Gaurko hitza

Tagged: L Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:47 pm on 2017/12/26 Permalink | Reply
  Tags: L   

  largoro 

  adb. Kopuru handian; ugaritasunez.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  larguro. v. largoro.

  largoro, larguro (V-ger-ple-arr-oroz-m ap. A; Mic). En abundancia. “Abasto” Mic. Zatozenean itz egingo dugu lasai ta larguro […]. (Nere amak maiz erabili oi zuen itz latin-irudiko au). (A, carta a Bähr, 30-7-1925). ABibl. Mutillak larguro bota deutso azukerea. Berriat Bermeo 388.

  Sinonimoak: iz.
  [barra-barra]: ugari, ugariki, erruz, jori, oparo, barra-barra, mara-mara, ibaiaz, ibaika (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (5000, Labayru eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. abundantemente; en abundancia
  fr loc adv abondamment adv, en abondance 
  en amply, abundantly, plentifully
  port em abundância

  Mutilak largoro bota dio azukrea: el mozo le ha echado mucho azúcar (5000 hiztegia)

  

  largoro (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:51 pm on 2017/12/23 Permalink | Reply
  Tags: L   

  laratro 

  iz. Bizk. Daratulua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  laratro. v. taratulu. Taladro.

  Sinonimoak: iz.
  [laratro] : daratulu*, barauts, broka(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. taladro, barrena grande.
  fr iz. tarière, chignole, foret
  en iz. drill
  port iz. broca

  Ideia hura laratro baten gisan ari zitzaion barneratzen.

  

  laratro (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:58 pm on 2017/12/19 Permalink | Reply
  Tags: L   

  largo 

  adj. Ipar. Zabala, lasaia. Sorbaldaz arras largoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  largo (S ap. Lrq; Urt, Ht VocGr, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H).

  1. Amplio, ancho; extenso. “Large” Ht VocGr, Arch VocGr, VocBN, Gèze y Dv (podría tbn. significar ‘generoso’). “Amplius” Urt II 65. “Capacissimus, […] largoena, […] largoa”, “capacior, […] largoagoa, zabalágoa” Ib. IV 164. “Ample” Ht VocGr 326. “Large, étendu en largeur” H. Ezen bortha largoa eta bide zabala da perdizionetara irioiten duena. Lç Mt 7, 13 (He, TB, Ip largo; Ur (V y G), Dv, IBe zabal, Ker, IBk haundi). Mundu largoan bizitu diren gizon guztiak. EZ Man I 62. Lekhu handi zabal eta largo batetara. Tt Onsa (ed. RIEV 1909), 165. Ala zabala eta largoa bai da […] Ifernurat gidatzen duen bidea. Brtc 140. Bere erresuma largoan. Gy 67. Hirur alasetako abre largoaren soiñean. Ib. 124. Kasola largo bat. ECocin 33. Arropa largo ortan. Bordel 171. Sorbaldez arras largoa. Elsb Fram 124.

  (Con medidas). Atherbe hau hogoi eta hamar urrhats luze da, hamar urrhats largo eta bertze hainbertze gora. Laph 41. Kapera bat hogoi eta hamar metra luze eta zortzi largo dena. Prop 1876-77, 42. Etxe txipi bat, hameka metra lüze eta laur metra eta erdi largo. Ip Hil 137s. v. tbn. Elsb Fram 77.

  2. Laxo, relajado. Epel eta largo batzuk konfesatzeko. SP Imit IV 10, 4 (Ch laxo eta ansikabe, Mst laxü eta xede gabe, Ol epel ta zirrilda). Zeren hain agudo zaren gauza largoetara eta haragiaren plazeretara. Ib. 7, 2. Gure aztura largoak. SP Phil 226 (He 227 laxokeriek). Kofesor largoak, penitenzia arinik baizen emaiten ez dutenak. CatLav 301 (V 149). Ez sekulan ibil kofesor largo, errexki absolbitzen dutenen bilha. Dh 59. v. tbn. Brtc 57.

  Desvergonzado, demasiado suelto, osado. Ahoa largo eta mihia libro. SP Imit I 10, 2 (Ch haiñ gaizki mihia begiratzen, Mst ezaxolatüki). Ez xoilki deliberatuko dut ez largo izaitera haren ofensatzera. SP Phil 117 (He 120 goardian egotea hura ez ofensatzeko).

  Libre. Hura egiazko alagrantzian eta bihotzeko plazer larguan ezta izanen. “Neque in corde suo dilatabitur”. Mst III 9, 2 (SP bihotzeko libertate, Ch sosegu, Ol bere baitan zabaldu).

  Abierto, franco. Erraiten diozula bihotz ideki eta largo batez zer bekhatu egin dukezun. SP Phil 160 (He 162 largoki).

  3. (S ap. A; SP, Ht VocGr, T-L). Generoso. “Large, liberal” SP. “Liberal” Ht VocGr 379. “Generoso, fig., largo” A. “Large, généreux” T-L. Grazia bihotzbera da, trebe eta largo guziekin. SP Imit III 54, 4 (Ch liberal, Ol erkidezale). Zure largo eta hun izate müga gabiak. Mst III 8, 3 (Ch jenerostasun, Ol esku-zabal). Gordea zadukan bere xede gaixtoa; eta fede largo eta zabal bat erakutsten zuen kanporat. Lg II 129. Ikusliarren eretzeko ezinago largo zen. Const 28.

  4. (Urt I 64), largu (V-ger ap. A). Abundante. Konsolio largorik eneganik ükhen. Mst III 12, 5 (SP konsolazione geiagorik).

  Sinonimoak: izond. Ipar.

      [zabala]: hedatsu, zabal, tokitsu g.e., xabal Ipar. adkor., anple Ipar. beh., zabalkote Heg. beh.

      [lasaia]: bare, ezti, eztitsu, geldi, gozo, lasai, malats, naretsu, trankil, eme Ipar., jabal Ipar., laxo Ipar., ole Ipar., astitsu Bizk., nasai Bizk., basi Naf., anple Zub., goxo adkor., baretsu jas., nare jas., dultze zah.

      [eskuzabala]: emankor, esku-luze, eskuzabal, liberal zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. (Ipar.) amplio, -a, ancho, -a (2) izond. (Ipar.) generoso, -a
  fr (1) ample, large (2) généreux
  en (1) wide, broad (2) generous

  Nola ekarri ordea hitzetara, gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa! [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  largo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:45 pm on 2017/12/09 Permalink | Reply
  Tags: L   

  lardats 

  adj.  1 adj. Narrasa; zikina. Gizon lardatsa. Esaera lohi lardatsak. 2 adj. Lanean zabarra dena. Idazle lardatsa zen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lardats (G-goi), lardatx (G-goi).

  1. Sucio; (fig.) impuro, vicioso. “Au ume lardatxa! (G-goi)” Gketx Loiola. Esaera loi lardats aiek. Arr May 67s. Onenbesterañoko gaistakeri itsusia ikustea Juanek ezin eramanik, prinzipe aragikoi lardatxaren kontra ojuka zegoen. Arr Bearg 66 (ap. DRA).

  2. (G-azp ap. Iz IzG), larratx (AN-larr ap. Asp Leiz2). “Persona que no tiene orden en sus cosas y las hace mal” Iz IzG. “Poco ordenado para el trabajo” Asp Leiz2. Baroja? [..]. Idazle lardatsa; […] gertaerak burugabe josten dituana. TAg GaGo 51.

  3. (G-goi-azp, AN-gip-5vill), latrats (G-azp). Ref.: A Apend; Iz IzG; Gte Erd 86. “Eguraldi lardatsa, tiempo revuelto, lluvioso (G-goi)” A Apend. “Egualdi lardatsa, cuando ni llueve como para aprovechar ni hace bueno para trabajar” Iz IzG.

  4. “Euri lardatsa egin du (G-azp), euria da” Gte Erd 111.

  Sinonimoak: iz.
  [lardats] : narras, zikin, lorrin (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. malo, -a (2) izond. descuidado, -a; desaseado, -a (3) izond. sucio, -a; sórdido, -a; soez
  fr (1) izond. mauvais, -e (2) izond. sale, malpropre, négligent, -e
  en (1) izond. [eguraldia] bad, nasty, unpleasant (2) izond. careless; negligent; untidy; messy
  port (1) izond. mau(má) (2) izond. desasseado(a) (3) izond. sujo(a); sórdido(a); soez

  Aisialdian esaera lohi lardatsak idaztea gustuko zuen.

  

  lardats (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:44 pm on 2017/12/07 Permalink | Reply
  Tags: L   

  laiotz 

  iz. 1 iz. Eguzkiak gutxitan jotzen duen aldea. Ik. ospel². Baserri batzuk egutera ederrean, besteak laiotz itzaltsuan. 2 adj. Tokiez mintzatuz, eguzkiak gutxitan jotzen duena. Mendiaren alde laiotzean. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak eta antonimok: iz.
  [laiotz] : ainube, ospel, uspel, itzaltsu, goibel, ilun || egutera, eguzki-begi (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. umbría, paraje sombrío (2) izond. sombrío, -a; umbrío, -a
  fr (1) iz. endroit sombre (2) izond. sombre, ombragé, -ée ; obscur, -e
  en (1) iz. shady place, shady area, shady side (2) izond. shady
  port (1) umbria (2) sombrio(a),

  Albo kale laiotz batera egin dute gero, eta hango eraikin zuri batean sartu dira. [Hondamendia, Xabier Montoia (Elkar, 2015)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  laiotz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:51 pm on 2017/11/02 Permalink | Reply
  Tags: L   

  larderiatu 

  ad. larderiatu, larderia/larderiatu, larderiatzen 1 du ad. Ipar. Mehatxatu. Itsua larderiatzen zuten, isil zedin. 2 du ad. Ipar. Zigortu; zentzatu. Gaizkileak larderiatzeko. 3 du ad. Ipar. Errieta egin, erantzuki egin. Israeldarrak larderiatu zituen beren huts handiengatik. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  larderiatu (L-ain ap. A; VocBN, Dv, H), lardeiatu (S ap. A).

  Castigar; reprender; amenazar. “Menacer, inspirer de la crainte” VocBN. “Reprendre avec autorité et même avec menace” Dv. “Iausten ezpada eztitasunaz, larderiazazu” H. “Larderiaturik isilarazi nuen (BN-arb)” Gte Erd 170. Eta hainitzek larderiatzen zuten, ixil zadin amoreagatik. TB Mc 10, 48 (Lç mehatxatzen, IBe gogor egiten). Larderiatu zuen Piarres erranez: Gibelerat egik, satan. Dv Mc 8, 33 (Ol, Leon larderiatu; Lç reprotxa, He erreprenitu, Ker agiraka egin, IBk haserre egin, IBe gogor eraso). Oinhazeez halaber larderiatzen du bere ohean. Dv Iob 33, 19 (Ol arragotu, Ker zuzendu, BiblE zentzarazi). Serora batzu borthizki larderiatu zituen. Laph 73. Bere amak larderiatzen eta laidostatzen du. Prop 1876-77, 73. Jainkoak larderiatu zuen [Mois]: Ez hola utz gizon hori. Arb Igand 70. Lehen, behar zenean, burhasoek haurrak larderiatzen zituzten. Ezale 1897, 174b. Herrestatu zuten, fededunen eta Fedea besarkatzekoa zuketenen larderiatzeko. Prop 1908, 59. Israelitak larderiatu zituen [Jeremiasek] bere huts handien gatik. Zerb IxtS 68. Jaungoikuarren zin desaskat, ez larderijatu ni. Arriand Mc 5, 7.

  Inspirar respeto. Mendiz hunateko Euskaldunak, ahur bat baizik ez gare. Gu zer garen ikusteak, non nihor larderia dezake? Lander RIEV 1910, 604.

  Sinonimoak: ad. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [mehatxatu]: keinatu, mehatxatu, mehatxu egin, zemaitu, zemai egin g.e., makatu Ipar. g.e., amenazatu Heg. g.e., dixidatu Ipar. zah.

      [zigortu]: zigortu, gaztigatu Ipar., kastigatu Heg., atarratu g.e., nekaldu g.e., penatu g.e., punitu Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. (Ipar.) amenazar, conminar (2) da/du ad. (Ipar.) castigar (3) da/du ad. (Ipar.) reprender, reñir, amonestar
  fr (1) da/du ad. [mehatxatu] (Ipar.) menacer (2) da/du ad. [zigortu] (Ipar.) châtier, punir (3) da/du ad. [errieta egin] (Ipar.) réprimander, gronder
  en (1) da/du ad. [mehatxatu] to threaten, to menace (2) da/du ad. [zigortu] to punish

  Baina zer larderiatu nahi zigun zehazki? [Hobe isilik, Garbiñe Ubeda (Elkar, 2013)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  larderiatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:49 pm on 2017/11/01 Permalink | Reply
  Tags: L   

  lur-arras 

  adb.  Lurraren arrasean.
  

  Orotariko Euskal Hiztegian

  LUR-ARRAS (Sal, R ap. A; luherras Sc ap. A). a) (Adv.). Por el suelo, en el suelo. “Lur-arras lo egin du (Sal, R), ha dormido en tierra” A. A ras de tierra. Zakurra ene sahetsean saingaka eta jauzteka, burua lur arras. JE Bur 16. Zirristan lerratzen lur arras [pilota]. Ib. 30. Xoria lur-arras, uria laster has. EZBB II 134. b) (lurrarras L-ain, S, Sal, R ap. A; lurras R-uzt ap. A). (Sust.). “Pavimento de tierra en una habitación” A.

  En gral., suelo. Hiru [dupa] kentzen ahal ditugu lur-arrasetik, gain-gainean ezartzeko. Lf Murtuts 16.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es por el suelo, en el suelo; a ras de suelo
  fr à ras de de terre
  en at floor level, at ground level
  port ao rés de solo (terra , chão)

  M.M.ren barruan sartzerik ez daukat, nire begiek ezin sumatu haren begiek ikusten duten dena, baina haren tristura nolakoa izango den pentsatzen jartzen naiz, baserria uzten duen egunean, edo garabiak iritsi, paretak eraitsi, teilatua porrokatu eta dena lur arras uzten dutenean… [Etxegabetze isil bat, Xabier Mendiguren Elizegi (Berria.eus, 2017-11-01)]
  

  

  lur-arras