Tagged: S Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 10:04 pm on 2021/10/25 Permalink | Reply
    Tags: S   

    moskan 

    1 iz. Bizk. Intxaurraren oskola estaltzen duen azala. Moskanarekin ibiliz gero, nekeza da eskuak garbitzea. 2 iz. Bizk. Azal horrek, berdetan, uzten duen orbana. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    moskan.

    1. (V-m-gip, G-azp), moskaran, moxkan (V-m). Ref.: A; A Apend (moxkan); Iz UrrAnz . Mancha que deja la cáscara verde de la nuez en los dedos. v. sokaran, sokolin, koskaran. Moskaranak euki nituanean, ia eskua zatitu eustan da [maixuak] . Ag Kr 65.

    2. (V-m-gip, G-azp), moskaran (V-ger). Ref.: A; A Apend (moskaran); Iz UrrAnz; Elexp Berg. Envoltura verde de la nuez. ” Moskanakin ibilli ezkero nekeza da eskuak garbitzia ” Elexp Berg.

    3. “En V-gip llaman arta-moskan al tizón, enfermedad del maíz” A.

    Sinonimoak: iz. Bizk.

    [Intxaurraren oskola estaltzen duen azala]: sokolin , sokaran (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Google translate)

    es iz. ruezno, cáscara de la nuez
    fr iz. coquille de noix
    en iz. walnut shell
    port iz. casca de noz

    Testuinguruan

    Moskanarekin ibiliz gero, nekeza da eskuak garbitzea. (Hiztegi batua)

     
  • Maite 10:16 pm on 2021/10/02 Permalink | Reply
    Tags: S   

    sasoi 

    Hiztegi Batua

    1 iz. Nekazaritzari dagokion lanen batean aritzeko garai egokia. Ereiteko sasoia. Artoak bere sasoian jorratzen ez dituenak. Uzta biltzeko sasoian. Abuztuak sasoirik hoberenean zeuden egunetan. Loratzeko sasoian zeudela. Sasoiz kanpoko loreak. Etorri nintzen Pithiviersera beterraba sasoia egitera. || Sasoira ekar itzazu belar eta fruituak. Ez zuen nahi zoritu arte, bere sasoira heldu arte nehork uki zitzan.

    2 iz. Garaia. Non zegoen sasoi hartan gipuzkeraren nagusitasun hori? Sasoi hartako giroari amore emanaz. Ezkontzeko sasoia heldu zaio. Sasoian sasoikoa beti da ondoen. Urte sasoiak: urtaroak. Sasoi honetan euri anitz. Gure sasoiko jendea.

    3 iz. Giza bizitzaren garai bakoitza, bereziki osasuntsuena, gorputzaren aldetik beteena. Gaztaroa, Jainkoak gizonari eman dion sasoirik ederrena. Gizona egon arren sasoi batean gordin, heriotza etortzean izaten da berdin. Ez nuen nik ezagutu sasoiaren kemena eta karra gainezka zerionean. Oraingo jendea euskal kultura gaietara isuriagoa aurkitzen dut gure sasoikoa baino.

    4 iz. Gorputzaren sendotasun eta osasun betetasuna. Hori duk sasoia! Osasun ona, sasoiarekin, lanerako beti gazte. Hogeita lau urtetan banuen sasoia. Sasoia joan eta gero. Txorakerian ibili ginen sasoi genuen artean. Hogeita hiru-lau urte ditu, sasoi ederra mutilak. Probintzia hartan ez baita falta sasoi oneko gazterik. Oinutsik joateko ere ez hago hi sasoi txarrekoa.

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [garaia]: aldi, aro, denbora, egun pl., garai, periodo, adiuntza Bizk., noizaldi jas.    

    [aldartea]: trenpu Ipar., fleite Ipar.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. [garaia] tiempo, época, momento (2) iz. sazón, fortaleza, buena salud; condición física (3) iz. (Nekaz.) [garai egokia] sazón, tiempo, temporada, época adecuada; sazón, madurez (4) iz. edad, cada una de las etapas de la vida; juventud (5)  iz. [urtaroa] estación
    fr (1) iz. [garaia] saison, époque, moment (2) iz. forme, bonne santé, trempe (3) iz. [garai egokia] temps favorable, beau temps, bonne saison (4) iz. âge (5) iz. [urtaroa] saison
    en (1) iz. [garaia] time (2) iz. [osasun ona] fitness, good health, form, shape (3) iz. [garai egokia] season, time (4) iz. age, stage of life (5) iz. [urtaroa] season

    Testuinguruan

    Ez daukat sasoi bateko sasoia. [Joseba Gabilondo @josebagabilondo, Twitter]

     
  • Maite 9:33 pm on 2021/08/20 Permalink | Reply
    Tags: S   

    sueztitu 

    ad. Su bigunez berotu.

    Sinonimoak: ad. (Labayru Hiztegia)
    [sueztitu] : orio/olio erreaz (astiro-astiro) bigundu, prijidu/frijitu | erre modutu, errealdi bat emon/eman, su eztiz ondu.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es du ad. rehogar, calentar a fuego lento
    fr du ad. faire revenir
    en du ad. to fry lightly
    port du ad. refogar

    Otarrainxkak zuritu eta barazkiei gehitu. Koñak pixka bat bota. Arrain saldaz busti eta guztia sueztitu. [Kuiatxo beteak itsaski kremarekin, eitb.eus (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    sueztitu (Irudia: eitb.eus)

     
  • Maite 9:52 pm on 2021/05/19 Permalink | Reply
    Tags: S   

    sudurmotz 

    sudurmotz, sudur-motz || adj. Sudur txikia duena. Neskato sudurmotz bat. (Hiztegi batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    SUDUR-MOTZ (V-gip, G-goi-azp, AN-gip, B, L, BN-ciz-baig; VocB; sudur-motx Dv A; sur-motz V-gip; sur-motx V; Añ (V)). Ref.: A (sudur-motz, sur-mokotx); Etxba Eib (sur-motza); Gte Erd 304; Elexp Berg (sur-motz). Chato. “Romo de narices” Añ. Gizon sudur motz bati. Bil 145. Argala izan edo lodia, zudur luzea edo zudur motza. Ag G 332. Emakume sugur-motz batek. Ugalde Iltz 31. Sudur-motz, ezpañaundi, buru-jirako zapi zuriarekin. Anab Aprika 61. Neskato surmotz bat. Erkiag BatB 149. Aurpegi-zabala, lepondo-ordeka, sudur-motza. Berron Kijote 173. Gizon itsu edo maingu, edo sudur-motz edo markets. Bibl Lev 21, 18. v. tbn. Zait Plat 85. “Sur motz orrek aintzen deuk iri! Se reprocha así a los descarados, suponiendo que los chatos lo son siempre” Etxba Eib. .

    Sinonimoak: iz.

    [sudurmotz]: sudurtalo, sudurzabal

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es  izond. chato, -a; de cara aplanada
    fr izond. nez camus
    en izond. snub-nosed
    port izond. de nariz arrebitado

    Testuinguruan

    Zure lehengusina sudurmotza da. (Elhuyar hiztegia)

     
  • Maite 10:43 pm on 2021/02/02 Permalink | Reply
    Tags: S   

    sorgin-gurpil 

    iz. Gurpil zoroa. Bortizkeria sorgin-gurpil honi geldialdi bat emateko (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.

    [gurpil zoroa]: gurpil zoro (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. círculo vicioso; [la]/[una] pescadilla que se muerde la cola
    fr iz. cercle vicieux
    en iz. vicious circle
    port iz. círculo vicioso

    Testuinguruan

    Zero COVID: sorgin-gurpiletik ateratzeko proposamena. [Ana Galarraga, berria.eus (2021-02-02)]

     
  • Maite 11:48 pm on 2020/11/26 Permalink | Reply
    Tags: S   

    sabelzuri 

    adj. g.er. Itxuratia. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    sabelzuri. (L, BN, S ap. Lh; Lar, Lar in Aq 1395 y 1458 A, H), sabeltzuri (Urt III 337), sabeltsuri, zabelzuri (Lar) Tramposo, falso, embustero. “Doblado, fingido” Lar. “Falso hombre” Ib. “Hombre falso” Lar in Aq 1395. “Tramposo, que engaña, gizon sabelzuria, gizon sabelzuri” Id. Ib. 1458 ( A). “Faux, fourbe (littér., ventre blanc)” H. v. sabelpezuri. Aiena zaizkiotzu o gure Jainko andia, aiena zaizkiotzu lausengari sabel zuriak. Lar Fueros 8. Ugazaba negarrez ikusi ixan baleue, eurak be negarrez asi, naiz-ta gogo barik, sabeltsuri alakuak, ugazabari eder egittiarren! Otx 170. Sabel-zuri batek ostu daustaz nire aginte-lurrak. TAg GaGo 43. An biltzen ziran gabero udalditar aundizki batzuk eta jokoetxeetara inguratu oi diran gizagaldu sabelzuri batzuk ere. TAg Uzt 173. 2. sabelxuri (L ap. Lh), sabeltxuri (Garate 2.ª Cont RIEV 1933, 101). “Ventre blanc: partisan des d’Urtubie, contre le seigneur de Saint-Pée” Lh (que cita a Hb). v. tbn. Htoy Recherches 156. Cf. sabelgorri. Urthubiarrak ziren deitzen sabel-zuri, / senpertarren izena berritz sabel-gorri. Hb Esk 119.

    Sinonimoak: izond. g.e.

    [ele-zuria]: elezuri, irrizuri, itxuralari, itxurati, itxurazale, tolesdun, zuri, faltsu beh., azaluts jas., gezur-zuri g.e., filus Ipar. g.e., fazati Ipar. zah., ele-zuri (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. falso, -a, de mala fe, tramposo, -a; pillo, -a, pícaro, -a
    fr izond. fourbe, faux, hypocrite
    en izond. false, cheat, cheater; cheeky, crafty
    port izond. falso, -a, tramposo(a), trapaceiro(a); travesso, daninho, malicioso

    Testuinguruan

    Sabelzuri txepel halakoa! [Kristo irakiarra, Blasim, Hassan / Ana Morales (Pasazaite, 2017) Orr.: 103]

     
  • Maite 10:58 pm on 2020/11/16 Permalink | Reply
    Tags: S   

    sesitu 

    iz. Harrapatu.

    Orotariko Euskal Hiztegian

    sesitu.

    1. (Urt), sasitu (SP, Ht VocGr). Atrapar; apoderase de; embargar (un sentimiento, etc.). “Saisir” SP y Ht VocGr 420. “Anteoccupare, […] lehenik sesitzea ” Urt II 141. Ustekabez hill egunak / sesi ez dezakela [kristaua]. Arg DevB 153. Tenpestak sesitu gaitu. Ib. 214. Elas pena, pena triste / sesitu ziñtuena! Ib. 225. Non ezten berehala / gozo guziez sesitzen / dohatsu bat bezala. Ib. 102. Sesitzen naiz bihotzean / sekulako garriaz. Ib. 8. Laster egiñik apastara / herioak tik sesitzen. Gç 205. Jadanik nau sesitu <zes->, / goritu, / gustia nau beretu [Jesus Haurraren suak]. Ib. 82. Espantu handi batek sesitu darot ene arima. Ib. 43. Nahasmenduak sesitu darot ene bihotza. Ib. 45. Zilha nazazu zauriez, / sesi dolore gustiez / haren amorekatik. Ib. 135. Manatzen zuen ezen izpiritu lohia ilkhi zedillala gizon haren ganik, ezen maiz sesitzen zuen biolentziarekien. He Lc 8, 29 (Lç eduki, Oteiza, Brunet arrebatatu, Dv harrapatu, Ol yabetu, Leon beretu, Or menperatu, Ker artu, IBk menpean hartu). Noiz eta ere izatu baizen hillzeko ikhara batez sasitua. He Gudu 136. Gaitzak ninduenean ondikotz sesitu. Elzb Po 209. En DFrec hay 2 ejs. de sesitu. Embargar. “(L, BN), être saisi par un tribunal” Lh.

    2. “(Tener tal) fruición [del bien que se posee], sasitu ” Lar.

    3. (Aux. intrans.). “Sentir, éprouver un saisissement” Lh. Yende on guziak lotsatu, harritu eta sesitu ziren yakin zutenean Errege kasatu zutela Parisetik. Elsb Fram 132.

    4. Comprender. Hau sesitzeko aski ginuke / bortzgarrenaz orroitzia: / gaizkirik egin daukuteneri / hobea da barkatzia. Mattin 63.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) du ad. (Ipar.) coger, atar, apresar (2) du ad. (Ipar.) entender
    fr (1) du ad. (Ipar.) prendre (2) du ad. (Ipar.) comprendre, saisir
    en (1) du ad. (Ipar.) take, grab, seize (2) du ad. (Ipar.) understand
    port (1) du ad. (Ipar.) agarrar, tomar, segurar (2) du ad. (Ipar.) entender, compreender

    Testuinguruan

    Zorion basa batek sesitu ninduen. [Azken apeza, Piarres Aintziart (Elkar, 2005)]

     
c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel