokatz, baltsa Ipar., istil Ipar., lupetz Bizk.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) marjal, estero, terreno pantanoso (2) iz. (Ipar.) barro, lodo, fango
  fr boue
  en mud
  port barro
  

  Mundu honetako aberastasunak eta atseginak partaren berdin zeuzkaten. (Hiztegi Batua)

  

  parta (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:40 pm on 2016/12/12 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pik 

  adb. Ipar. Pilota-jokoan, pilotak paretaren eta lurraren arteko zokoan jotzen duela. Joan zitzaion pilota bat, ez pik, bai pik, hein hartakoa. Eskularrua kendurik, bi bote segidan sartzen ditu: bat pik-ondo, bigarrena pik. Ene lagun Martin baitzen pik ematen nagusi, hari esker genuen guk partida irabazi. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian:
  

  pik (AN, L, BN ap. A; H), pike (V-gip, G-goi). Ref.: A (pik); A Apend (pike).

  1. “Terme de jeu de paume: coup servi par un joueur et dans lequel la balle est envoyée rez-le-mur, de manière à ce qu’elle rebondisse peu ou point” H (que cita el ej. de Hb). “Onomat. de la acción de encajar una pelota justamente en el ángulo formado por la pared lateral en el suelo” A. “En el juego de la pelota a rebote, el golpe de pelota en el ángulo entre el suelo y la pared” SMuj. Cf. 2 pikondo. Holako guti zuten / pikera heltzeko (1850). Eskual 12-6-1908, 4. Pilotari on denak lehen bota pika, / hastetik yarrarazten bazterrak oihuka. Hb Esk 213. Botariari dohako ahalaz bota gaitz eta zorrotz aphalaren erreferariari sakhatzea, edo pik, edo pik-ondo edo leherraraztia. Zby RIEV 1908, 88. Pik arrasak ez badu / hiltzen errefera, / errebotaren joa / doha urrunera. Ib. 93. Erreferariari joan zakon pilota bat, ez pik, bai pik, hein hartakoa (1907). “Pelota Heskual-herriko josteta nausia” (ap. DRA). Lau pikarras egin ditu, bainan pilota bethi han, pikari hurbil hurbila behar baita Sallaberry bezalako bat pilota heien atheratzeko eta urrun igortzeko. Herr 11-7-1957, 2. Eskularrua kendurik, bi bota segidan sartzen ditu: bat pikondo, bigarrena pik. Horra bi arraia. Herr 18-1-1968, 4.

  2. “(Vc), onomat. de la acción de picotear los pájaros” A. Usotxoak makurtu ebezan euren burutxoak eta asi zirean, pik, pik, ta beste guztiak be pik, pik. EEs 1928, 172.

  (Ref. a las personas que comen picando). Pik or, pik emen; edan or, edan emen; geroago ta zalapartaritsuagoa jartzen ari da gazte basatia. Eston Iz 109.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. (Ipar.) en pelota, encajando la pelota justo en el ángulo de la pared lateral en el suelo
  fr
  en
  port

  Eskularrua kendurik, bi bote segidan sartzen ditu: bat pik-ondo, bigarrena pik.  (Hiztegi Batua)

  

  pik (Argazkia: YouTube)

   
• 

  Maite 1:45 pm on 2016/12/05 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  purtzil 

    izond. Txikia, balio gutxikoa; mesprezagarria. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  purtzil (G, AN-5vill, B; Hb ap. Lh, Dv; ph- L, BN-baig ap. A). Ref.: A; Izeta BHizt2.

  1. Despreciable. “Qui est de basse condition, méprisable. Gizon purtzila, homme de rien” Dv. “Diminuto, despreciable. Ume purtzillak, chicuelos. Gizon purtzillak (AN), hombrecillos” A. “Fastidieux, dégoûtant, méprisable” Lh. v. ziztrin. Hunen irakurtzetik atherako ditu gazeta edo berriketari phurtzil frantsesezko batzuetarik athera ez lezazken abantail frango. Elsb Fram VII. Irakurri oi zuan, igandietan, kertenkeriz ornituriko paper purtzill bat. Ag G 219. Oe purtzil bat. Ib. 327. Neronek berealaxe ekarriko det lerro purtzil ori. A EEs 1916, 306. Auxe du baserri purtzilak izena. A Ardi 98. Holako zaldia gero / ez da abre purtzila. Etcham 68. Ume purtzil batzuek […] itzez iraindu ondoren. TAg Uzt 97. Batzuk Uitzi alako erri itsa zala; beste batzuk, Orixe olako erri purtzilla zala. Or QA 41. Itsua izanez gaiñera, gaizto anker purtzil baiño ez ete zan? Erkiag Arran 152. Argi purtzil bat. Anab Aprika 17. Soiñeko purtzil eta jantzi baldarrak. Erkiag BatB 79. Purtzil ustela hi. Larz Iru 32. Biriketako gaitz purtzill batek / eraman du azkenean. Olea 228.

  purxil (BN-baig). “Frágil, sencillo” Satr VocP.

  2. “(Hb), fat, orgueilleux” Lh.

  3. (ph- H). “Il se dit d’une personne, principalement femme ou fille, qui se vête salement, avec vêtements malpropres et en désordre” H. Neskatxa purtzil nabarmena! Bere buruari ezer opa ez, ta eskalientzat dana bear. Ag G 135 (Interpr?).

  4. “Il s’entend, par extension, d’une personne de mauvaise vie” H. Emakume ori […] gizon orren emazte-orde emegaldua zala-ta, gure begiok ikusi duena ezin ukatu. Malentxoren ondoren zebillek aspaldi ontan emakume purtzil orren semea. TAg Uzt 141.

  Sinonimoak: izond.

      [txaldana]: txaldan, txepel  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. diminuto, -a, despreciable, insignificante
  fr izond. minuscule, insignifiant, -e
  en izond. tiny, puny, scrawny; despicable, contemptible
  port izond. diminuto, -a, desprezível, insignificante

  Noski, gu gazteenak izaki, paper purtzil bat jokatzen genuen, zeren gizon helduek, unibertsitate-ikasleek eta “gizon eginek” ere giroa menderatzen baitzuten. [Batxilerren eguna, Franz Werfel / Juan Luis Agirre (Igela, 2008)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  purtzil (Gaurko hitza, domeinu publikoa)

   
• 

  Maite 11:29 pm on 2016/10/28 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pixoihal 

  iz. Haur txikiei ipurdi aldean pixa xurgatzeko ipintzen zaien oihala edo zelulosazko azpiko galtza.  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

      [troxa]: haur-oihal, oihal pl., troxa pl., txiza-oihal, maiola Naf. pl.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es pañal, culero, gasa
  fr lange, couche
  en nappy (Br); diaper (Am)
  port fralda

  Haurren pixoihalak aldatzeko tokiak beti egon izan dira emakumezkoen komunetan. AEBetan lege bat onartu dute leku publikoetako komun guztiak haurrak aldatzeko lekuz hornitzeko, gizonezkoenak barne. Euskal Herrian ez dago halakorik arautzen duen legerik. [Pixoihalak aldatzea, jomugan, Bidatz Villanueva Etxague (Berria.eus, 2016-10-28)]

  

  pixoihal (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)

   
• 

  Maite 6:56 pm on 2016/10/23 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  porrusalda 

  iz. 1. Porruaz eta batzuetan azenarioa gehituz eginiko salda. 2. Euskal plaza-dantzetako bat. Arin-arin motakoa da eta koplak tartekatuz kantatzen da. 3. Ik. porru-patata. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Wikipedian

  Ikus porrusaldaren ezaugarriak eta errezetak Wikipediako sarrera honetan:

  • Posrrusalda Wikipedian

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  porrusalda (V-gip, G-goi-bet; A), purrusalda. Ref.: Arin AEF 1960, 81; Etxba Eib; Elexp Berg.

  1. Caldo de puerro. “Además de los diferentes caldos de gallina, de puerros, etc. oillo-salda, porru-salda, en estilo jocoso se conocen varios otros” A (s.v. salda). “Porru-saldia, osagille askoren erremedixua” Etxba Eib. Cf. Echaide Orio 134. Amaren porru-salda / ta az-oliyua. Echag 269. Porru-salda oliorik gabe. Xe 264. Goiz, eguardi eta arrats / beti porru salda, / kopatsu nai izatea / arrazoi ez al da? Apaol 66. Eztakizu zure amagiyarreba gau batian oietik erori ta nola joan giñan nere señora eta ni katillu bat porru saldakin? Iraola 133. Ezkondu eta gero / urte bete gabe, / porru-salda artzen nuen / oliorikan gabe. A CPV 503. Jaun bazkaldarrak etzuten, noski, porrusalda utsarekin bazkalduko. Munita 51. Porru-saldea, gaztañak eta artozko esne-zukua. Bilbao IpuiB 121. Porru-saldea nai berakatz-sopea. Erkiag BatB 59. Porrusalda bertara eramaten zioten, lurrezko katillu aundi baten. BasoM 144. Goizean purru-salda, eguerdian aza; aixe kabituko du ipurdian galtza (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1484 (v. tbn., con alguna variación, ib. 881 (AN-gip)). Porru-salda edo porru-patatak askotan janak gera. Ostolaiz 129. Porrusalda maiztarrarentzat, eta kaixo, motell! Insausti 61.

  2. “Baile agitado (V-e [?])” A Apend. “También el Arin arin (muy ligero) podemos considerarlo como danza mixta. En Navarra recibe también los nombres de Bizkaiko (de Bizcaya), Porrusalda (caldo de puerro) y Zakur dantza (baile del perro)” CEEN 1970, 204. Cf. VocNav: “Baile suelto, muy movido (Baztán, Larráun)”. Dantzatutzeko porrusaldak, / baita fandanguak. Yanzi 72.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. caldo de puerros (2) iz. [janaria] puerros con patatas (3) iz. [euskal plaza-dantza] porrusalda
  fr (1) iz. bouillon aux poireaux (2) iz. [janaria] poireaux avec pommes de terre
  en (1) iz. leek stew (2) iz. leeks with potatoes

  Gure etxeko sukaldean ginen, eta marmitakoa edo porrusalda ari zen prestatzen, ez naiz oroitzen. [Gezurrak, gezurrak, gezurrak, Iban Zaldua (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Goizian porrusalda, / eguerdiyan azak, / aixa kabitzen zaizkit / ipurdiyan galtzak. / Zer uste dek dirala / atsuaren saltsak, / zarra baldin bada’re / andre ona hartzak!  [Lurtarra da begiratua, Xabier Etxabe (Elkar, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  porrusalda (Argazkia: Dabid Martinez, @dabidnet) [FlickrCC]

  
  Ikusi “porrusalda” hitza Dabid Martinezen #27hizki27argazki blogean.

   
• 

  Maite 11:48 pm on 2016/08/26 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  partekatu 

  du ad. (Ipar.) 1. Zatikatu. 2. Erdibanatu. 3. Ik. konpartitu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: ad. Ipar.

  [zatitu]: alferrik galdu, apurtu, arraskatu, birrin-birrin egin, desegin, desolatu, errautsi, hauts bihurtu, hauts egin, hondatu, porrokatu, suntsitu, trimin-trimin egin, triskatu, triskilatu, zatitu, zehatu, zirpildu, andeatu Ipar., arrabaskatu Ipar., aurritu Ipar., barreiatu Ipar., deboilatu Ipar., funditu Ipar., gaizkitu Ipar., mamikatu Ipar., porroskatu Ipar., sakailatu Ipar., xehakatu Ipar., xehatu Ipar., zatikatu Ipar., zirtzikatu Ipar., banatu Bizk., birrindu Bizk., laskitu Bizk., lorrindu Bizk., trimindu Bizk., zuzitu Bizk., abarrikatu Naf., izorratu beh., galetsi jas., abarrakitu g.e., atarratu g.e., triska egin g.e., arrasatu zah., arrazatu zah., destruitu zah., narriatu zah., puskakatu Ipar. g.e., bilakatu Ipar. zah., partaiatu Ipar. zah.
  [erdibanatu]: erdi bi egin, erdibanatu, erdibitu, zatibitu, erditik egin Ipar., erditu g.e., erdiratu zah., erdizkatu Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Ipar.) partir, despedazar (2) du ad. (Ipar.) dividir, repartir; compartir
  fr (1) du ad. (Ipar.) couper (2) du ad. (Ipar.) diviser, partager
  en (1) du ad. [zatitu] to break, to cut up (2) du ad. [banatu] to divide, to distribute; to share
  port (1) du ad. (Ipar.) (trocear) cortar, despedaçar (2) du ad. (Ipar.) repartir, dividir, distribuir; compartilhar, compartir,
  

  “Onartu” botoia sakatuz gero, berriz, bada beste irtenbide bat. Izan ere, erabiltzaileak 30 eguneko epea du ezarpenetara joan, han kontua aukeratu eta datuak partekatzeari uko egiteko. Zer egin zure datuak parteka ez ditzaten (Berria.eus, 2016-08-26)
  

  Ikusi, ikasi, disfrutatu eta partekatu! [Sexua noiznahi, Luis Elberdin (Gaiak, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  partekatu (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 11:39 pm on 2016/08/14 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  putaner 

  iz. (Ipar.) Putazalea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 putanero, putaner (VocBN, Hb ap. Lh <-per>), putañero (Lcc).

  Putañero. “Putassier” VocBN. Nihor ohoin dela, putaner dela edo berze gisako bekhatu mortal egile dela. Harb 172. Ohoin bat, iokari bat, arnegari bat, putaner bat, gaixto da. Ax 407 (V 265). Presuna putanerak eztuela deusetan ere sosegurik eta ez pausurik. Ib. 357 (V 237).

  Sinonimoak: iz./izond. Ipar. zah.

      [putazalea]: putazale beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) (arrt.) putero
  fr fam homme m à putes
  port  vulg homem que transa com prostitutas

  Ugatzak esplikatu zion ezer ez nekien xelebrea nintzela, arlotea, hankabiko afrus eta mozoloa, funtsean fraideek, eurogero ibili ohi nintzela profitaturik, pergutadan sarturiko zozoa, mokoroa frekuenteki bildu zale, makarra, golos, putaner eta ardankoia, adimenez urri eta bizioz luze, ahul, mengel, mendrea eta, finean, ezertarako ere arriskurik sortzen ez zuen zomorroidea.  [Euskal karma, Jon Alonso (Susa, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  putaner (Gaurko hitza, CC)