iz. Tea egiteko edo zerbitzatzeko erabiltzen den ontzia. Latorrizko hodia zulatu zutenean, lurruna ateratzen hasi zen, teontzi amorratu baten muturretik bezala. (Hiztegi Batua)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
Hura esanaz batera, medikua ikusi nuen hallean, gabardina eta kapela janzten, eta, horrenbestez, berarengana joan nintzen, teontzia artean eskuan neukala. [Egunaren hondarrak, Kazuo Ishiguro / Amaia Apalauza / Iñigo Roque (Elkar, 2018)]
1 iz. Haize musika-tresna, hainbat zulo dituen hodi batez eta aho batez osatua. Ik. flauta;txilibitu1 1. San Ignazio martxa joaz, bata txirularekin eta bestea atabalarekin. Txirula jo. Artzain txirula. Txirula hotsa. 2 iz. Txistuaren antzeko musika-tresna, hura baino txikiagoa eta zoliagoa, Zuberoan ttunttunak lagundurik jotzen dena. Pastoraletan, txirulak laguntzen ditu Satanen dantzak, eta beste musika tresnek, gainerako aireak oro. (Hiztegi Batua)
iz. Txertatzea. Txertaketarako erabili ohi den ukendua. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
txertaketa. (Gc ap. A, s.v. txertakera ). Injerto. v. txertakera. Sapitik azi ta txertaketa eta beste lan guztiak egin eta bear dan tokian zuaitza aldatzen dan arte. Munita 32. Landareari ebaki edo urraturen bat egin badiozu, txertaketarako erabilli oi dan ukenduaz edo beste zerbaitez estaltzea on du. Ib. 43. Eztira bat, ala ere, txertaketa eta nini ezarketa. Ibiñ Virgil 84.
txirigita. (AN-ilzarb ap. Bon-Ond 150 ), txiribita. Margarita. Cf. Baraib RIEV 1907, 351: “ChiribÃta (Llanada de Ãlava), vellorita o margarita de los prados, planta de la familia de las compuestas (Bellis perennis)”. Belarraren berdea berdeagotu zen, eta txiribita zuriak banan banan galdu ahala, hamar halako rubi-kolorezko unanu-lore jaiotzen ziren. MIH 298.
1 tapotz. (V-ger-ple ap. A; Añ (V)), taputz (V-m ap. A ). “Canilla, la espita” Añ. “Espita” , “tapón” Ib. “Corcho, tapón, espita. Oba izango da upelak beteten asi-orduko tapotzak uretan eukitea, será mejor tener en agua los tapones […]” A. Cf. Echaide Orio 142: “Tamucho, tapa para cerrar la bajada a la bodega en las embarcaciones”. v. tapoi. Artu upela lepo-lepuan, ekarri aska ganera, kendu tapotza ta beingo-beinguan ardauz bete-bete egin eban askea. Otx 155. Ba-yakijat ik dettu eztautsaana. Zelan egingo euan, ba, berba-egitteko-tresna ori tapotzaz itxitta euki dok-eta? Ib. 167.
1. (G-azp-to, AN-gip-araq; Izt 30r), xalkor (AN-larr). Ref.: A; Inza RIEV 1928, 154; Iz To. “Corcovado” A. ” Xalkorra, decaÃdo, encorvado por los años (AN-larr)” Inza RIEV 1928, 154. Kantuz plazara gatoz danzari / gaur Tolosako gazteria / gidari artu degu Gonzalez / Zanpanzartar ongi egiña, / izatez txalkorra bada ere / jakinduriaz txit abilla. Izt Po 138. Aitona xalkor, zelaia-barna. “Por la vega adelante va el anciano corcovado”. Or Eus 227. Atzelaria bide luzego / egin ta, dabil zalkorra. “La yegua zaguera […] tiene el lomo arqueado”. Ib. 346. Ezkurreko [=’de Ezkurra’?] xalkorra baño geiago ez aiz azitzen. “Konkorra” (AN-larr). Inza NaEsZarr 408.
[Elorria] zuaitz kaxkarra da, biurria, txalkorra, zarpilla, […] ezertarako balio eztuana. Vill in Gand Elorri 9s. Giza-bizitza ere alakoxea omen da: txalkor, zarpil, arantzez josia, miña ta samiña alde guztietatik dariola. Ib. 10.
Reply