Gaurko hitza

Recent Updates Page 362 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:50 am on 2015/02/15 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hegi 

  iz. 1. Ertza, bazterra. Ibaiaren hegietan. Hegi apaleko platera. 2. Mendia; mendiaren hegala.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal hiztegian

  hegi (gral.; SP, VocBN, Gèze, Dv, H (+ e-)), hei (A s.v. ehi (sin indicación dialectal)). Ref.: A; Lrq; Gte Erd 103, 104, 106, 225.

  1. Borde, orilla; extremo, límite. “Línea de los montes”

  2. (c. ap. A; Lar, H). Ladera; cuesta, pendiente.

  3. (AN-ulz ap. A Apend; SP, Lecl; Dv y H (+ e-)). “Montagne”

  4. (V-gip, G-to, S; Dv). Ref.: Lrq; Etxba Eib; Iz To. Cima.

  5. (G-azp, S; Lar, H). Ref.: A; Lrq; Gketx Loiola. Esquina, ángulo.

  6. (En casos locales de declinación). “Su hegian da, il est près du feu”

  7. (A DBols). Lugar, zona. “Egijortakua, de esa zona, comarca”

  8. (S ap. A), hei (A s.v. ehi (sin indicación dialectal)). Alero del tejado.

  9. hei (S ap. A y Lh; Foix ap. Lh). “Soportal, tejavana” A s.v. ehi. “Hangar” Lh.

  Sinonimoak iz.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia):

  [ertza] Ipar. bazter, ertz, kantal, karel, muga, izkina Ipar., kantail Ipar., kantoi Ipar.
  [mendiaren hegala] hegal, mazela Ipar.
  [malda] aldapa, aldats, malda, malkar, pendiz, patar Sort., pendoitz Ipar., ike Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):
  

  es (1) borde, orilla, esquina (2) cumbre (3) cuesta, pendiente
  fr (1) bord [d’un vase, d’une rivière…] ; rive, coin, angle (2) côte, pente, crête
  en (1) shore, bank, corner (2) slope, incline

  ‘Loiolako hegiak‘ izenburupean, bake prozesuari buruzko liburua aurkeztu du Imanol Murua Uria BERRIAko kazetariak. [Imanol Murua Uria: «Eskema aldatuta ere, berriro hartu beharko dira Loiolako edukiak», Jokin Sagarzazu] (Berria, 2010-03-11)

   

  HANGO BORTU GAINETIK (Itxaro Borda, 1998)

  

  hegi (Wikimedia Commons)

  Hango bortu-gainetarik
  altxatzean hego hatsak
  beldurraren zainetarik
  airatzen dira urratsak
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  behar-grina bedi lerra
  lo hiletik gau hotzera
  zure So beltzen ederra
  joan dakidan bihotzera
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  hauts eztiaren zaparta
  hitz arruntaren kalaka
  suak bultzatu du barda
  mintzo ausarten balaka
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  lur hutsetik begiraino
  amets hotsa dut ekarri
  bihotz honen hegiraino
  zazpi musuz bake jarri
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan.

  [Hango bortu gainetik, Itxaro Borda, 1998 (basquepoetry.eus)]

  Entzun poema:

  EtxeRAPer kantuan, Eñaut Elorrietak lagunduta. (Argiaren bidez)
  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 7:24 pm on 2015/02/14 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pantaila-babesle 

  Pantaila-babeslea monitorearen irudi-kalitatea mantentzeko diseinatu den ordenagailu-programa bat da, berau erabiltzen ez denean irudiak mugimenduan jartzen dituena. Honela, aurrezarritako aldi batean ez bada teklarik sakatzen edo sagua mugitzen, pantaila-babeslea martxan jartzen da. Gaur egun, pantaila-babesleak segurtasun helburuekin edo dibertsiorako erabiltzen dira nagusiki.

  Historia

  Hasiera batean pantaila-babeslea irudi baten grabatu iraunkor bat pantailan saihesteko garatu zen. Monitore zaharretan (zuri beltzekoetan) fenomeno hau maiz gertatzen zen irudi baten aldi luze bateko esposizioaren ondoren, hori dela eta pantailak sortutako izpietako elektroiek puntu berean denbora luzean jotzen zuten, leku horretan kolore-galera sortuz.

  Pantaila-babesleak arazo hau saihesten du pantaila guztiz zurituz, edo irudiak edo testua erakutsiz pantailaren gune batzuk freskatu gabe geratzea saihesteko.

  Pantailak babesteaz gain, pantaila babesleek atzeko planoan atazak exekutatzeko balio dute ordenagailua piztuta mantenduz, prozesaketaren potentzia galtzea saihestuz. Adibidez, birus-kontrakoa exekutatzea baimentzen du edo konputazio banatuko proiektuekin lan egitea.

  Pantaila-babeslea amaitzeko pasahitz bat eska dezan konfiguratu daiteke, lana babesteko.

  (Wikipedia, pantaila-babesle)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Inform.) salvapantallas, salvapantalla, protector de pantalla
  fr écran de veille
  en screen Saver
  port bildschirmschoner

  Entzun:
  

  Pozten gara berriz ere jakinarazteaz milaka profesional eta enpresaren eguneroko topagune den gure webgune korporatibotik, 2010eko otsailean hasi genuen ekimenaren mezua zabaltzen eta lankidetzan jarraitzen dugula. Eta horretarako, datorren aldian, webgunean dagoeneko ohikoak diren irudien MULTZO BERRI bat erabiliko dugu, baita horren bidez erabilgarri dauden gainerako produktu elektronikoena ere (pantaila-babesleak eta mahaigaineko atzeko planoak). Irudi berri horiekin desagertzeko arriskuan den Asiako eta Ozeaniako eremu geografikoko beste espezie multzo bat erakutsi nahi dizuegu.  [Deskarga itzazu dibertsitate biologikoari buruzko mahaigaineko atzeko plano eta pantaila-babesle berriak, Fraternidad Muprespa]

  

  pantaila-babesle (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 7:54 am on 2015/02/13 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  adrendu 

  iz. Adrezia, trebetasuna.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  adrendu (B ap. Izeta BHizt2).

  1. “Habilidad manual. Gure neskatikoak badu yosteko adrendue” Izeta BHizt2. “Adrenduak eta abildade guziak eztute deus balio laneko gogorik ezpadu” Izeta (comunicación personal). “Estudioko eztuk balio baina laneko bauk adrendue” Ib. (id.). “Zurgingoan badu adrendue baño lanerako gogorik ez” Ib. (id.). v. adrezia.

  2. Determinación (?). “Artu ‘ut ori iteko adrendue” (B).

  Sinonimoak: iz. Naf.

  [trebetasuna]: abiltasun, ante, antze, arintasun, arte, artezia, azkartasun, laster, lastertasun, trebetasun, trebezia, abantzu Ipar., abilezia Ipar., agudotasun Ipar., eskuaire Ipar., jeinu Ipar., abiadura Heg., jas Bizk., iaiotasun Gip., enantzu Naf., abilidade beh., adoi jas., eskuantze g.e., adrezia Ipar. beh., trebantzia Ipar. g.e., agudezia Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (5000 Adorez, Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es maña, habilidad, destreza
  fr adresse, habilité, aptitude, savoir-faire
  en skill, dexterity, competence, ability
  port manha, habilidade, destreza

  Entzun:
  

  Adrendu eta trebetasun guztiek ez dute ezertarako  balio laneko gogorik ez baduzu.

  

  adrendu (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 7:48 am on 2015/02/12 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hantura 

  iz. 1. Handitzeko ekintza eta horren ondorioa. 2. Hantustea, harrokeria. 3. MED. Agresio kimiko, traumatiko edo faktore infekziosoek sortutako eraginaren aurka organismoak agertzen duen erreakzio konplexua; sintoma nagusiak gorritasuna, tumorea, beroa, mina eta funtzio-trastornoak izaten dira. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:  iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [handidura]: handitsu, handitu, hanpadura Ipar., trunpilo Ipar., puzgo Bizk., handidura g.e., hankura Zub. g.e.

  [hantustea]: hankura, hanpadura Ipar.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) hinchazón, inflamación (2) soberbia, vanidad (3) (Med.) inflamación
  fr (1) enflure, gonflement (2) orgueil, vanité (3) (Med.) inflammation
  en (1) swelling, inflammation (2) pride
  port (1) inchaço, inchação, inflamação (2) soberba, vaidade (3) (Med.) inflamação

  Entzun:
  

  Joko arau trukatuek beste gauza bat salatzen dute. Gaurko zinemagintzaren nolakoa. Thurmani hantura jaitsiko zaio, eta filmetan ikusiko dugu, aktoreen adierazkortasunak muntarik ez duten superprodukzioren batean. [Uma, Angel Erro (Jira, 2015-02-11)] (Berria.eus)

  

  hantura (Wikimedia Commons, James Heilman, MD)

   
• 

  Inaki Agirre 7:50 am on 2015/02/11 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zuhain 

  iz. 1. Abereak elikatzeko landare–bazka. 2. (Z) Zuhaitza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

  [zuhaitza]: Zub. arbola, zuhaitz, zuhamu Ipar., zuhaintze Ipar. g.e., habe Bizk. g.e., ezkur Bizk. zah., haritz Bizk. zah.

  [ganadu-bazka]: Ipar.bazka, berde, larre, alhagia Ipar., alhapide Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zuhain (L, BN, S; Lecl (S), Arch VocGr, VocBN, VocCB 353, Lcq 151 (S), Dv (S), H (S); zühañ Gèze). Ref.: A; Lh; Lrq /süháñ/; EAEL 73.

  1. Árbol. “Zuhainak badu bere zuhatza, jentek hun edo gaizto bere siratsa (S)” A.  In Çugaineta (1000). Arzam 469.  Zuhain orok adar eihar. Saug 56. Zühañ bizia dadükanetik emanen düt jatera. Mst II 9, 7. Zühaiñak erroetarik dütiela botatzen. Egiat 195. Mündüko zühain orotan osto […] eta ühaitz bazterretan hariña bihi den bezanbat milla million urtheren bürin. UskLiB 99. Zuhain baten kupulan jarririk. Arch Fab 75. Oihan bat urre sagarrak ekartzen dituzten zuhañ flokatsu hetaz egina. Dv RIEV 1931, 556. Ikhusten dira zühañ batetan eta denbora berian lilia, frütü berdia eta huntia. Ip Dial 40. Errazie zühaña hun dela haren frütia hun ezagïtzen düzienian. Ip Mt 12, 33 (Lç arbore, He, TB, Dv, Ur, Or, Ker arbola, SalabBN, Hual, Samper arbole, HeH, IBk, IBe zuhaitz, Ur (V), Ol zugatz, Leon ondo). Erresiñula igaiñ zühaiñ batetara. ChantP 378. Soldaduek estekatu zuten zuhain bati. Jnn SBi 133. Xinako lur eta zuhain eta belar eta ihizi mota guzien begiratzera. HU Aurp 96. Oihanian zühaiñak hasi karrazkatzen. Xikito 7. Ez da mendirik, / ez da zuhainik aldean. Or Poem 513. Judako zuhain gazte hori. Mde Po 93. Gaur Eskual Herrian zuhaña da landatzen. Egunaria 21-5-1975 (ap. DRA).

  2. (L, BN, S; SP, Deen I 263 <suhañia>, Lar, VocBN, Dv, H (L)), zuhai (BN-lab), zumai (B). Ref.: A (zuhain, zuhai, zumai); Lh. Forraje. “Fourrage” VocBN. “La partie supérieure des tiges de maïs ou des feuilles desséchées, et qu’on donne à manger aux bêtes bovines. […] Regain” H. “Forraje, heno, retoño, paja. Zuhai guziak erre dira hortziaren ondotik, todo el forraje se ha quemado a luego de la tempestad” A. “Neguan denbora gaistoz abereak eztitazkenean kanporat athera, heen bazkatzeko barnean behar da zuhain ausarki (BN-baig)” Ib. v. zugai.

  Ene egunak ioan dira eta zuhaina bezala zimaildu naiz (Ps 101, 12). “Sicut fÅ“num”. Harb 341 (Dv, Ol, Or, BiblE bel(h)ar, Ker bedar). Ene bihotza ondikoaren beroak zehaturik xizkaildu da zuhaina bezala. “Une voiture à foin”. Ib. 339. Orga bat zuhaiñekiñ. Gy 131. Illhuntzean ohi gisa manyatera, arrastelak, / belhar berde eta zuhaiñez nasai dire betheak. Ib. 89. Eztitasuna eta balakuak behar dituzte [idiek], zuhain poxi zenbait eta artho buruak. Dv Lab 240.

  3. “Zuhain (L, BN), zühañ (S), plante, en général” Lh.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) forraje (2) iz. (batez ere Z) árbol
  fr iz. (Ipar.) fourrage (2) arbre
  en (1) iz. fodder, forage (2) tree
  port (1) forragem (2) árvore

  Etimologia

  < zu- < zur ‘egurra’
  zur (c. exc. R), zũr (R), zul (B) n. ‘wood’. CF zu-. 1562.
  CF by W11. OUO. Though the Z form is zur, by P69, the Z CF is zü- (M. 1961a: 53).
  See zumar, zirtoin.
  zuhain (L LN), zuhai (L LN), zugai (HN S) n. ‘fodder’, zumai (HN) ‘hay’, züháñ (Z)
  ‘tree’. **** {[FHV 53, 337]}
  züháintze (Z) n. ‘tree’. **** (Trask)

  Entzun:
  

  Gari eta zuhain uztak hirirako konfiskatu zituzten eta botere moskutarrak ekialde urrunean zeukan azkeneko gotorleku hura prest gelditu zen tatariarren aurka denboraldi batez borrokatzeko.  [Mikel Strogoff, Jules Verne / Karlos Zabala (Ibaizabal, 2002), Orr.: 416 (EPG)]
  

  

  zuhain (FlickrCC, Lucy Nieto)

   
• 

  Maite 11:11 pm on 2015/02/10 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  inoratu 

  da ad. Inora joan. Esan zioten ez zedila handik inora. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 inoratu, ignoratu (Chaho), iñoratu (Chaho). Ignorar. Ezen haur bere nahiz ignoratzen duté, nola zeruek lehenagodanik bere izatea ukhan dutén. Lç 2 Petr 3, 5. Inoratzen <-nn-> dieno absoluzioniaren errezebitzeko indigno da. In CatLan 4. Jesusek ez du inoratzen zer zaien konbeni haren esposei. Mih 47. Ene haurra, onets zazu gordea, iñoratua, ahantzia izatea. Ib. 128. Ore krimo handia / nahi ükhia ignoratü? Xarlem 1356. En DFrec hay 3 ejs. de ignoratu.

  2 inoratu, inora. (En contextos negativos). No ir a ninguna parte. “Erritik iñoratu gabe, sin salir del pueblo (G, AN)” A EY III 334. Esan zion etzedilla andik iñoratu, aren neskatxakin batean garagar-buruak bildu zitzala (Rut 2, 8). “Nec recedas ab hoc loco”. Lard 160 (Ol iñoratu; Dv ez bezedi nihora goan, Ker ez joan beste iñora). Bitartean israeltarrak iñora gabe geldi egon ziran. Ib. 89. (En contextos condicionales). Ir, llegar a alguna parte. Inora nahi badugu, horrelako buru argiak eta zentzudunak behar ditugu gure artean. MIH 392. Abiatu egin behar dugula handik edo hemendik, inorako baldin bagara, lehenbizi edo lehenbizikoaren hurrengo zer datorren erabaki arte egonean egon gabe. Ib. 284.

  
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) ignorar (2) no ir a ninguna parte (OEH); irse o marcharse a cualquier lugar (Elhuyar)
  fr(1) ignorer (2) aller quelque part
  en (1) ignore, disregard (2) go nowhere; go somewhere
  port (1) ignorar (2) ir a algum lugar

  Entzun:
  

  Esan zioten ez zedila handik inora [le dijeron que no se fuera de allí (a ningún sitio)] Elhuyar hiztegia (Ereduzko Prosa Gaur)

   

  @euskaljakintza Animo, Maite! Zuk sekula ez gaituzu inoratzen! @desplazatua @bsarasola @berria

  — leire narbaiza arizm (@txargain) February 10, 2015

  

  inoratu (Irudia: jeffbullas.com)

   
• 

  Maite 7:50 am on 2015/02/09 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  arbindu 

  da/du ad. (B) 1. Estutu, larritu, urduritu. 2. Haserretu, hiratu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  arbindu (V-ple-arr-oroz; Lar Sup, Añ (V), H). Ref.: A; A Apend (arnasa). Apretar, apurar, agobiar. “Estrechar” Lar Sup ( RS 260). “Airarse” Añ. “Rétrécir” H. “1.º apurarse, inquietarse, […]; 2.º estragarse [..]; 3.º airarse” A. “Arnasa arbinduta dator (V-ple)” A Apend. Cf. msOch 318: “Arbindu, añade armindu, inquietarse el ánimo”. v. armindu. Larrak larritzen, gitxiak arbintzen. “Lo demasiado congoja, lo poco estrecha”. RS 260.

  Sinonimoak: ad. Bizk.

  [urduritu]: arazotu, arduratu, axolatu, espatu, estutu, kezka eman, kezkatu, larritu, urduritu, arrangura izan Ipar., gogoetatu Ipar., grinatu Ipar., kexatu Ipar., artegatu Bizk., erreustu Zub., malmetitu g.e., ekurugaiztu Zub. jas., antsiatu Ipar. g.e., axolduritu Ipar. zah., hagorandu Ipar. zah., estu Heg. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Labayru Ikastegia eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. apurar(se), preocupar(se), afligir(se)
  fr s’inquiéter, s’inquiéter, être affligé(e)
  en worry; upset, bother
  port angustiar-se, afligir-se, preocupar-se

  Entzun:
  

  Agian azkarregi joan naiz, harridurak arbindu baitu bere aurpegiko lur erreantzean. [Urregilearen orduak, Pako Aristi (Erein, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  arbindu (FlickrCC, Francesco)

  @euskaljakintza Arbindu. Ez zaitez arbindu!!

  — Joxe Juan Ugalde (@joxe_juan) February 7, 2015