Gaurko hitza

Updates from uztaila, 2018 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:59 pm on 2018/07/11 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  urpekari 

  iz.  Ur azpian, kirolari gisa edo lanbidez, aritzen den murgilaria. Ik. itsaspekari. Gaur egun, urpekari gehienek helio-oxigeno nahastea erabiltzen dute nitrogeno-oxigeno nahastearen ordez. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  urpekari (Dv). Buceador. “Plongeur” Dv. Urpekari edo buzoa igota. Anab Poli 18.

  Sinonimoak: iz.

      [murgilaria]: eskafandrari, murgilari, buzo g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. submarinista; buzo
  fr iz. plongeur, -euse ; scaphandrier
  en iz. scuba-diver
  port iz. escafandrista

  Urpekari batek marrazo bat filmatu zuen itsasoaren erdian. (Elhuyar Hiztegia)

  

  urpekari (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:50 pm on 2018/05/10 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  urrats 

  iz.  1 iz. Ibiltzean, oin bat altxatzea, aurreratzea eta berriro lurrean uztea. Ik. pauso; oinkada. Urratsez urrats etorri. Urrats bat ezin egin biziki nekez baizik. Bi urrats egin ondoan gelditu zen. Azken urratsa egin baino lehen. Urrats bat gibelerat egin. Urrats txikiak, xeheak. Gizona bazihoan urratsa luzatuz. Urrats batzuk entzun zituen. Jauna, gida itzazu, arren, ene urratsak. Erraldoi urratsak.

  2 iz. Irud. Leheneko urrats makurretan abiatu zen. Oi ondikozko zango, urrats gaiztoetan ibili zaretenak! Larramendiren urratsetan datoz Mendiburu, Basterretxea eta Ubillos. Bere gisara eta moldera, ez inoren urratsen ondotik, egin dituelako beti itzulpenak. Jaun hura bere sareetara biltzeko egin zituen urrats eta jukutriak.

  3 iz. Urratsen segida; ibiltzea edo ibiltzeko era. Beti urrats berean doa. Mahaiz mahai dabil emakumea, etxekoandre handi baten urratsean. Barraskiloaren urratsean goaz. Idiek ere segitzen dute nagusia urrats onean. Urrats bizia. Oinez bihurtzen dira eta urrats geldian. Adinak urritua zion urratsa. Orain arte ez zen gehiegizko urratsik egin bide honetatik.

  4 iz. Urrats bakoitzean egiten den bitartea. Hiru urrats aurrerago. Harrixuria Urtebitik hogei urratsetan da. Jerusalemeko murruetarik zenbait urratsetara. Batetik bestera uzten da hiru urratseko hutsarte bat. Hamar urrats luze da eta beste hainbeste gora. || Irud. Ez dela urrats bat baizik bizitik heriotzara.

  5 iz. Mailaka edo zatika egiten den zerbaiten zati bakoitza. Literatura kritikan urratsez urrats eta mailaz maila beharko dugu ibili. Denbora txikian urrats handiegiak egitera behartu omen dugu. Behar dugun batasun hori, lehen urratsetan behintzat, euskara idatziarena da. Hurrengo urratsa hizkuntzalarien esku gelditu zen.

  urrats egin Ibili. Eta hargatik, ilkitzen naizenean plazara, urrats egiten dut gizon triste baten gisara.

  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

      [oinkada]: hinka, oinkada Heg., pauso Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. paso (2) iz. (hed.) (askotan pl.) paso, huella (3) iz. (hed.) paso, fase (4) iz. paso, marcha (5) iz. (Kir.) [saskibaloian] (pl.) pasos
  fr (1) iz. pas (2) iz. (hed.) trace, vestige (3) iz. (hed.) pas, étape, phase
  en (1) iz. step, pace (2) iz. (hed.) footstep (3) iz. (hed.) step, stage
  port (1) iz. passo (2) iz. (hed.) rastro, rasto (3) iz. (hed.)  fase

  Baina noan baratx eta urratsez urrats. [Lur bat haratago, Joan Mari Irigoien (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  urrats (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:45 pm on 2018/04/18 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  urmael 

  iz.  Aintzira txikia; bereziki, parke edo lorategietako urtegia, askotan barandaz eta apaingarriz hornitua dagoena. Urmaeleko hondo harritsua. Urmaelaren karelean jesarrita. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  urmael (L, BN-lab; Hb ap. Lh), urmail, urmale. Ref.: A; EAEL 119.

  1. Laguna, charca; estanque. Hegalak eta ezkatak dituzten guziak, nahiz itsasoan, nahiz hibaietan eta ur-maeletan, janen ditutzue. Dv Lev 11, 9 (Ur putzu). Jenesaretheko ur-maelaren aldean. Dv Lc 5, 1 (Lç lak, He lakhu, TB ur handi, Ol, IBe aintzira, Ker zingira). Zalduko gaztelua, bere ur-mael edo naza xumearekin. Leon GH 1923, 529. Egazti aundi zangaluzeak, urmaeletik aterata, egaz erraiñu egiten du legorrean. ‘Des étangs’. Or Mi 118. Baratz erdi-erdijan berebixiko urmael eder bat eban, mueta askotako arrañez betia. Otx 133. Mutilko biurriak urmaelean arri-konkorra jaurtitzen. TAg Uzt 129. Urmael txiki borobil bat dut aurrean. Txill Let 22. Leizaren ur-maila bezala, erdirat botatzen diozularik harria. SoEg Herr 28-7-1960, 1. Ta zoriona / gaiñezka / bularreko zure / urmael garbian. Gand Elorri 138s. Ango ur-erreten aundia ta ango urmael (estanque) ugariak ikusgarriak omen ziran. Zait Plat 13. Urmaelean ozkak sortu. Erkiag BatB 111. Baratzearen erdian ur-mahel pollit bat. GH 1973, 251. Goroldio orlegiz inguratutako urmaelez iantzia. “Stagna uirentia”. Ibiñ Virgil 108. Igela hasarreturik ere, ur-maleari ez zaio inporta. EZBB II 13.

  2. “Eau stagnante, eau qui semble sans mouvement dans les parties profondes des petites rivières” Dv.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [aintzira txikia]: naza Ipar., umantzi g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. estanque, laguna; [arrainentzat] piscina (2) iz. charca, balsa; alberca; remanso
  fr iz. lagune, étang, marée, mare
  en iz. pool, pond; lagoon
  port (1) tanque, reservatório (2) açude, poça; alverca; remanso

  Beherago urmael bat zegoen, aingira-belarrez estalia, zeren hori, bestetik, ez da batere bitxia Errusiako lurjabeen lorategi ingelesetan. [Arima hilak, Nikolai Gogol / Jose Morales (Ibaizabal, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  urmael (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:32 pm on 2018/04/16 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  uzkurtasun 

  iz.  Atsegina ez den egoera batean atzera egiteko gogoa. Ik. atzerakuntza. Ohetik ilkitzeko uzkurtasuna garaitu. Gogoaren epeltasun, urritasun edo uzkurtasun bat. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  uzkurtasun (V, G, AN ap. A; Dv, H), uskurtasun.

  1. Pusilanimidad, falta de ánimo y de brío, retraimiento, desgana. “État d’une personne retenue par manque naturel de hardiesse ou par toute cause qui l’intimide” Dv. “État, dispositon d’une personne qui répugne à, hésite à, ne se prête que malgré sui à” H. “Rémora, retraimiento” A. v. uzkurdura, uzkurkeria, uzkurreria.

  Agertu zuen haren manuen alderat, aitzinagoko uzkurtasunaren orde, lehiarik khartsuena. Lg I 211. [Kofesatzearen] gainean sentituko ditutzun uzkurtasunak arthoski gudukatzen ditutzularik. Dh 511. Ohetik ilkhitzeko uzkurtasuna garaitzekotzat. Ib. 48. Gogoaren epeltasun, urritasun eta uzkurtasun bat, nekea igui eragiten diguna. Gco II 74. Hortik heldu da maiz asmuka hari behar baita irakurtzailea, eta ardura dudazka bezala, eta bethi uzkurtasunekin eta herabeki. MarIl VIII. Eta zarzaroan onela jarri zala esaten uzkurtasun edo lotsa-antz bat zeukalako, bost illabete ezkutuan egin zituen [Isabelek]. Lard 362. Jaunaren esanera Gedeon osotoro jarririk, eta uzkurtasun guzia utzirik, prestatu zan, irureun gizonekin etsaiari erasotzeko. Ib. 129. Uzkurtasun-antz bat erakusten zuten, beren begiakin ikusi gabe, osotoro sinisteko. Ib. 470. Orduan asi zitzaion Jenobeba […] esnea jatzitzen, eta abereak batere uzkurtasun gabe kalabaz aiek esnez betetzen utzi zion. Arr GB 45. Baña beren uskurtasun eta ez nai guziak gatik ere, Maisu jainkozkoak bere lana aurrera darama, guziai oñak garbitu arte. Arr CDoc 225 (ap. Zait EG 1958, 394). Bazuten behin uzkurtasun bat, lehen aldiko aphez bat ikhustearekin. Prop 1899, 133. Errepikatu baititu, trabarik ez uzkurtasunik gabe, zeru lurren Erregiñaren laudorioak. Prop 1906, 133. Holako gure gizon haundiaz oroitu gira azkenian, uzkurtasuna inarrosirik. Yuan den urrian ospatu dugu Iruñen haren izena. Zub 34. Bainan gogoan harrazu uzkurtasun hori galdu behar duzula, besteak bezenbat bazirela. JEtchep 94. “Egi-billa” taldeak uzkurtasun guzien gaiñetik lanari ekin dio. Lab Agur 20-1-1973 (ap. DRA). v. tbn. Mih 89.

  2. “(B), encogimiento” A.

  3. “(AN), melancolía” A.

  Sinonimoak: iz.
  [uzkurtasun] : uzkurdura, atzerakuntza, adore gabezi. Ant. animo (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. cobardía; timidez, retraimiento; renuencia
  fr iz. crainte, répugnance
  en iz. shyness, reluctance, cowardice
  port iz. covardia; timidez, retraimento

  Amak ere ez zuen uzkurtasun hura atsegin. [Ihes betea, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  uzkurtasun (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:49 pm on 2018/03/27 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  uxartu 

  ad. uxartu, uxar, uxartzen du ad. g.er. Uxarrean jardun. Ik. induskatu; iraulkatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  uxartu (G ap. A), uxarratu (G-nav ap. Ond Bac), uxerratu (G-nav ap. Iz Als), ixurtu (V-gip ap. Elexp Berg), usarraatu (V-gip ap Iz ArOñ).

  “Revolcarse, hocicar” A. “Hozar. […] Txarrixa ixurrian dabill, ixurtu ein ddau” Elexp Berg. Oiu miñez zuregana mintzoa yasoko dute, autsez beren buruak estalirik eta autsetan uxarturik. Ol Ez 27, 30 (BiblE eta lurrean iraulkatuko). (Uso fig.). Bialdu ditut noizbait kezka txar guziak / nere barrena uxartzen / aspaldi asiak. J. Mujika in Onaind MEOE 846s.

  Sinonimoak: ad.

      [induskatu]: aztarrikatu, haztakatu, induskatu, muturkatu, musurikatu Ipar., kafatu g.e., aztertu Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. (G) hozar
  fr fouir avec le museau loc, (familier) fouiner avec le museau loc v
  en rout, root vtr

  Txerriak uxartzen ari ziren simaurtegi bat zeharkatu behar izan genuen, eta erne ibili ginen botak simaurretan ez sartzeko.  [Kriseiluaren argipean, Anxel Fole / Josemari Navascues (Alberdania-Elkar, 2010)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  uxartu (Argazkia: dbellota.net)

   
• 

  Maite 7:34 pm on 2017/12/15 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  ume-maite 

  adj. Umezalea.
  

  Orotariko Euskal Hiztegian

  UME-MAITE. Amante de los niños, aficionado a los niños. “Umemaitea (V-gip, G-azp), haurkina da (BN-arb)” Gte Erd 192. v. UME-LAZTAN.

  Sinonimoak: adj.
  [ume-maite] : adj. haurzale, umezale (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. niñero, -a
  fr qui apprécie les enfants
  en fond of children adj
  port adj menineiro(a)

  Aita ume-maitia zan. (Xebastian Lizaso)

  

   
• 

  Maite 11:01 pm on 2017/09/09 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  urakan 

  iz.  Haize guztiz indartsuko ekaitza. Ik. tifoi; zikloi. 2005ean Katrina urakanak AEBko Atlantikoko kostaldea gogor jo zuen eta hondamendi handia eragin zuen Louisiana, Mississippi eta Alabama estatuetan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  urakan (AN-egüés-ilzarb; Lar), urajan, urekan (AN-olza), uakana (V-m). Ref.: Bon-Ond 137; A (uakana).

  Huracán. Larramendi lo hace derivar de urak han o urak jan, por lo que tiene un cierto uso en el ambiente de los Juegos Florales. Aspaldi arrapatu zion urajanak bere burutik munduko korua. Otag EE 1881b, 59. Obedituaz urakan aldun, zemuiezgarriren bultzada bortxariari. Otag EE 1882c, 480. Urakan gogorrak bere bultzada izugarriyarekin arbola bat makurtzen duen antzera. Etxeg EE 1885b, 371. Urakan gogorrak oi dauz zugatzak ausi. AB AmaE 112. Gizon ta ontzi irunsten / daben urakana. Azc PB 274.

  udakan (G-to). “Udakanak, las lluvias torrenciales; udakan bat, una tromba de agua” Iz To.

  Sinonimoak: iz.
  [urakana] : haize-erauntsi, erauntsi, zirimola (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Meteorol.) hurakan
  fr iz. ouragan
  en iz. hurricane
  port iz. furacão

  “Irma urakana dela eta tentsioan gaude une oro, mezurik iristen zaigun edo ez begiratzen” [Ane Castro, Urola Kostako Hitza] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  urakan (Irudia: independent.co.uk)