haina

izord. (Mugatua). Delako pertsona hura. Nor ere etorriko baita, haina ene laguna da. || haina2 [Oharra: Euskaltzaindiak, haina-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. adina].(Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1 haina. 1. (L ap. A ; SP, Urt II 384 (haña), Lar, Dv, H). Aquél, (el) tal. (Se emplea siempre determinado, a diferencia de hain ). “Aquél, aquélla, haiña ” Lar. ” Gose denari jatera ematen ez dionak, hainak ez du berak urrikalmendurik merezi ” Dv. Tr. Documentado desde Leiçarraga en la tradición septentrional no suletina. Desde mediados del s. XIX su uso disminuye, y en el XX sólo lo emplea el meridional Orixe. Es empleado generalmente como anafórico, aunque lo hallamos precediendo a una oración de relativo en Voltoire, en unos versos de finales del s. XVIII, en Jauretche y en Duvoisin. Erraiten drauzuet, ezen […] ni igorri nauena sinhesten duenak, baduela bizitze eternala, eta haina ezta kondemnazionetara ethorriren. Lç Io 5, 24. Eta izanen da nork-ere inbokaturen baitu Iaunaren izena, salbaturen baita haina. Lç Act 2, 21. Baldin edozeinek Kristen Spiritua ezpadu, haina ezta haren. Lç Rom 8, 9. Haña aberatsa da Iainkoa baitan bere biotza ematen duenik. Volt 192. Hainaren emazteak du / iduriko aihena. EZ Eliç 272. Nausiorrek zioen / ihardatsi hañari. Ib. 200s. Halakoari eta haiñari, etzaitza hain fite eskuak maskurtzen. Ax 90 (V 61). Zeren haina baitabila / Iainko bilha munduan. Hm 47. Aurkhitu izan zuen haña ithurri ur baten aldean. Urt Gen 16, 7. Nork ere ezpaitu gizonen gogarako izateko gutiziarik […], haiña gozatuko da bake handi batez. Ch III 28, 2 (SP, Mst hura). Batak bilha beza hau, bertzeak hori; haiñak eman beza bere loria gauza batean, eta hark bertzean. Ib. 49,7. Ausartzen naiz erratera, haiña huts batetan ere ez litekela eror. He Gudu 43. Balin bada nihor zuen baltsan, ukho egiten ez diotenik bere buruari […], haina ezin izanen da ene dizipulu. Lg II 187. Ezen [bekhatu] bakhar bat ere ahalkez, beldurrez edo maleziaz gordetzen balitz, bekhatu mortal berri bat eginik lioake haina bere etxerat. Brtc 161s. Haina xoila duk konfiantzazkoa / zeina baitik [Elizak] berak aprobatzen. Iraultza 22. Jakin behar dute […] maiz eta errexki norbait hetan erortzen bada, grazien ithurria hainarentzat agortzen bezala dela. Dh 65. Erlixionean sarthua denaren bekhatuak handiago dire, zeren hainak hoben ekhartzen baitio erlixioneari. Jaur 142. Eta eztuenaren bethi gura denak, / lehen zuena ere galtzen du maiz haiñak. Gy 227. Nork ere maiteago baitu semea edo alaba ni baino, haina ezta enetzat gai. HeH Mt 10, 37. Haina da lur gizonik hoberena zeinak bihia eta bazka bazter berean altxatzen baititu. Dv Dial 46. Nork ere maiz hartzen baitu […], eta hainak […] borthitzen du bere arimako osasuna. Arb Igand 113. Ixtori ontan edirenen da atsegingarrienetan ediren laitekena […]. Ainaren bigarren zatia onela asten zen bada. Or RIEV 1929, 8. Artzai bazera, ba dakizu zer / dan “arkume gaitzetsia”; / –praile bizardun batek jarrita / ori nun izengoitia–. / Ainak (arek), ama bat, bi ere ez aski, / gose-erasana guzia. Or Eus 192.
v. tbn. Arg DevB 133. ES 121. MarIl 33. (Con demostrativo). ” Haina hura (Lc), aquella persona” A.
Egorriko darotzut Benjaminen tribuko gizon bat; sakraturen duzu haina hura ene populuaren erregetzat. Lg I 264. Dabitek yakin zuenean haina hura amalezitar baten gathibua zela. Ib. 292. Aski sasoiñ kontra hemen / haiña hura zen burlatzen. Gy 192. Erregek manatzen dionean norbeiti lan bat edo bertze, haina-harrek eztu utziko lan hura egiteko. Jnn SBi 126.

2. (Pl.). “Aquéllos, haiñek ” Lar. Nik ere daritzat hañak / direla saltzailleak. EZ Eliç 237. Hainak eta halakoak mehatxatzeintu Ieremias profetak. Ax 192 (V 130). Infidelen kontra dira / finki mendekatuko […] / Haiñen erregeak dira / zepoetan sarthuko. Hm 100. Ekharri tudan arrozoinak eta presunaia handien exenpluak ez badira aski egiaren hainei sinhestarazteko. ES 169. Zeren haiñek ezpaitute egundaiño ikhusi berthutearen edertasuna. Ch III 20, 5. Ezen hainek bere gorphutzak dorpheki tratatzen dituzte. He Gudu 31. Hala ikhusten da Sakramenduetarik urrun dabiltzanen baithan, zeinen bizia egiazki lotsagarria baita fedearen begietan alfer dute hainek erratea, flako direla. Dh 219s. Dohatsu hainak, zeinen bihotza garbi baita, zeren ikhusiko baitute Jainkoa. Jaur 382. Eta mandotik kotxera zirenak igan nahi, / maizago mandotik haiñak astora dire yautsi. Gy 31. (Con demostrativo). ” Senda zaitzu haina hek berak zeinek urrun da galdegiten beitautzute sendatzea (Jaur)” Dv. ” Haina hek, ces personnes-là” H.
Ezen haiña-hek ere, bere fama konserbatu nahizko lehian, osoki galzen dute. He Phil 224s. Haina hek atheratzen ditu mundupetik eta baztertzen Jaunak, beretzat konsekratzeko manera berezi batez. MarIl 116. Maitatu behar ditugu haina hek berak, zeinek ez baikaituzte maite. Jaur 105.

3. (Con numerales). ” Haina batek (BN-baig), una persona” A. Orai urthe bethe alhargundu zena / eta atzotik hala dena, / hagitz dire diferentak; / ez laite erran haiña bat direla biak. Gy 264. Finkatzen dire [bi marimutillak] xedean. / Batek bi haiña hetarik / egiten du bere aldetik / zubian sartzeko urhats bat. “L’une de ces personnes” . Ib. 184. HAINA ETA HAINAK. Tal y tales, aquél y aquellos. Halakoari eta halakoei, hainari eta hainei, hala gizonari nola emazteari. Ax 346 (V 230). Eta halakoa eta halakoak, haiña eta haiñak maiz dira gaizki eta on-behar. Ib. 43s (V 27).

Sinonimoak: iz. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  1. delako hura.
  2. e. adina

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) izord. (L) ese, aquel, (el) tal (2) Ik. adina
fr
en
port

Testuinguruan

Nor ere etorriko baita, haina ene laguna da. (Hiztegi Batua)