Gaurko hitza

Tagged: K Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 3:22 pm on 2016/04/17 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kardamu 

  Ik. pipi. iz. ZOOL. Anobidoen familiako intsektu koleopteroen izen arrunta. Landare-substantziez elikatzen dira eta zenbait espeziek altzarietako egurra jaten dute. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal hiztegian

  kardamu (V-ger ap. A; Añ), gardamu (V-ger-ple-arr-oroz-m ap. A; Añ).

  1. “Broma, carcoma” Añ. “Carcoma, gusano de la madera” A. “Gusano del tocino” Ib. “Gardamu, herrumbre o polilla de hierro” A BeinB voc. Cf. VocNav: “Gardama, carcoma, insecto”, y LzG: “Gardama, insecto, cochinilla (Apellániz)”. Etxe zaarrak […] zur gardamuak edo zerenak ianikoak. A BeinB 57. San Pedro zarraren burua gardamuak zulatua. “Agujereada por la polilla”. A EY III 35. Ene kaixatxu maitea, kardamuak yaten asita ago. EG 1956 (7-8), 28. Kardamuz beteta dago gure arasa; kardamu ta sitsak badauke gurean amasa. (V-m). EZBB II 33.

  2. (Lar, H (+ kh-)), gardamu (V-ger-arr ap. A), gerdamu (V-ple-arr-oroz ap. A). “El rancio de […] tocino” Lar. “Rancidité de l’huile, de la graisse ou d’un corps gras” H. “Khardamua, […] rance et rancidité” Ib. “Roña espesa, casi costra. Urdai zaarrari egiten jako gerdamua, esta roña se le forma al tocino viejo” A. “Gardamu (V-arr), mal gusto del tocino rancio” Ib. v. gardinga.

  Sinonimoak: iz. [kardamu] : pipi 

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es carcoma
  fr vrillette
  en woodworm
  port (insecto) carcoma, caruncho

  Eta joango naun
  eta nire atzean geldituko zementuzko egunsentia
  betirako etxeko atean
  malkoz bustiriko agur barea zintzilik

  Eskaileren kardamuan azkeneko gogaeta banaletan
  oroimena berariaz utziz gero
  joango naun
  espaloian etzandako mozkortien
  bart gaueko tristeziaren oihartzuna
  edontzien elkar jotze gor mingotsa eta urruna
  kale oihan zaharrean arrastoa egindakoan
  nire itzal hutsalean aurkituko ditun bihar

  Joango naun
  eta bihar argitzean ihintzaren kapusaiak estaliko nire urratsa
  baina dena gel dadila: hire ametsa ezkutuan
  neon argi zurbilak zain dezala
  Joango naun
  eta geroak ehoko dizkin mila amaraun
  nire memoriak ez dezan erloju gelditu bat legez iraun

  Joango naun

  Berbak legezko aiztoak, Joanes Urkixo (Susa poesia, 1990)
  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:07 pm on 2016/03/17 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kotxorro 

  iz. ZOOL. Koleopteroen ordenako intsektua. 2-3 cm-ko eta kolore arre gorrixkako kakalardoa da, buruan lamina zapalez osatutako antena nabariak dituena. Larbak landareen sustraiez elikatzen dira eta sarritan kalteak eragiten dituzte (Melolontha melolontha).  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kotxorro (V-arr-oroz ap. A). “Gorgojo. En Bilbao llaman así al abejorro o melolonta” A. “Kotxorro: indabearen edo babarrunaren zamorro edo ar bat” Ayesta 92n. Cf. 1 kotxo. Kotxorroak hegak athera ta biraka ta biraka hasi zan hegaz. Osk Kurl 76. Harrobi gaine ta inguruetan, matxinoak, kirkirrak, kotxorroak, karrakaldoak eta abar, batzen zituzten muttikoak. Ib. 204. Kotxorroaren zunburrunttoa entzunik. Ib. 204. Egartsu eta kinka larri dan / euskerak nai dau ur txorro, / omentsu gerta daiten garbituz / atzerriko dan kotxorro. Ayesta 92.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) escarabajo sanjuanero, abejorro (Melolontha melolontha)
  fr iz. (Zool.) hanneton
  en iz. (Zool.)   cockchafer (Melolontha melolontha)
  port iz. (Zool.) melolonta (Melolontha melolontha) 

  Egartsu eta kinka larri dan
  euskerak nai dau ur txorro,
  omentsu gerta daiten garbituz
  atzerriko dan kotxorro.

  Ayesta 92 (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  kotxorro (Wikimedia Commons, Donald Hobern)

   
• 

  Maite 10:14 pm on 2016/03/15 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kaskar 

  1. iz. (lgart.) Garezurra, buru-hezurra. Korde gabe utzi zuen kaskarra hautsita. 2. izond. Behar adinako balioa, ontasuna ez duena; erdipurdikoa. Eguraldi kaskarra. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:iz. beh.

      [burezurra]: burezur, buru-hezur, buru-kasko, garezur, kaskezur beh.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (lgart.) cabeza, cráneo (2) izond. mediocre, no muy bueno; malo, -a; de poco valor, insignificante, escaso, -a, pequeño, -a (3) Ik. koskor
  fr (1) iz. tête, crane (2) izond. médiocre, insignifiant, -e, insuffisant, -e, mauvais
  en (1) iz. skull, cranium (2) izond. mediocre, bad; insignificant, little, negligible; low, of little value
  port (1) iz. crânio (2) izond. medíocre; escasso(a)

  Ebaluazioko emaitzak jaitsi egin dira, eta euskarakoa inoizko kaskarrena da

  14 urterekin, ikasleen %46k maila apala dute euskaraz; maila aurreratua daukatenak %16 dira

  Emaitzetan jaitsierak azaldu dira 2015eko ebaluazio diagnostikoan. Lehen Hezkuntzako laugarren mailako eta DBHko bigarreneko ikasleei egiten diete proba aldian-aldian, eboluzioa zein den ikusteko. [Ebaluazioko emaitzak jaitsi egin dira, eta euskarakoa inoizko kaskarrena da, G. Goikoetxea (Gizartea, 2016-03-15)] (Berria.eus)

  

  kaskar (Infografia: Berria)

  

  kaskar (FlickrCC, Laurence Simon)

   
• 

  Maite 9:41 am on 2016/03/06 Permalink | Reply
  Tags: K   

  korroka 

  1. iz. Zurrunga. Lo zeuden korrokan. 2. iz. Korrokada. 3. iz. Igelek eta apoek egiten duten oihu erlatsa. 4. adb. Korrokak eginez. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  korroka adond.

      [korrokak eginez]: korrokaka

  korroka iz.

      [zurrunga]: Ipar.zurrunga, kurrunka Zub., marranga g.e., zurru g.e.

      [korrokada]: korrokada, poker Ipar., aupats Bizk., korroskada Bizk.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. ronquido (2) iz. [sabelarena] gruñido, borborigmo (3) iz. eructo, regüeldo (4) iz. croar (5) adb. [sabela] gruñendo
  fr (1) iz. ronflement (2) iz. [sabelarena] gargouillis (3) iz. [korroskada] rot
  en (1) iz. [zurrunga] snore (2) iz. [korrokada] belch; burp (3) iz. [apoek eta igelek] croak
  port (1) iz. ronquido, ronqueira (2) iz. arroto (3) iz. coaxar

  NEU NAIZ

  Neu naiz
  ene bizitzako idazlerik onena
  ene egitez
  ene kausaz
  damu dut
  baina esateko daukadana entzungo bazenu
  ibaia hobeto itsasoratuko litzatekeela deritzot
  meandroetan igelek berdin-berdin
  egingo lukete korroka ilargipean
  maiteminduek errazago sinetsiko lukete gezurra
  egitan

  Bala zeru urdina, Xabier Aldai

  Susa poesia, 1993
  

   
• 

  Maite 6:34 pm on 2016/02/28 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kedar 

  iz. 1. Osorik erretzen ez den zerbaitek ekoizten duen gai beltza, partikula txikiz osatua. Kebidean atxikita gelditzen den kedarra. 2. (Ipar.) Behazuna.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. Ipar. g.e.

      [behazuna]: behazun, gibelmin g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) hollín, tizne (2) (Ipar.) hiel
  fr suie, noir de fumée
  en soot
  port fuligem

  Norbaitek inoiz

  Baldin norbaitek inoiz teilatu itsusi batzu
  marraztuko balitu leihoaz bestalde
  mareak behera egingo balu iratzargailuaren orratzetan
  kedarretan baino ezin imajinaturik nire ostatua
  egunsentiaren helizeak
  itsuen begietan baino biziko ez balira
  bizitzaren esku anorexiara kateatzen gaituen
  ohitura
  baldin zure ahotsak inoiz erdietsiko balu
  gramofono pare bateko pisu atomikoa
  erlojuen ibaiertz baztertuak oroituko banitu
  hiriko orratzak denbora guztia karreatzeko
  eskorga geldiak balira
  edo josteko behebarruak itsuak
  elkar entzun gabe musukatuko balira
  kedarretan baino ezin imajinaturik nire ostatua
  baldin norbaitek inoiz teilatu itsusi batzu
  marraztuko balitu leihoaz honantz gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa!

  Kea behelainopean bezala, Harkaitz Cano (Susa poesia, 1994)

   

   
• 

  Maite 11:39 pm on 2016/02/13 Permalink | Reply
  Tags: K   

  karrak 

  1. Zerbait puskatu edo ebaki dela adierazteko onomatopeia. 2. Txingorraren onomatopeia.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  karrak (V, AN).

  1. “1.º (Vc), onomat. de la hendidura de un objeto. Karrak entzun nebanean, neuk neure artean: “Batek edo batek katiluren bat ausi aldeusku, […]. 2.º (V-ger, AN), onomat. de la caída del granizo” A. Bere oin azpiko adarra lokatu egin zan eta karrak ots zolia eginaz lurrera jausi zan. Karmengo Amaren Egutegi 1952, 71 (ap. DRA).

  2. (Onomat. del croar). v. klauk. Ara non asten diran igelak korroka egitten, karrak eta klauk. Otx 133.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) onom. onomatopeya de la rotura de un objeto (2) onom. onomatopeya de la granizada
  fr (1) onomatopée (casser un objet) (2) onomatopées de la grêle
  en (1) onomatopoeia of a breaking object (2) onomatopoeia of the hailstorm
  port (1) onomatopéia (quebrar um objeto) (2) onomatopéia da chuva de granizo

  Kankarroei ekin ez ekin barne borrokan nengoela, karrak egin zuen ostatuko ate betiere olioztatu gabeak. [Rock’n’roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  karrak (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 10:55 pm on 2016/01/25 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kanaberadi 

  iz. Seskadi.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kanaberadi (kh- Dv  > A), kañaberadi (V, G ap. A; Lar). “Cañaveral” A. Utzi zuen ibai bazterreko kañaberadian. Ur Ex 2, 3 (Dv, Bibl ihien artean, Ol seska tartean, BiblE kanaberen artean). Gero kanaberadian sartu da eta kanabera luze aien arteko bide-ziorrean ezkutatu da. Y 1934, 27.

  Sinonimoak: iz.

      [seskadia]: seskadi (UZEI Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es cañaveral
  fr cannaie
  en giant reedbed
  port 1 (de caña) canavial m. 2 (de cañavera) carriçal m

  Entzun:

  Mikel Strogoff lauoinka zihoan kanaberadi horien artean, inork ikusi ezin zuela bidearen inguruko zingiretatik.   [Mikel Strogoff, Jules Verne / Karlos Zabala (Ibaizabal, 2002) ] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  kanaberadi (Wikimedia commons, Lezumbalaberenjena)