Gaurko hitza

Recent Updates Page 267 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 7:18 pm on 2017/01/05 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pipertu 

  da/du ad. Lgart. Haserretu. Pixka bat pipertua erantzun zidan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hizkuntza

  pipertu.

  1. “Pimentar, dar, guisar con pimienta” Lar DVC 279. Cf. gatz-pipertu. Filma hortan eskandala-biltzaleen lan tzarra erakutsia da bere beltzenean […]. Nahi izan dute seguraz saltsa bipertu beharien hunkitzeko. Herr 24-3-1960, 4. Bazkari luze on bat ugazabaz jatean, / piperturik geienak arpegi azalean, / urteten dira loka. AB Olerk 555.

  2. (L, BN, S), pipartu (V-gip). Ref.: Lh; Lrq (phipertu); Elexp Berg (pipartu). “S’énerver” Lrq. “Devenir vif, nerveux, inquiet” Lh. “Poner(se) de mal genio. Ziero pipartuta jartzen da Realak galtzen dabenian” Elexp Berg. Seme maiteari begiak boteaz, ausarta eman naiaz, susmo txarrean, aiene mintsuan, zitala, errea, pipertua. Ag G 100. Sarjentoa ta bere mendekoak pipertuta zeuden. NEtx Antz 141. Madarikatu ori! –dio Ganbak erdi-pipertuta– katu-ama umeekin baño amorratuago jarki zaiguk. Ib. 146. Usoa geiegi pipertzen ari zala. Eston Iz 67. Pixka bat pipertua erantzun zautan. Larz GH 1974, 365. Zartzean batzuak ainbeste pipertzen baidira. Ataño TxanKan 125.

  3. Hacer novillos. “Eskola pipertü dü (S), […] uts asko egiten du eskolan (G-azp)” Gte Erd 106.

  Sinonimoak: iz.
  [pipertu] : haserretu, erresumindu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. irritar(se)
  fr da/du ad. (s’)irriter ; devenir vif, -vive
  en (1) du ad. to irritate (2) da ad. to become irritated, to be in bad temper
  port irritar-se

  Nartzisismo pipertuarekin imajinatzen ditut Albert Rivera eta beretarrak, tripak jaten, latza behar baitu eguneroko eszenak: Rajoy beren arteko akordioaren puntuak bereak balira bezala erabiltzen, Gargantuarena egiten interesatzen zaiona soilik irentsiz, protagonismo guztia bereganatzen. Ondo merezia dute Riveratarrek: fidatzeagatik. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  pipertu (Gaurko hitza, Dominu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:48 pm on 2017/01/04 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  basi 

  iz. 1. Saltsa. Deabruak ere ez luke jakingo zertaz egin duen basia. 2. Bainua. Sagastian basi edo bainu bat hartzen. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 basi (V-ple-ger ap. A), bazi (V ap. A).

  1. Salsa. “Salsa, unto” Zam Voc. “Bazi obeagaz yaten dok ik” esan neban ixilik. “Con mejor salsa”. Or Tormes 81. Katalin onek, etxera eta, / garbitzen du zartagia, / deabrûk ere ez luke jakiñen / zertaz egin dun basia. Or Eus 334. Urbildu onara: yan ogia, ta otamena bazian busti ezazu. Ol Ruth 2, 14 (Dv minagrean, Echn ozpinean, Ker saltsan).

  2. Baño. Cf. basitu. Susana bi neskatxa bakarrekin sartzen zala, sagastian basi edo bañu bat artzen asi zan, bero ari baitzun. Or MB 246. Bein, basia artzen ari nintzala, aitak nigan giza-suma ta eziñegona auteman zularik, ikotika ioan zan amari adieraztera. Or Aitork 41.

  2 basi (Lar, Hb ap. Lh, H).

  “Asqueroso” y “astroso” Lar. Harriet lo relaciona con basa: “Basia (V), id. basa, sale, malpropre”.

  “(AN-gip), (mujer) abandonada” A. Gero utzi, lasai, basi, lastaira, banarrota, ballesta, zarabanda izatera bat etortzen dan bidea. M.A. Iñarra Ezale 1897, 340a.

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  basi izond. Naf.

      [saltsa]: saltsa

      [bainua]: bainu, bustialdi

  basi izond. Naf.

      [lasaia]: bare, ezti, eztitsu, geldi, gozo, lasai, malats, naretsu, trankil, eme Ipar., jabal Ipar., largo Ipar., laxo Ipar., ole Ipar., astitsu Bizk., nasai Bizk., anple Zub., goxo adkor., baretsu jas., nare jas., dultze zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) salsa (2) baño
  fr ((1) sauce (2) bain
  en (1) sauce (2) bath
  port (1) molho (2) banho

  Ogia basian busti ezazu. (Hiztegi Batua)

  

  basi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  txerra is discussing. Toggle Comments

   
  • 

    txerra 7:33 am on 2017/01/05 Permalink

    Gurean basi egin untar litzateke …

• 

  Maite 7:27 pm on 2017/01/03 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  oheburu 

  iz. Etzatean burua ezarri ohi den ohearen aldea. Oheburura hurbildurik. Oheburuko argia.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  oheburu (V-gip, S; Foix ap. Lh, H), ohaburu (L, BN, S; H (oa-)), ohapuru (G; oa- Lar, H), oepuru (H), oiburu (H), oipuru (H), uepuru (V-gip). Ref.: A (oapuru); Lh (ohaburu); Lrq; Iz ArOñ (uepuru); Elexp Berg (oe-buru).

  1. Cabecera de la cama. Aren oapuruan eserita zegoen andreak. Ant Ezale 1897, 389b. Iminten dogula [Kurutze Santua] geure bizilekuan, geure oeburuan. Itz Azald 12. Bere hortz benedikatuak, ongi garbiturik emaiten zituen ohe buruan. Barb Sup 101. Ohe-buruko argia pizturik utzi zuen. Mde HaurB 57. Medikuori oeburuan jarrita. SM Zirik 52. Ohe buruan jartzen da [xoria] eta kantuz hasten. JEtchep 25. Ikhus zitaken aphezpikua […] erien eta ezinduen ohapuruetan. GAlm 1962, 34 (ap. DRA).

  ogeburu. Baña, il-oge-buruan dakust / gotzon bat geure pozgarri. Enb 35.

  2. Almohada. Erroman ere airean zuten etzantza, bainan bi ohebururekin, batto buruan, bertze[a] zangoetan. GAlm 1956, 18.

  3. (Uso adv.). Zer gerta ere, lotarakoan, / utzi zula oaburu. “Bajo su almohada”. Or Eus 343.

  Sinonimoak: iz.

      [bururkia]: burukita, bururki Ipar. zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es cabecera [de la cama]
  fr chevet, tête de lit
  en headboard, head
  port cabeceira

  Ez dira oheburuan ahituko

  Ahapeka aipatzen dira usu bizitzaren amaierari buruzkoak; dena den, Larraitz Chamorro eriak ohe ertzeko hitz horiek ozentzea lortu du: hedabideetara eraman du sedazio eskaera. [Ez dira oheburuan ahituko, Arantxa Iraola (Berria.eus, 2017-01-03)]
  

  

  oheburu (Argazkia: construnario.com)

   
• 

  Maite 9:07 pm on 2017/01/02 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  poxi 

  iz. Ipar. Apurra, zati guztiz txikia. Ik. pitin. Ez dute jaten egunean eguneko poxia baizik. Bere ontasun poxia ere herriko beharrentzat utzi zuen. Ez zuten jateko poxirik. || poxi bat Ipar. Apur bat. Sainduaren bizar handiak poxi bat min egiten zidan. Aldian poxi bat. Gatz poxi batekin. Euskara poxi bat ikasteko. Eskola poxi bat baduzu? Irabazi poxi bat egin. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pilixka. Pequeña cantidad. v. pilista. Jinak ziren bertze aldeko jende pilixka batekin. Herr 4-6-1959, 3.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [ahamena]: ahamen, ahokada, otamen, mokadu Heg., kopau Bizk., ahutzeta g.e., ahotara Ipar. g.e.

      [zati guztiz txikia]: pitin, pixka, birbira Ipar., pilixka Ipar., kizi Bizk., buxi Zub., amiñi Zub./Am., tindi bat Bizk. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) tajada, pedazo, pizca (2) izond. (Ipar.) querido, -a, amado, -a
  fr (1) iz. (Ipar.) (sarritan ondoan bat duela) un peu, petit morceau ; pincée (2) izond. (Ipar.) bien-aimé, -ée ; chéri, -e
  en iz. (sarritan ondoan bat duela) a bit, a little (bit)
  port (1) iz. (Ipar.) talhada, fatia, pitada, ponta (2) izond. (Ipar.) querido, -a, amado, -a

  Tom eta Jess pozik daude euskara poxi bat ikasi dutelako.

  

  poxi (Gaurko Hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:11 am on 2017/01/01 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lantzurda 

  1 iz. Ipar. eta Naf. Euri lanbroa. 2 iz. Ipar. eta Naf. Antzigarra. (Hiztegi EntzikloBatuapedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lantzurda. v. lantxurda.

  lantxurda (AN-ulz, L-ain, BN-arb-baig, Sal, S, R; Gèze, Dv, H), lanxurda (BN, S; VocBN, Gèze 334 (-ü-)), lantzurda (BN-baig, R; H). Ref.: VocPir 80; A (lanxurda, lantxurda, lantzurda); Iz Ulz; Gte Erd 254.

  1. “Ondée mélangée de neige et d’eau, tombant en petite quantité” VocBN. “Lanxurda, aguacero de agua y nieve, cayendo en pequeña cantidad” A. “1.º agua de la niebla; 2.º llovizna” Ib. “Lantxurda ari zelarik (BN-arb)” Gte Erd 254. v. langar. Iautsi zara gure bilha, / uri lanxurda legez. Hm 87 (v. tbn. 130, 152). Lanxurda gisa, xortilaka jausten baitira haren erranak, xokho-mokho gehienetarat. SoEg Herr 9-8-1956, 1.

  2. (AN, S; Aq 375 (AN), H), lanxurda (SP vEys), lantzurda (G-azp-to-nav, Ae; -nz- V-gip; Lar, Dv (G), H), lantxurde (G-nav, AN-olza), lantzurde (V-gip, G-azp-nav, AN-ulz, B). Ref.: Bon-Ond 137; A; Echaide Nav 34s; Iz UrrAnz (lantzurdía), To (lantzurda), Als (lenoó); Elexp Berg (lanzurda); Gte Erd 86. Escarcha; gotas que quedan en las hojas después de la lluvia. “Eau demie glacée, verglas” SP. “Escarcha más gruesa, que prendiendo en los árboles, parece que ha nevado” Lar. “Lanzurde, escarcha” Garate 6.a Cont BAP 1949, 360. “Auribeé dana lantzurdiá kuando elúrra ein zeela; arboliak itsetsiik lantxurdiakin” Iz Als (s.v. lenoó). “La niebla que se hiela en los árboles de los altos. Lantzurde gitxi; auntzan adarra (V-gip); lantzurdia, lantzurde gutxi (G-azp)” Iz UrrAnz. “Lantzurde egin du (B)” Gte Erd 86. Cf. VocNav: “Lanchurda o lenchurda, carámbano de hielo (Cuenca). Me he quedado como una lanchurda”, y “lanchurria, niebla muy fría que deja hielo en las ramas de los árboles (Tafalla)“. Ur-ondotik osto-pean / ikharan dago gaxo lantxurda. Elzb Po 185. Benedika jauna, lantxurda eta ihintz guziek. Dih MarH 139 (ap. DRA). Nestatia oboroagotanda ungurunetan, noiz ta karrontek eta arrosadek eta lantxurdak galaraztanteinian erintziuak. Mdg 145. Elurrez zuritutako mendien gañetik igaro ta beroneurria beeratuaz goizetan lantzurde piska bat agertzen bada ere itxas inguruan. EEs 1912, 226.

  3. lanxurda (B ap. A; VocB <lanxuda>), lantzurde (B ap. Izeta BHizt). “Bruma, humedad de la nube” A. “Humedad. Mendi zoko hoietan bazen lantzurde haundie” Izeta BHizt. “Lanzurda (L, B), humedad que se pega a la ropa como si hubiera lloviznado. Lanzurda uda ta negu uririk gabe lanoak ematen duen ezetasuna da (L)” A. Hats-hantuarekin sahetsa goiti eta beheiti zerabilala, mihia luzatua, hunen axaletik lantxurdan odolaren bafada bazoakolarik. JE Bur 62.

  4. “Lantzurda (G-to-nav), nieve menuda y dura” A.

  Sinonimoak: iz. Ipar./Naf.

      [lanbroa]: euri-lanbro, euri-langar, euri-zirin, lanbro, langar, lantxurda, lantzer, zirimiri, zarama Bizk., landur g.e., eurixka Ipar. g.e.

      [antzigarra]: antzigar, intzigar, zurda Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (GN/Ipar.) llovizna (2) iz. (GN/Ipar.) niebla, bruma (3) iz. (GN/Ipar.) escarcha
  fr (1) bruine (2)brouillard, brume (3) givre
  en (1) drizzle, misty rain (2) fog (3) frost
  port (1) chuvisco, garoa (2) névoa, nevoeiro, bruma (3) geada

  Lantxurda-tantek distira esnetsua egiten zuten ilunpeetan. [Azkenaz beste, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  lantzurda (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 6:09 pm on 2016/12/31 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txotxo 

  Mutilentzako lagunarteko bokatiboa. Ik. txo.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 txotxo (Lar, H (<ch-> V, G)).

  1. Chocho, que tiene demencia senil. Nausi edo etxeko andre denean, seme bat edo alaba bat egon bear du aite zar baten, txotxo biurturik dagon baten, eta ama zar inpertinente oñen geinen iziñ dagoken baten sujezioan eta obedienzien? (Ororbia, 1758). ETZ 107. Biyai bakarrik jokatuko’iet / segan, konforme badia, / ainbeste ezpadira ni tentatzeko oik / zer aitona txotxo paria. Tx B I 226.

  2. (V-gip ap. Iz ArOñ; G-azp). Tonto. “Txotxúak, chocholos” Iz ArOñ.

  2 txotxo.

  “Golosina, dulce (‘chocho’ en Navarra)” LE-Ir. Ain sinpletáko daukáte Jangoikoa, ustebaitúte pagátzen déla errézu útses obra onikgábe, nola aurra txótxos? LE in BOEanm 888. ‘Ez sanduari botoa ta ez aurrari txotxoa’ dio errefranak, ta adiarazi nai du ezi ofrezitua eskatzen duela (65)” LE-Ir. Ez uste berak txotxoak orren errez egiten ziranik. Ezta mataxak ere. Anab Poli 76 (donde a continuación explica que se hacen al fuego con azúcar, café y leche). Bestetan alako mataza zuriak egin eta guraizeakin kilx, klax, aidean joaten ziran txotxo zuriak. Ib. 76s. Pastel-apurrak zirala, txotxo-puskak, osatu gabeak, zirala, “libre” zeukan nai aña jatea ta pastel ta txotxo osoak jan naita ere ez lioteke aitzaki aundirik jarriko. Ib. 77.

  3 txotxo (V, G; Ort Voc), txutxu. Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg.

  1. “Palabra con que se llama a los muchachitos” A. “I, txotxo, zeiñek apurtu jok kristala?” Elexp Berg. Cf. Echta Jos 206: Gaztetan zerbait okerra ta arroa izan zalako ezarri eutsen Txotxo-arro ezizena, y 113: Gaztetan egon zan ogipeko Txotxo-tontorren etxean. v. 2 txo (2). Manutxu itxi izu / mollan bitxiguba, / erdu antxi antxikan, / ene koitaduba, / erdu ona, Txomintxu, / erdu, neskatilla, / ariñ kaderak, txutxu, / Jesusaren billa. Echag 28 (versos en dial. vizcaíno). Txotxo, obe dok beti eskuan txoria, / gordetea seguru naiz izan txikia. AB AmaE 280. Ni baiño geiyago az, txotxo. A BGuzur 126. Etxekoa dozu neskamerik onena, txotxo. Ag Kr 110. Txotxo, zelan dok eure izena? Echta Jos 18. Txotxo, zegaitik eruan dok nire txapela? Kk Ab II 69. Eukiko dok, txotxo, ugari zegaz urdailla bete. Bilbao IpuiB 129. Ez zaitez kirtena izan, txotxo. Erkiag BatB 70. I burutik hago, txotxo! Osk Kurl 129. v. tbn. Zam RIEV 1907, 424. Ort Oroig 118. Otx 125. Anab Poli 53.

  2. Grumete. Cf. Echaide Orio 113: “Chocho, chico joven que trabaja a sueldo en una embarcación, limpiando, haciendo recados, ayudando en la cocina, etc.”. v. 2 txo (4). Enotsan esan gura izen Batxi Satika nintzenik, osterantzean eztakit zer iazoko zan-da. Txotxo-tzat artu ninduen. A BGuzur 141.

  Sinonimoak: interj. Bizk.
  [txotxo] : txo, motel, mutiko (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
  [txotxo] : to, txo Bizk. (UZEI Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

  es iz. (B) voz para llamar a los muchachos
  fr voix pour appeler les garçons
  en voice used to call the boys
  port voz para chamar meninos
  

  Etxea inguruan, auzoak zoratuta neukazan, esanaz: “Hi, txotxo! Ea beti gauza bera joteari izten deutsaan nonoiz! “.  [Rufino Arrola, Vulkanoren atzamarrak, Xabier Amuriza (Soinuaren liburutegia, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  txotxo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:13 pm on 2016/12/30 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zahitsu 

  adj. Zahi asko duena. Bihia irindu denean ageri da irintsu den ala zahitsu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  zahitsu (Dv > A), zagitsu (B ap. A).

  1. (Cereal, pan) de mucho salvado. Otasa: ogi zaitsua, beltz xamarra. In Insausti 282n.

  2. zagitsu (B ap. A), sahitsu (SP). Casposo. “Buru sahitsua” SP.

  3. (Dv > A). “Farineux, en parlant des fruits” Dv.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  esizond. (1) que tiene mucho salvado/(harina) de mucho salvado (2) casposo/sa, lleno/na de caspa
  fr plein(e) de pellicules
  en covered in dandruff
  port casposo(a), caspento(a)

  Zahitsu halakoa!

  

  zahitsu (Argazkia: IMD dermatologico)