Gaurko hitza

Updates from urtarrila, 2022 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:31 pm on 2022/01/12 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sorgin(-)afari 

  iz. Gauerdi inguruan egiten den afaria, bereziki, egun berezietan edo taldean eginiko lanen bat amaitu ondoren lagunartean egiten dena. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  SORGIN-AFARI. (V, G-to, AN-ulz, B; H; s.-apari G, AN; xurgin-aigari R-uzt). Ref.: A (sorgin-apari, xurgin-aigari); A EY I 382; Arin AEF 1960, 82; Iz LinOñ 180, IzG; JMB At; Izeta BHizt2.

  a) Cena de media noche. “Réveillon” H. “Cena ligera a media noche que se hace al construir calero; litm., cena de brujas” A. “Oillar-mezatik landa etxean egitan dan apario ño bat da xurgin-aigaria” Ib. “Sorgin apari, así se llamaban ciertas cenas en común o entre varias viviendas de una misma casa […] o entre las personas que frecuentaban alguna reunión o tertulia, como las suasleek, o también entre jóvenes que habían postulado por Carnaval o Santa Agueda (G-goi)” Arin AEF1960, 82. “Sorgiñ-afarie, la cena que se hacía a media noche al terminar los trabajos del lino (Etxalekun)” Iz IzG. “Goizeko iruetan sorgin-afari ederra in ginuen” Izeta BHizt2. “La noche del nacimiento de Nuestro señor Jesucristo, acudió a la misa del gallo y […] pasó a casa de Joaquín de Unzué […] a tomar un bocadillo que llaman sorguinafari, como es costumbre en aquella noche” (Valdizarbe, 1802) LexHNav II 143. Iraulixe gau-erdia lana bukatzeko; / –izena ‘sorgin-afari’ orregatik edo…– / ian zuten, edan zuten. Or Eus 60 (v. tbn. 144). Jan-edana amaituta, gogozko sorgin-apariari azkena emonda, guztiak alkarri agur egiñaz kalera ziran. Erkiag Arran 47. v. tbn. Gazte 1957 (Enero) (ap. DRA).
  

  b) “Sorgin-afari (V-arr), cena que hacen las mujeres al celebrar la última tertulia de la invernada” A.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. cena de medianoche (de amigos o vecinos, que se hacía después de un trabajo colectivo)
  fr iz.
  en iz.
  port iz.

  Testuinguruan

  Sorgin-afarian bildu ziren. (Elhuyar hiztegia)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:04 pm on 2021/10/25 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  moskan 

  1 iz. Bizk. Intxaurraren oskola estaltzen duen azala. Moskanarekin ibiliz gero, nekeza da eskuak garbitzea. 2 iz. Bizk. Azal horrek, berdetan, uzten duen orbana. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  moskan.

  1. (V-m-gip, G-azp), moskaran, moxkan (V-m). Ref.: A; A Apend (moxkan); Iz UrrAnz . Mancha que deja la cáscara verde de la nuez en los dedos. v. sokaran, sokolin, koskaran. Moskaranak euki nituanean, ia eskua zatitu eustan da [maixuak] . Ag Kr 65.

  2. (V-m-gip, G-azp), moskaran (V-ger). Ref.: A; A Apend (moskaran); Iz UrrAnz; Elexp Berg. Envoltura verde de la nuez. ” Moskanakin ibilli ezkero nekeza da eskuak garbitzia ” Elexp Berg.

  3. “En V-gip llaman arta-moskan al tizón, enfermedad del maíz” A.

  Sinonimoak: iz. Bizk.

  [Intxaurraren oskola estaltzen duen azala]: sokolin , sokaran (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Google translate)

  es iz. ruezno, cáscara de la nuez
  fr iz. coquille de noix
  en iz. walnut shell
  port iz. casca de noz

  Testuinguruan

  Moskanarekin ibiliz gero, nekeza da eskuak garbitzea. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 10:16 pm on 2021/10/02 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sasoi 

  Hiztegi Batua

  1 iz. Nekazaritzari dagokion lanen batean aritzeko garai egokia. Ereiteko sasoia. Artoak bere sasoian jorratzen ez dituenak. Uzta biltzeko sasoian. Abuztuak sasoirik hoberenean zeuden egunetan. Loratzeko sasoian zeudela. Sasoiz kanpoko loreak. Etorri nintzen Pithiviersera beterraba sasoia egitera. || Sasoira ekar itzazu belar eta fruituak. Ez zuen nahi zoritu arte, bere sasoira heldu arte nehork uki zitzan.

  2 iz. Garaia. Non zegoen sasoi hartan gipuzkeraren nagusitasun hori? Sasoi hartako giroari amore emanaz. Ezkontzeko sasoia heldu zaio. Sasoian sasoikoa beti da ondoen. Urte sasoiak: urtaroak. Sasoi honetan euri anitz. Gure sasoiko jendea.

  3 iz. Giza bizitzaren garai bakoitza, bereziki osasuntsuena, gorputzaren aldetik beteena. Gaztaroa, Jainkoak gizonari eman dion sasoirik ederrena. Gizona egon arren sasoi batean gordin, heriotza etortzean izaten da berdin. Ez nuen nik ezagutu sasoiaren kemena eta karra gainezka zerionean. Oraingo jendea euskal kultura gaietara isuriagoa aurkitzen dut gure sasoikoa baino.

  4 iz. Gorputzaren sendotasun eta osasun betetasuna. Hori duk sasoia! Osasun ona, sasoiarekin, lanerako beti gazte. Hogeita lau urtetan banuen sasoia. Sasoia joan eta gero. Txorakerian ibili ginen sasoi genuen artean. Hogeita hiru-lau urte ditu, sasoi ederra mutilak. Probintzia hartan ez baita falta sasoi oneko gazterik. Oinutsik joateko ere ez hago hi sasoi txarrekoa.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [garaia]: aldi, aro, denbora, egun pl., garai, periodo, adiuntza Bizk., noizaldi jas.    

  [aldartea]: trenpu Ipar., fleite Ipar.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [garaia] tiempo, época, momento (2) iz. sazón, fortaleza, buena salud; condición física (3) iz. (Nekaz.) [garai egokia] sazón, tiempo, temporada, época adecuada; sazón, madurez (4) iz. edad, cada una de las etapas de la vida; juventud (5)  iz. [urtaroa] estación
  fr (1) iz. [garaia] saison, époque, moment (2) iz. forme, bonne santé, trempe (3) iz. [garai egokia] temps favorable, beau temps, bonne saison (4) iz. âge (5) iz. [urtaroa] saison
  en (1) iz. [garaia] time (2) iz. [osasun ona] fitness, good health, form, shape (3) iz. [garai egokia] season, time (4) iz. age, stage of life (5) iz. [urtaroa] season

  Testuinguruan

  Ez daukat sasoi bateko sasoia. [Joseba Gabilondo @josebagabilondo, Twitter]

  

   
• 

  Maite 9:33 pm on 2021/08/20 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sueztitu 

  ad. Su bigunez berotu.

  Sinonimoak: ad. (Labayru Hiztegia)
  [sueztitu] : orio/olio erreaz (astiro-astiro) bigundu, prijidu/frijitu | erre modutu, errealdi bat emon/eman, su eztiz ondu.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. rehogar, calentar a fuego lento
  fr du ad. faire revenir
  en du ad. to fry lightly
  port du ad. refogar

  Otarrainxkak zuritu eta barazkiei gehitu. Koñak pixka bat bota. Arrain saldaz busti eta guztia sueztitu. [Kuiatxo beteak itsaski kremarekin, eitb.eus (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

   
• 

  Maite 9:52 pm on 2021/05/19 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sudurmotz 

  sudurmotz, sudur-motz || adj. Sudur txikia duena. Neskato sudurmotz bat. (Hiztegi batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  SUDUR-MOTZ (V-gip, G-goi-azp, AN-gip, B, L, BN-ciz-baig; VocB; sudur-motx Dv A; sur-motz V-gip; sur-motx V; Añ (V)). Ref.: A (sudur-motz, sur-mokotx); Etxba Eib (sur-motza); Gte Erd 304; Elexp Berg (sur-motz). Chato. “Romo de narices” Añ. Gizon sudur motz bati. Bil 145. Argala izan edo lodia, zudur luzea edo zudur motza. Ag G 332. Emakume sugur-motz batek. Ugalde Iltz 31. Sudur-motz, ezpañaundi, buru-jirako zapi zuriarekin. Anab Aprika 61. Neskato surmotz bat. Erkiag BatB 149. Aurpegi-zabala, lepondo-ordeka, sudur-motza. Berron Kijote 173. Gizon itsu edo maingu, edo sudur-motz edo markets. Bibl Lev 21, 18. v. tbn. Zait Plat 85. “Sur motz orrek aintzen deuk iri! Se reprocha así a los descarados, suponiendo que los chatos lo son siempre” Etxba Eib. .

  Sinonimoak: iz.

  [sudurmotz]: sudurtalo, sudurzabal

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  izond. chato, -a; de cara aplanada
  fr izond. nez camus
  en izond. snub-nosed
  port izond. de nariz arrebitado

  Testuinguruan

  Zure lehengusina sudurmotza da. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 10:43 pm on 2021/02/02 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sorgin-gurpil 

  iz. Gurpil zoroa. Bortizkeria sorgin-gurpil honi geldialdi bat emateko.  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [gurpil zoroa]: gurpil zoro (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. círculo vicioso; [la]/[una] pescadilla que se muerde la cola
  fr iz. cercle vicieux
  en iz. vicious circle
  port iz. círculo vicioso

  Testuinguruan

  Zero COVID: sorgin-gurpiletik ateratzeko proposamena. [Ana Galarraga, berria.eus (2021-02-02)]

  

   
• 

  Maite 11:48 pm on 2020/11/26 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sabelzuri 

  adj. g.er. Itxuratia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sabelzuri. (L, BN, S ap. Lh; Lar, Lar in Aq 1395 y 1458 A, H), sabeltzuri (Urt III 337), sabeltsuri, zabelzuri (Lar) Tramposo, falso, embustero. “Doblado, fingido” Lar. “Falso hombre” Ib. “Hombre falso” Lar in Aq 1395. “Tramposo, que engaña, gizon sabelzuria, gizon sabelzuri” Id. Ib. 1458 ( A). “Faux, fourbe (littér., ventre blanc)” H. v. sabelpezuri. Aiena zaizkiotzu o gure Jainko andia, aiena zaizkiotzu lausengari sabel zuriak. Lar Fueros 8. Ugazaba negarrez ikusi ixan baleue, eurak be negarrez asi, naiz-ta gogo barik, sabeltsuri alakuak, ugazabari eder egittiarren! Otx 170. Sabel-zuri batek ostu daustaz nire aginte-lurrak. TAg GaGo 43. An biltzen ziran gabero udalditar aundizki batzuk eta jokoetxeetara inguratu oi diran gizagaldu sabelzuri batzuk ere. TAg Uzt 173. 2. sabelxuri (L ap. Lh), sabeltxuri (Garate 2.ª Cont RIEV 1933, 101). “Ventre blanc: partisan des d’Urtubie, contre le seigneur de Saint-Pée” Lh (que cita a Hb). v. tbn. Htoy Recherches 156. Cf. sabelgorri. Urthubiarrak ziren deitzen sabel-zuri, / senpertarren izena berritz sabel-gorri. Hb Esk 119.

  Sinonimoak: izond. g.e.

  [ele-zuria]: elezuri, irrizuri, itxuralari, itxurati, itxurazale, tolesdun, zuri, faltsu beh., azaluts jas., gezur-zuri g.e., filus Ipar. g.e., fazati Ipar. zah., ele-zuri (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. falso, -a, de mala fe, tramposo, -a; pillo, -a, pícaro, -a
  fr izond. fourbe, faux, hypocrite
  en izond. false, cheat, cheater; cheeky, crafty
  port izond. falso, -a, tramposo(a), trapaceiro(a); travesso, daninho, malicioso

  Testuinguruan

  – Sabelzuri txepel halakoa! [Kristo irakiarra, Blasim, Hassan / Ana Morales (Pasazaite, 2017) Orr.: 103]