Gaurko hitza

Recent Updates Page 238 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:10 pm on 2017/08/07 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zelanbait 

  adb. Bizk. Nolabait. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zelanbait (Vc ap. A; Añ (V), Izt), zelanbaist (Mic (s-) -> A; Añ (V), Izt 33v).

  De alguna manera. “Según” Mic 9r. “(De alguna) manera” Añ. Ez dinot dongarorik zure biargintzia gaiti: gizon biarrak zaree zelan bait: bizarra kendu baga ezin egon geindez. Mg PAb 49. Beste tratubetako uts egitiak zelanbait erremedijau oi dira. Baina ezkontzako uts egitia nekez. fB Ic III 357. Yesukristoren nekeak zelanbait gogotan erabili ezkero. Añ EL2 223. Zelan bait egin eban nekezka bazan bere / bide laburra, baña arentzat luzea. AB AmaE 390. Euskaldun guztion anaitasuna zelanbait erakustearren, ezarri gura izan dot zure izen entzutetsua ene irakurgaitxu onen leku agirienean. A BeinB 36. Iagi nintzan zelanbait […] da pixkaka-pixkaka asi nintzan errekan bera. Ag AL 145. Biotza zelanbait zauritu badeuskue. Ib. 49. Bere bizitzea arriskuan iminten dabenak, edo zelanbait bere osasunari kalte egiten deutsanak. Itz Azald 100. Ondatu bear eben urez beteta, zelanbait ataraten ezpazan. Echta Jos 203. Atsakabia zelanbait arinduteko. Kk Ab I 117. Gastuak zelanbait ordeztuteko. ForuAB 109. Gurasoak euren bizia zelanbaist seme-alabetan luzatzen dabe. Eguzk GizAuz 94. Baiña aren asmoa zelanbait egiztau egin zan. Erkiag BatB 44. Zeru-dirdira zelanbait dastaturik, ez du bizi nai geiago. Onaind in Gazt MusIx 150. Bearrezkoa eukan / ardoaz ordaintzen, / eta alan ginean / zelanbait mozkortzen. Ayesta 19. v. tbn. Enb 149. Eguzk GizAuz 151. Osk Kurl 208.

  Así así, no demasiado bien. Urtian bein edo birritan ta orduban zelanbait baño ez kopeseetia. fB Olg 53.

  Sinonimoak: adlag. Bizk.

      [nolabait]: inondik inora, nolabait, nolazpait, aldez edo moldez jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. (B) de algún modo, de cierta manera; de una u otra manera; en cierto modo
  fr adb. de n’importe quelle manière
  en adb. somehow
  port adb. de certa forma

  Baiona Ttipitik ibili nintzen lehengoan, eta zelanbait eutsi egin diotela begitandu zitzaidan; ziurrenen, bertakoren batekin solas eginez gero, esango dit hagitz aldatu dela.  [Benekotasuna, Goizalde Landabaso (Berria.eus, 2017-07-25 )]
  

  

  zelanbait (Argazkia: Wikimedia Commons)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:42 pm on 2017/08/06 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txinal 

  iz.  Etxe barruan erabiltzeko oinetako arina, orpoa agerian uzten duena. Zira, bufanda eta oinetakoak erantzi, eta pijama eta txinalak jantzi ditu Maria Luisak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txinal (G ap. A), txinel (AN-gip-5vill-araq, B ap. A; Lcc, Lar, H (<ch->), ZMoso 72), xinel (T-L).

  1. Chinela, pantufla, zapatilla. “Txinelak bearko ditut erosi; zapatu larru-lodi ok zangoan min ematen datate” A. “Escarpin” T-L. Eskuin-oiñean txinela. Or Eus 345.

  2. (G-to-bet ap. A), txinel (G-to, AN ap. A). “Resorte con que se aprietan las cuñas del carro” A. Txistua jotzeko, sagar-egurrarekin egindako txinela zala onena. JAzpiroz 120.

  3. txinel (B). “Pieza de madera colocada entre el pilar y la viga” Izeta BHizt2.

  Sinonimoak: iz.

      [etxeko oinetakoak]: txapin, pantufla Ipar., zapatila Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. chancleta, chinela sin talón
  fr iz. sandale
  en iz. flip-flop
  port iz. chinelo

  Zira, bufanda eta oinetakoak erantzi, eta pijama eta txinalak jantzi ditu Maria Luisak. (Hiztegi Batua)

  

  txinal (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:22 pm on 2017/08/06 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  berniz 

  iz. 1 iz. Gai erretxinaduna, gainaldeei babesgarri edo apaingarri gisa ezartzen zaiena; lurrezko edo toskazko ontzien gainean ezartzen den gaia, haiek egostean gogor eta distiratsua gertatzen dena. Buztin gaineko berniza bezala dira bihotz txarrekoaren hitz goxoak. 2 iz. Irud. Gizalegearen bernizaren azpian, ankerkeria azaleratzen da. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  berniz (V, G, L, BN, S, Sal, R; Lcc, SP, H), berniza (VocBN), bernuz (H). Ref.: A; Lh; Lrq /bernís/; Gketx Loiola (lore-eder).

  Barniz. “Vernis” SP. “Piñutea (pinotea) oni, ola xeoxer gañeti berniz-axal bat emanda, bere lore-ederra azalduko zako” Gketx Loiola. v. likurta. Santuak arkitu du / leneko tokiya. / Etzuen biaje au / agitz egokia, / desluzitua dakar / berniza guztia. FrantzesB II 49. Haren soto eta kabak hustu zituzten, bai eta zenbaitek, arnoz ase eta, berniza likurtzat hartuz, iretsi zuten. Elsb Fram 66s. Bertze batzuek, hala nola berniza edan zutenek egiazki eta errealki, leher eta zapart egin zuten. Ib. 67. En DFrec hay un ej. más.

  (SP), berniza, barniz, bernuz (Lar, H). Maquillaje (sentidos prop. y fig.). “Fard” SP. “Color postizo, bernuza, (lat.) muliebre pigmentum” Lar. “(Au fig.), couleur empruntée, fausse couleur, déguissement, proteste” H. Minza zaite harekin bihotz ageriz, garbiki eta fidelki, hari klarki erakusten diozula zure ongi eta gaizki guzia, bernizarik eta disimularik gabe. SP Phil 18 (He 17 alegiarik eta disimularik gabe). Azal ederra dezu / Jesusek emana, / kopetako barnizak / bista badarama. Xe 174.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [likurta]: likurta

      [makillajea]: zah.makillaje, bernizadura zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. barniz (2) iz. (hed.) maquillaje, disimulo, reserva (3) iz. charol
  fr iz. vernis
  en iz. polish
  port (1) iz. verniz (2) iz. (hed.) m maquiagem, reserva, dissimulação (3) iz. charão, verniz;

  Bernizezko oinetakoak erosi ditu. (Elhuyar hiztegia)

  

  berniz

  Save

  Save

   
• 

  Maite 11:09 pm on 2017/08/05 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  alafede 

  interj. Esaten dena indartzeko erabiltzen den hitza. Ez zekiat, alafede, zertaz ari haizen. Haren gauzak ongi direla, alafede. Bai, alafede. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  alafede (AN-gip; Lar, Añ, Izt, H), alafedea (-ia AN-ulz), alafere. Ref.: Garbiz Lezo 213; Iz Ulz (oñetákuak).

  Etim. En vista de cast. ant. a la he cabe sospechar si el vasc. alafede ‘a fe’ no será íntegramente un préstamo, a pesar de vasc. ala ‘así’, ‘de aquella manera’, alajainko, etc. Cf. A. Legarda BAP 1951, 44n: “Tan exacta se le antojaba la equivalencia al P. Larramendi que llegó a afirmar en su Dicc., s.v. fe, que “a la fe se tomó del vascuence alá fedé””.

  A fe, ciertamente (usado a menudo como exclam.). “(Donoso) cuento por cierto, kontu polita ala fede” Lar. “Badira izketa batzuek sarritan auan ekartzen diranak, egin dezagun kontu: Nere konzienzian; nere animan, nola naizan Kristaua, nola naizan Pedro, ala fede, eta batzuek bear bada juramentutzat artzen ditue” AA II 29s. “(A) fe de” Añ. “(Sí) por cierto [ponderando], bafedea. En Guipúzcoa, bai ala fede” Izt. “Par ma foi” H. “Alafede, […] atenuación del juramento Ala Jainkoa” Garbiz Lezo 213. “Ongi pastuek óngi konta. Ala fédia!” Iz Ulz 445. Cf. E 223: “Ixil endin nahi nikek, ala ene fedia!”; cf. tbn. TAV 3.2.6, 153 (Esparza de Galar, 1557): “Prometatzen drautzut zu bizi zaren artean eta ni bizi naizen artean ez berze emazterik egiteko, ala ene fedea, ala ene fedea, ala ene fedea”. v. alamiafede.

  (…)

  Sinonimoak: interj.

      [alajaina]: ala, alajaina, alajainetan, alajainkoa, ene fedea g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es interj. ciertamente, en verdad, por cierto
  fr interj. bien sûr !, parbleu !
  en interj. certainly, definitely, Goodness me!
  port interj. certamente, em verdade, na verdade

  Ez zekiat, alafede, zertaz ari haizen. (Hiztegi Batua)

  

  alafede (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:57 pm on 2017/08/04 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  alaen 

  lok. Gaitzespenezko izenondo baten eskuinean, indargarri gisa, ezartzen den hitza. Ik. halako 6. Gezurti alaena! Nik erakutsiko diat, nik, gaizto alaena! Zozo alaen haiek. || (Izenondoak -a artikulua hartzen duela). Alferra alaena! (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: lokuz.

      [halakoa]: ez bestea, ez bestena, halako (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (izenondoaren ondoan) so, maldito, -a
  fr (izenondoaren ondoan) achevé, -ée, sacré, -ée ; espèce de
  en (izenondoaren ondoan) damned; old
  port (izenondoaren ondoan) maldito, -a

  Alferra alaena!  (Hiztegi Batua)

  

  alaen (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:54 pm on 2017/08/03 Permalink | Reply
  Tags: J ( 83 )   

  jorrail 

  iz. Apirila. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  jorrail.

  1. Marzo.  Martxoa edo Ior[r]ailla. EZ Eliç XXIV.

  2. (V-arrig, AN-erro; Lar, Añ, Lecl (y-), Dv (V, G), H), jorril. Ref.: A; EI 312. Abril. “Avril” Arch Gram 9. “(V?, G?, AN-erro), abril” A (la fuente de las referencias V y G es probablemente Duvoisin). v. apiril. Aphiril edo jorrillaz geroztik. Prop 1906, 249 (sg. DRA; la ref. es incorrecta). Jorrail ederreko asteazken baten. Ag G 42. Jorralleko / azken-aldian. Enb 168. Yorraileko egunargitzeak. Or Mi 128. Yorraillaren 15gnerako. Ldi IL 151. Jorraillaren ogeitazortzi garreneko Oroaginduak beteaz. EAEg 5-6-1937, 1769. Iorraila zen, ain zuzen, lur-lanetan asteko illabetea. Ibiñ Virgil 81. Jorrailaren zazpian. Ardoy SFran 68. Jorrailean negu, laborariak: gaixo gu. EZBB II 22. En DFrec hay 8 ejs. de jorrail. v. tbn. BOEl 226. Prop 1906, 120. Urruz Zer 127. EEs 1918, 83. ForuAG 279. Garit Usand 45. GMant LEItz 59. Itzald II 123. Inzag RIEV 1933, 413. SMitx Aranz 256. NEtx Nola 39. Gand Elorri 32. Auspoa 39, 14. Uzt LEG II 261.

  Laister arditan Jorra-illa da. “El mes de la escarda (abril)”. Or Eus 220.

  (Modo de referirse a cada año). Emezortzi jorrill zituen aur bat. Otag EE 1881b, 60. Bixitzak / ostuten daustaz jorrallak. Laux AB 35.

  Amasei jorraildun neskatxa. Laux AB 72.

  3. (G-azp ap. EI 313). Junio.

  Sinonimoak: iz.

      [apirila]: apiril  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es abril
  fr avril
  en April
  port abril

  Amasei jorraildun neskatxa. Laux AB 72. (OEH)

  

  jorrail (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:49 pm on 2017/08/02 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  garatxo 

  iz.  Azalean, bereziki eskuetan, oinetan eta aurpegian, agertzen den pikorta gogorra. Ik. kalitxa. Aurpegia zimurrez, orban arrez eta garatxoz beterik zuen. garatxo belar, garatxo-belar Zurtoinaren goialdean hazten diren hosto berde ilun distiratsu eta iraunkorrak dituen landarea, multzoak osatzen dituen lore txiki hori-berdexkak eta baia beltz pozoitsuak ematen dituena (Daphne laureola). Ik. bitxika. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  garatxo (V-ger ap. A), garatxu (V-m ap. A), geretxu (G-azp).

  1. “Cierto arbusto” A.

  2. garatxu. “Leño que se interpone, para facilitar la operación, entre la cadena y la piedra o madera que se desea arrastrar” A, que cita el ej. de Mg. Ona barriz burdijaren […] nire azterketia. […] kolzaak, garatxuba, burtezpatia, arasak […]. Mg PAb 148s.

  Sinonimoak: iz.

      [aurpegian-eta agertzen den pikorta gogorra]: kalitxa Ipar., marruka Ipar., gari Bizk., enor Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. verruga (2) iz. verruga de los árboles, repulgo
  fr iz. verrue
  en iz. wart
  port iz. verruga

  Garatxo beltz izugarri bat dauka sudurraren ezker aldean. [Mutuaren hitzak, Hasier Etxeberria (Susa, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  garatxo