Gaurko hitza

Tagged: Z Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:09 pm on 2019/04/07 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zoldatsu 

  adj. Oso zikina. Mantal zoldatsu bat soinean. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zoldatsu.

  1. “Casposo” Lar.

  2. (Dv, H), zoldazu (B, BN, S), zoldatzu (B), zoldratsu (H). Ref.: A (zoldazu); Satr VocP (zoldazu); Izeta BHizt2 (zoldatzu); Gte Erd 153. “Crasseux” Dv. “Mugriento” A. “Zoldazu, asqueroso, mugriento” Inza RIEV 1928, 155. “Azienda zoldazu hori kasatu egingo diat (AN-gip)” Gte Erd 153.

  3. “Zoldazu (BN-baig) […], equivale también a llamarle a uno calamidad” Satr VocP.

  Sinonimoak: izond.

      [zoldazua]: zoldazu Ipar./Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. muy sucio, -a, asqueroso, -a
  fr crade, crado, cradot, cradingue
  en filthy, very dirty
  port nojento

  Aldi baterako lana neukan jatetxe zoldatsu batean zerbitzari. (Elhuyar hiztegia)

  

  zoldatsu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:36 pm on 2019/03/11 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zohikatz 

  iz. Zotal ikatza. Etxea zohikatz suak berotua zen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zohikatz. “Zoikatz, turba, carbón mineral” PMuj. Etxea urte buru batetik bertzera zohikatz suak berotua zen. GH 1971, 209.

  Sinonimoak: iz.

      [zotal-ikatza]: turba, zotal-ikatz (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. turba
  fr iz. tourbe
  en iz. peat
  port iz. turfa

  Etxea zohikatz suak berotua zen. (Hiztegi Batua)

  

  zohikatz (Argazkia: scottish-country-dancing-dictionary.com)

   
• 

  Maite 10:46 pm on 2019/03/03 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zeinatu 

  iz. zeinatu, zeina, zeinatzen. 1 da ad. Aitaren egin. Kartsuki zeinaturik hasten naiz lanean. 2 da ad. Eskuineko erpuruarekin hiru gurutze egin, bat bekokian, beste bat aho inguruan eta hirugarrena bular aldean, hitz jakin batzuk esanez. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. Heg.

      [aitaren egin]: aitaren egin (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da ad. (Erl.) santiguarse (2) da ad. (Erl.) santiguarse (3) du ad. [zeinu-hizkuntzaz adierazi] signar
  fr da ad. se signer, faire le signe de la croix
  en da ad. to cross oneself
  port da ad. benzer-se

  Zeinatu zen, lo-gelako Jesuskristori barkamena eskatu zion eta ahapekatu zuen. [Zeruetako erresuma, Itxaro Borda (Susa, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zeinatu (Argazkia: stjohntheforerunnerblog.blogspot.com)

   
• 

  Maite 9:49 pm on 2019/02/27 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zafraldi 

  iz. Jipoia, astinaldia. Jauna, zafraldi bat ona eman behar diezu ohoin tzar horiei. Zafraldi ederra harturik, herriko mugetara itzuliak ziren. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zafraldi (L, B, BN, S; Dv), zafra-aldi. Ref.: A; Lh; Gte Erd 44; Izeta BHizt2.

  Paliza. “Paliza, zurra, flagelación. Zigor azkarra zafraldi baten emateko (B)” A. “Zurra, paliza” Izeta BHizt2. Napoleonek dio zafraldi bat ematen, / Moreau ere etsaitan hilik da egoten. Hb in BOEl 150. Bederen Porto-Novoz jabetzera igorri Dahomeitarrer eman zeieten zafra aldi bat ona. Prop 1890, 166. Bere gobernadorearen zafra-aldia jakindurik. Prop 1906, 74. Zaharoa altxatzen du Xalbadorri zafraldi baten emaiteko. Ox 55. Orreagako zelaietan zafraldi ederra eman zakotenean [Karlomaneri]. Zub 126. Jauna, zafraldi bat ona eman behar diozute ohoin tzar horieri. Barb Leg 70. Gazteizeko inguruetan zafraldi bat ederra harturik, herriko mugetarat itzuliak ziren […] Frantziako soldadoak. Zerb Azk 34. Izan dira […] zonbeit jo, kaska eta zafraldi. SoEg Herr 12-10-1967, 1. Ez duta heier esker ukana ere ene biziko zafraldirik haundiena, banpaka ezkilak jo nintuelarik lagun batekin? GH 1966, 365 (ap. DRA). Nonbaiteko fededunen zerbitzatzeko estakuruak ahatik, ari dio emaiten eskuarari zafraldi bat ona. Xa Odol 240. Ene denboran orroitzen niz zafraldi hartaz! Hura ba, bortitza zela, mimen zaharo batekin zangoak berotu zauzkitala! Etchebarne 24.

  Golpe de viento. Hango goxoa orduan […] atheko erauntsien zafraldiak bihotzminik gabe aditzen ginintuelarik! JE Bur 77s.

  Pegada. Urrikaldu zitzaion, eztitu bere zafraldiak [Atano III-k] eta utzi dohakabea hats handiaren hartzerat bederen. Etcheb GH 1973, 347.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [astinaldia]: astinaldi, astindu, astinketa, jipoi, jipoialdi, mizpira-salda Ipar., panpaldi Ipar., pasada Heg., zanpaldi Ipar./Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) paliza, vapuleo, tunda, zurra; manta, somanta
  fr iz. frottée, rossée, volée
  en iz. beating, hiding
  port iz. (Ipar.) surra, sova

  Zafraldi ederra harturik herritik alde egin behar izan zuten. (Elhuyar hiztegia)
  

  

  zafraldi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:23 pm on 2019/02/14 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zabartu 

  iz. da ad. Zabar bihurtu, zabarkeriak menderatua gertatu. Etxeari dagozkion gauzetan zabartzea eta alferkeriari ematea. Ez gaitezen zabartu gure arimaren egiteko handi eta bakarrean. Eta erregearen gelan, atezaina zabartu zelako, inor ohartu gabe, sarturik (…). Zabartuz joan ziren gurasoak, Zerurako bidea umeei erakustean. Horiek eskuratzeko zabartzen badira.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zabartu (V, G, AN-larr, L, B; SP, Lar, Añ (G), Izt 35v, VocB), zauartu (H (V)). Ref.: A; Asp Leiz2; Izeta BHizt2.

  1. Hacer(se) negligente; demorarse. “Arrellanarse, […] zabartu” Lar. “Apoltronarse”, “repantigarse” Lar y Añ. “Descuidarse” Izt 35v. “Descuidarse, entorpecerse para el trabajo” A. “1.º rezagarse, hacerse el remolón, descuidarse, entorpecerse para el trabajo […]. Ilundu ta gure gizona ezta ageri: ostatuan zabartu da (B)” A. “Despreocuparse, abandonarse” Asp Leiz2. Neure buruari ahanzirik ansikabetasunean sobera zabarzeko eta zurrundurik higatzeko periletan nengoen. Harb 247. Neure konzienziak tormentatzen nau […]; ansikabetasunak zabarzen. Ib. 237. Azken fineraiño eztirela giristino onak eta finak baratzen, zabartzen eta ez gelditzen. Ax 463 (V 301). Beinta berriz garaituagatik etsaia, ez degula zabartu bear. AA III 567. Etxeari dagozkan gauzetan zabartzea. Ib. 375. Kuidatu zaite zabartu gabe erremediotan. CartAnd 397. Zeña zabartu bagetanik asi zan egun oetan […] bear ziran zuzenbideak artzen. Izt C 392. Erregeren gelan, atezaia zabartu zalako, iñor oartu gabe sarturik. Lard 185. Bere umeak, ondo bearrean, zabartu ditezkealako beldurrak arturik. AJauregi EE 1885b, 253. Iñork uste bear eztu, zita onegatik bere eginkizunetan izpirik zabartzen zala. Arr Bearg 367. Ai zenbat euskaldun zabartu diran Somorrostroko lur gorrietan! Ag G 218. Jolas gogoraziotan zabartzea, otoitz artean Errege aundiari itz egitten diogunean. Inza Azalp 126. Nere gisa zu ere / tabernan sartuta / ikusi izan zaituzte / txit zabartuta. Imaz Auspoa 24, 146. Eta ura zaintzen iñor zabartzen ba zan, alkar zirika bizkortzen giñan. Zait Sof 172. Kantu griñak lanerako zabartuta zeukala. Etxde JJ 268. Emen ikasten zabartu naizena, non ikasi? Or Aitork 145. Gizon nekazaria / laister oi da zaartu […] / oituraz zabartu, / laguntza beartu. And AUzta 135s. Txepeldu, zabartu ta pardeldu egin dala. Vill Auspoa 52-53, 13. Ez nuen uste, Zepai maitia, / nitzala ola zabartu. Uzt Noiz 133. Banuke gai huntaz erraiteko gehiago, bainan ez dut astirik huntan zabartzeko. Xa Odol 34. Au ere egun artako lasaikeri geiegiaz zabartu xamarra zebillen. Berron Kijote 171. Bolara batean bertso-mordoa jarri banuan ere, gero utzi egin nion, zabartu egin nintzan. MMant 141. v. tbn. Olea 24. Insausti 312.

  2. Descarriarse. Beiratzenzuéla yá nola árdi zabártua saldotík ta artzaiagánik apárt. LE JMSB 360. Zoeielarik zabarturík infernuráko burusbéra bárna ardi gáldua. Ib. 222.

  3. (Dv -> A). “Se dépraver” Dv. Etxeko bizigiroa zenbat eta mingotsago, oituretan zabartzenago zijoan gure Piarres. Etxde JJ 33.

  Sinonimoak: ad.

  [zabar bihurtu]: arduragabetu, axolagabetu, ezaxolatu Ipar., kartalazotu Ipar., laxatu Ipar./Naf., antsikabetu g.e., ezantsiatu Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. abandonarse, descuidarse, volverse negligente
  fr da ad. (se) négliger, devenir négligent, -e
  en da ad. [egitekoak utzi] to become negligent, to be careless; [norbere burua] to neglect onese
  port  (negligenciar) piorar

  ‘Garaitu arren, ez dugu zabartu beharrik,’ esan zuen batek arrainaren bakardadearekin. [Kolosala izango da, Joseba Sarrionandia (Txalaparta, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zabartu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:06 pm on 2019/01/31 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zarrasta 

  iz. Ipar. Urradura, urratua. Aita baten edo ama baten galtzea, zer zarrasta bihotzean! (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zarrasta (G-nav, AN, L, BN, S; Dv, H), sarrasta (L, BN, S), dzarrasta (A). Ref.: A; Lh (sarrasta).

  1. Desgarradura. “Déchirure” Dv. “Zarrasta bat egin dut aldagarrian” H. “Dzarraska [sic, por dzarrasta (cf. el orden alfabético)], desgarradura” A.

  (L-ain ap. A; Dv, Lander ap. DRA), zarrazta, sarrasta. (Fig.). “Bihotzeko zarrasta se dit de la vive douleur qu’éprouve le cÅ“ur par le fait d’une mauvaise nouvelle, d’une vue déchirante. On dit aussi: bihotzak zarrasta bat egin zion aditzean berri hori” Dv. Cf. infra (5). Maitatu lagun guziek adio erratea, / bihotzean zarrazta handi ondikoz egitea. Hb Esk 19. Bihotzak halarik ere zarrasta bat egin zerautan, Anamakiatik urrhuntzerat nindohala orhoituz. Prop 1907, 217. Zer bihotzeko zarrasta. ‘Émotion subite et profonde’. Lander Eusk 1926 (II), 63. Ez dakit zerendako izan duzun bihotz sarrasta hori. Gazte julio 1957, 7 (ap. DRA). Aita baten edo ama baten galtzea, zer zarrazta bihotzean! Herr 10-9-1959, 2.

  (VocBN, Dv, H). “Bruit qu’un drap ou une toile fait entendre lorsqu’on le déchire” VocBN.

  (H, A), tzarrasta (S ap. Lrq). Arañazo, rasguño. “Gerezi gainetik erortzean, larruan egin dutan zarrasta gogorra” H. “Écorchure” Lrq. Izerditan biak, bainan, bethi berdin trenpuan; eta lehenbiziko zarrasta edo aztaparkatzerik arinena elgarri oraino egitekoa! Barb Sup 184. Zarrazta egitera etorritako pizti edo zakurren oñatzik ere etzan ageri. Zait Sof 168.

  2. (B ap. A), zarrazta. “Chaparrón. Uri-zarrasta bat egin baleza errauts unen lekutzeko!” A. Bestarik ederrena lurrean emateko aski da gauza guti: uri zarrazta bat bera. Herr 12-5-1960, 2.

  3. “(L-ain), salpicadura” A. “Sarrasta (L, BN, S), […] jet de liquide” Lh.

  4. Grieta de luz. Ximixta-zarrasta bat orduan nere buru-muñetan. Zilatu dut azkenekotz mihi-gaixtoa nor den. JE Ber 70. Bet-betan, huna barneko ilunbeen erditik argi-zarrazta bat. GH 1971, 309.

  5. Corte, golpe que hiende. Euskaldun kementsua ta Don Kijote ospetsua ezpatak gora, burni-utsik, utzi genituan, asarretu bi zarrasta jotzeko tankeran. “Dos fendientes” (Quijote IX). Anab RIEV 1928, 608 (AIr ib. 598, Or RIEV 1929, 6 ukaldi, Ldi ib. 207 zartateko).

  Zirrin eta koxk, zarrazta, kantu, / pixtiak egon arren lo, / esna ditute [segariak]. Or Eus 298.

  6. Impresión. “Zarrazta, impresión. Zarrazta bihotzean” Or Eusk 1926 (3-4), 44. Cf. supra (1). Gauzki lauaz eta lauezaz betsarean zarrasta berdiña eragiteko arauak bai-dirala. “Para producir en la retina la misma impresión”. Zink Crit 28. Nork adierazi, une arek Balendinen biozpeari eragin zion zarrazta zorrotza. Azpikoaz gain irauli zion asarreak barrunbea. TAg Uzt 166. Leendik oitua zegon Balendin ikusle askoen aurrean jokatzen; baña, egia esan, etzuan egundo biotzean nabari araingo zarrazta zorrotzik. Ib. 228. Erri andi artako iakintza zarrak biotz-zarrasta onik egin zion Platoni. Zait Plat 13.

  Sinonimoak:iz. Ipar.

      [urradura]: urradura, urrakada, urratu, urrako Ipar., zarrastada g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) desgarro, rasgadura
  fr iz. (Ipar.) incision, cassure, déchirure
  en iz. tear, rip
  port  rasgamento, rasgadura

  Bihotzak zarrasta egin zion. (Elhuyar hiztegia)

  

  zarrasta (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:01 pm on 2019/01/20 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zanbulu 

  iz. 1 iz. Zabu egitea, kulunkatzea. Ik. kulunka. Lo zetzala, iruditu zitzaizkion, iskanbila eta inusturiak, lurrikara eta zanbuluak. 2 iz. Zabua, kulunka. 3 (Adizlagun gisa). Zanbuluka. Haize magalean, ontzia zanbulu.|| zanbulu(ak) egin Ikasmahai gainean zeuden argizariek zanbulu egiten zuten, denek batean. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 zanbulu (V-oroz, G ap. A; H).

  1. Balanceo, tambaleo. “2.º (V-oroz), cabezada de sueño, […]; 3.º (G), tambaleo” A. Lo zetzala, iruditu zitzaiozkan ots, iskanbilla eta iñusturiak, lur-ikara eta zanbuluak. Lard 312. Zanbulu andi bat eragiten dautse [Deunari] bere eroailleak, “kilinkada” ospatsua, emakumeen eztarrietatik oiu ta karraixiak urtenerazoten dituan zanbulu galanta. Erkiag Arran 35. Ori ori eginda [gari solo] geienak, aize epelduaren indarpe aruntz-onuntz zanbulu gozo egiñaz. Ib. 10. Talaia zaarreko tantaiak sekulako zanbuluak egiten ebezan. Ib. 162. Sugearen antzeko zanbuluak egiten zituan [txirringutsean]. Erkiag BatB 86.

  2. “(V?, G-goi-to), columpio” A. v. zabulu, ziburu, zibo.

  3. (Adv.). Balanceándose. v. zunbulu. Aize-magalean ontzia zanbulu. Or Poem 525.

  2 zanbulu.

  “(L), engloutissement” Lh.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [kulunkatzea]: kulunkatze

      [kulunka]: g.e.gorgoina, kulunka, zabu, junpa Ipar., leria Ipar. g.e.

  Esamoldeak:

  zanbulu(ak) egin: (es) balancear(se), mecer(se), tambalear(se), columpiar(se) || (fr) (se) balancer, (se) bercer

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. tambaleo, balanceo, bamboleo; oscilación, vaivén (2) iz. columpio
  fr (1) iz. balancement, oscillation (2) iz. balançoire
  en (1) iz. swaying, oscillation (2) iz. [umeena] swing
  port (1) iz. balanço, balançado, bamboleio; oscilação, vaivém (2) iz. balanço, gangorra

  Ontzia zanbulu egiten ari zela ikusi dugu. (Elhuyar Hiztegia)

  

  zanbulu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa