Gaurko hitza

Updates from uztaila, 2016 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:54 am on 2016/07/29 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pañelu 

  iz. Hainbat eginkizunetarako erabiltzen den oihal-zatia.

  Orotariko Euskal Hiztegia

  pañelu, pañuelo, pañelo (R-is; -aiñ- V-gip), pañolo (G-azp; -aiñ- V-gip), Ref.: ContR 523; Elexp Berg (paiñolo).

  Pañuelo. “Buruko paiñolo, pañoleta” Elexp Berg. “Esku-paiñolo, pañuelo de bolsillo” Ib. “Moko-paiñolo, pañuelo de bolsillo” Ib. Popinzean bere búrua zintes, pañoloes ta itxureries. LE Matr5 295. Painueluak jaboneetia, almidootutia. fB Olg 57. Pañubeluba beti / leneko moduban. Echag 61. Burua estaltzeko pañuelo bat eman. Arr GB 113. Surretarako bere palta pañelua. AB AmaE 217. Mikaelak jatxi zituan begiak lepoko pañoloan punta atzamartuaz. Apaol 33. Paparrean sedazko idun-zapi edo pañuelo urdiñ polit bat. Ag Kr 51. Aiek deadarrak eta keñuak pañueluakin! Goñi 114. Ta pañueloa, mutillak eskeñi bear izaten al du? Lab EEguna 95. Marilyn Monroek zelako moko-pañuelua erabiltzen daben. SM Zirik 85. Iduneko pañelo bat. Akes Ipiñ 32. Pañolo batekin negar-tantak nituen / legortu. Arti MaldanB 205. Agurtu giñuzten pañueluarekin. Salav 79. Pañolo gorria lepoan zutela. AZink 53. v. tbn. Pañuelo: JJMg BasEsc 195. Astar II 159. Xe 318. PE 116. Moc Damu 25. Iraola 51. Alz Bern 55. Alkain 52. TxGarm BordaB 103. Pañolo: Urruz Urz 32.

  Sinonimoak: iz. (Elhuyar Hiztegia)
  

  [sudurrekoa]: musuzapi, mukizapi, sudur-zapi, mokanes
  [burukoa]: zapi, buruzapi, buruko, buru-estalki
  [lepokoa]: lepoko, lepo-zapi
  [eskuetakoa]: eskuzapi

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es pañuelo
  fr (sudurrerako) mouchoir; (lepokoa) foulard
  en (sudurrerako) handkerchief (2) (lepokoa) kerchief, shawl, scarf
  port lenço

  Haiek deiadarrak eta keinuak pañeluarekin! Goñi 114. (Orotariko Euskal Hiztegia, moldatua)

  

  pañelu (Gaurko hitza, CC)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:07 pm on 2016/05/09 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  politurruti 

  izond. Itsusia, polita izateko urruti dela, asko falta duela esan nahi du. Samurtasunez esaten da, ez zentzu txarrean. Haurrei esateko erabiltzen da maiz. (Leitzako hizkera adierazkorra: biraoak, Bittorio Lizarraga)

  Aldaerak:
  [politurruti] : politterruti (Leitzako hizkera adierazkorra: biraoak)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. feo, -a (cariñoso)
  fr  izond. vilain, -e ; laid, -e ; moche
  en izond. ugly
  port izond. feio, -a

  Hau politurruti! Nola hasi den dagoeneko hitz egin nahian! (Leitzako hizkera adierazkorra: biraoak, Bittorio Lizarraga)
  

  (…) sinets iezadazu, Santxo, neska “politurruti” ipurnauskari hura Dultzinea Tobosoko zen eta da, erditu zen bere ama bezain sorginduta dagoena; guk usterik guttien dugunean bere benetako itxurarekin ikusiko dugu, eta orduan, bai, aterako da Santxo bizi den gezurretik. (On Kixote Mantxako, Bigarren zatia)

  

  politurruti (FlickrCC, cjaremk)

   
• 

  Maite 9:26 pm on 2016/04/29 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  porrot 

  iz. 1. Norbaitek bere asmo eta helburuetan aurrez espero zitzakeen edo nahi zituen emaitzak ez lortzea. Eskola-porrota. 2. EKON. eta ZUZ. Balantzearen pasiboa (zorrak) aktiboa baino handiagoa delako obligazioei erantzun ezin dieten pertsona fisiko edo juridikoen egoera. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 porrot. Tr. Documentado en textos meridionales del s. XX (aunque aparece ya en el dicc. de Larramendi). Como sust. pleno no lo encontramos hasta finales de dicho siglo.

  Derrota; fracaso. Larrazabalek garbi dauka Athleticek ezin duela orain arte bezala jarraitu: horrelako porrotak oso mingarriak izaten dira. Egunk 24-10-2000, 34. Sharonen garaipena eta Baraken porrota atzo Knesseten. Egunk 29-11-2000, 29. En DFrec hay 4 ejs.

  2 porrot, porrota (S ap. A).

  1. “Porrota (Sc), pan de maíz en forma de bola” A.

  2. “Phorrot [oxítona], soupe au lait avec de la méture (pain de maïs) (S)” Lrq. Hobeki egin hio orano aurthen phorrot gathülta hun eli bat jan bahitza. J.B. Mazéris GH 1932, 505.

  Sinonimoak: iz.

      [porrot egitea eta horren ondorioa]: bankarrot Zub., toton g.e., kiebra Heg. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. quiebra, fracaso, infortunio (2) iz. (Ekon.) quiebra, bancarrota
  fr (1) iz. échec ; défaite (2) iz. (Ekon.) faillite, banqueroute ; krach
  en (1) iz. failure (2) iz. (Ekon.) bankruptcy
  port (1) iz. quebra, fracasso (2) iz. bancarrota

  Behin bi porrot eginez gero, hirugarrena ia segurua izaten baita, halaxe etorri zen hirugarrena. [Loroaren teorema, Denis Guedj / Jon Muñoz (EHU, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  porrot (Gaurko hitgza, CC)

   
• 

  Maite 2:58 pm on 2016/04/11 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  patari 

  iz. (B) Piztia, animalia.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:iz. Bizk.

      [piztia]: basabere, basahizi, basapiztia, larrabere, piztia, basanimalia Ipar. g.e., bestia L-BN zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (B) fiera, bestia salvaje; alimaña
  fr animal sauvage, bête féroce
  en beast, wild animal
  port fera, besta

  Mexikon zela, Cardenas presidentearekin ere elkartu zen, ahuntz batzuk eta horrelako patari galduren bat besterik ez zuen uhartea erosteko asmoz.  [Hitzak eta giltzak, Iñigo Aranbarri (Alberdania, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  patari (Pixabay, CC0 Public Domain)

   
• 

  Maite 10:50 pm on 2016/03/09 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  potxo 

  iz. 1. (BN) Txakurkumea. 2. Ik. botxo. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:iiz. Ipar.

      [txakurra]: txakur, or Ipar., zakur Ipar./Naf., toto haur., xakur L-N adkor., ozar Ipar. zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (BN) cachorro de perro (2) iz. (Heg.) potro, cría de yegua (3) iz. Ik. botxo
  fr (1) (de perro) chiot (2) poulain, pouliche
  en (1) puppy, pup (2) (male) colt, foal n
  port (1) (de perro) cachorrinho, -a, filhote (2) potro, -a, poldro, -a

  Ur beroz erre den potxoa beldur da epelarenzat. Volt 191s.  [moldatua] (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

  potxo (Wikimedia Commons, ManuelFD)

   
• 

  Maite 6:26 pm on 2016/02/16 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  puntapax 

  iz. 2 mm baino gutxiagoko diametroa duen iltze txikia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  puntapax (G-azp-nav), puntapais (V-gip), puntapaitz (V-gip). Ref.: Ond Bac (puntapaxa); Elexp Berg.

  “Los clavos modernos; los antiguos giltza. Vendrá de ‘punta de París'” Ond Bac. “Clavo de unos 3 ó 4 cm. Erosi puntapaisak listoiak josteko” Elexp Berg. v. parispunta. Arbola bati puntapaxa sartu ta ixpillua an ipiñi zintzilikan. BasoM 128.

  Sinonimoak: iz.

      [iltze txiki buru-zabala]: parispunta Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es clavo pequeño, punta/alfiler de París
  fr petit clou
  en small nail; wire nail
  port prego prego

  Gainera, Usurbilgo Puntapax kalean geunden, eta nola ez nintzen gogoratuko punta de Paris dagoela guk puntapaxa deitzen diogun iltze klasearen atzean? Kaleak eta ondoko zubiak zergatik ziren Puntapax galdetu nion.  [Laseferra, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2016-02-14)] (Berria.eus)

  

  puntapax (Irudia: maderwilonline.com)

   
• 

  Maite 1:18 pm on 2016/01/08 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  penatu 

  da/du ad. 1. Zigortu. 2. Oinazetu, nekea eman. Eta penatu zara ni penetarik ateratzeagatik. 3. Nahigabetu, atsekabetu. Penaturik egon.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [zigortu]: g.e.zigortu, gaztigatu Ipar., larderiatu Ipar., kastigatu Heg., atarratu g.e., nekaldu g.e., punitu Ipar. g.e.

      [oinazetu]: g.e.mankatu, min hartu, mindu, oinazetu, min egin Ipar., oinaztatu Ipar., nekepetu g.e., hiratu zah., doloratu Ipar. zah., tormentatu Ipar. zah.

      [nahigabetu]: beh.atsekabetu, desolatu, nahigabetu, dolutu Ipar., lazeriatu Ipar., nahigabeztatu Ipar., ondikatu Ipar., bihozmindu g.e., tamaldu g.e., atsekabe egin zah., desplazer egin zah., aflijitu Ipar. zah., atsekabeztatu Ipar. zah., damuztatu Ipar. zah., doloratu Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es 1 da/du ad. castigar(se), culpar(se) 2 da/du ad. atormentar(se), martirizar(se) 3 da/du ad. disgustar(se); desconsolar(se), apenar(se), afligir(se)
  fr 1 da/du ad. (se) tourmenter, (s’)inquiéter 2 da/du ad. (s’)affliger, (se) fâcher
  en da/du ad. to sadden, to grieve
  port 1 da/du ad. castigar-se, culpar-se 2 da/du ad. atormentar-se 3 da/du ad. desgostar-se

  Entzun:

  Penatzen ikasi beharko du Aitzol Atutxak. EITB1

  Penatuta joan zen Matias afaltzera, anaia penatu zitzaiolako. [Van’t Hoffen ilea, Unai Elorriaga (Elkar, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  penatu (Irudia: eitb.eus)