Gaurko hitza

Tagged: Z Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:28 pm on 2017/04/25 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zipla 

  iz. zipla. Zirikada, esaldi mingarria. (Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ziplada (V-arr-oroz-och-gip, G ap. A), ziplado. Provocación, pulla. “Indirecta, pulla” A. v. 1 zipla. Zer esan nai deustazun zipladokaz niri, / gura legez igarri ezin deutsut zuri. AB AmaE 253. Matxinbentako apaiz gazte aien zipladaz lekaimeak mindu etzitezen erabez (bildurrez). A Ardi 83.

  Sinonimoak: iz.

      [zirikada]: ziri, zirikaldi, ziriketa, eztenkada Heg., zirikada Heg., zirika g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. pulla, alusión picante o indirecta mordaz
  fr pulha
  en nasty comment, cutting remark
  port pulha

  -Bale, ondo da, jaso dut ziplada… badakit niri tokatzen zitzaidala arropa garbitzea! Baina ez daukazu zeharkakeriekin ibili beharrik! Esan! Esan eta kito!  [Zipladak!, Xegun.eus]

  

  zipla (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:19 pm on 2017/04/02 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zirri-zarra 

  i. 1 onomat. Igurztearen, karrakatzearen eta kideko hotsen onomatopeia. Bizar labana zorrozten ari da zirri-zarra Nikolas. Hemen jan eta jan, eta han zirri-zarra jezten esne guztia. Euriaren zirri-zarra bizia. 2 adb. Zirriborroak eginez. Azken mementoan zirri-zarra eginiko lerroetan.(Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zirri-zarra.

  1. Rodando, arrastrándose. Cf. VocNav: “Zirri-zarra, brusca, torpemente, salga lo que saliere (Pamplona, Cuenca, Montaña, Tierra Estella)”. Ez da orai muthil sehi bat, Amikuze huntan, bizikletarik gabe. Bide guziak badauzkate zirri-zarra, alde guziak hartuz… Bethi aintzina, eskuin, esker, konerka, okherren gisa. Eskual 18-7-1913 (ap. DRA).

  2. Emborronando, garabateando. “(Hb), en griffonnant” Lh. Cf. zirri-marra. Mirikuak berehala kondenatu zuen: “Ez dugu deus egitekorik, zure testamentua baizik”. Hasi zen zirrizarra. Egunaria (ap. DRA, que no da más ref.). Segurki salatu ere ginion Gerard-i, erremesiatzeko azken mementoan zirri-zarra egin lerroetan. Herr “Jainkoa Sotoetan”, folletón 74 (ap. DRA).

  3. (Onomat. del acto de ordeñar). v. infra ZIRRI ETA ZARRA. Emen jan ta jan ta an zirri-zarra / erasten esne guztia. Enb 66.

  4. (Onomat. de raspar, frotar). Arraitzen zirri-zarra gozoa… eta gurdien juin-juin luzea… Eston Iz 5. Bizar-nabalaren xorroxten ari da zirri-zarra Mikolas, Zur-zurigarai ilemoztegian sartzean. Zerb GH 1971, 225 (ap. DRA). Azkurea egiñaz / negok zirri-zarra. Zendoia 87.

  5. (Sust.). Ruido de respiración dificultosa. “Petxuen zirri-zarrie dauke katarruekiñ” (G-azp).

   

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. frotando, raspando
  fr adb. frottement, grattage
  en adb. rubbing, scraping
  port adb. esfregando, raspagem

  Azken mementoan zirri-zarra eginiko lerroetan. (Hiztegi Batua)

  

  zirri-zarra (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:09 pm on 2017/03/22 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zarakar 

  iz. Larruazalean, zauriak edo urratuak lehortzean, sortzen den gainalde gogortua. Ur irakinak zaurtu lekuan zarakarra egin zait. Nire bihotzeko zauriak zarakarrak dauzka gordeak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zarakar. v. zaragar. zaragar (V-ger, AN, L-sar ap. A; Volt 82, Urt II 289, Lar, Dv, H), saragar (SP).

  1. Sarna; tiña de los animales. Ardien zaragarra khentzeko erremedioa. Mong 595. Idiari zaragarra khentzeko. Ib. 595. Zaragarrarik izaitetik [debekatu]. Ib. 593. Hatz handiaren edo zaragarraren sendatzekotzat. He Phil 326 (SP 324 hatz). Zaragarraren kontra. Hb Esk 231. Zaragarra, ezkabia eta bertze gaitz asko. Dv Dial 36 (It atz, Ur sarna, Ip hazteria). Baldin bethiko zaragarra, negal bizia gorputzean edo sabel ttipia eroria baditu. Dv Lev 21, 20 (Ur atz; Ol zaragardun). Zaragarra edo hazteria. Prop 1891, 212. Nik hazteria, hik mukua, horrek zaragarra. Barb Leg 144. Athera zen jan beharrez, / hamikatua, nigarrez, / estalia zaragarrez, / lakhastaz eta zakharrez. Zby RIEV 1909, 104. Yaubek Aijitoko zornazorroz, zaragarrez ta azkalez yoko zaitu. Ol Deut 28, 27 (Dv zaragar; Ker azteri, BiblE sarna). Zaragar nazkagarriak ardiak ioten ditu. “Scabies”. Ibiñ Virgil 103. “Zaragarra bezain gaixtoa, méchant comme la gale” H.

  2. zarakar (AN, G ap. A; Aq 673 (G, AN)). “Costra” Aq.

  Sinonimoak: iz.

      [larruazaleko gainalde gogortua]: zakar (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Med.) costra, postilla (2) iz. (hed.) costra, roña
  fr iz. (Med.) croûte
  en iz. scab
  port (1) iz. (Med.) crosta, casca

  Nire bihotzeko zauriak zarakarrak dauzka gordeak. (Hiztegi Batua)

  

  zarakar (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:13 pm on 2017/03/16 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zamaketari 

  iz. Zamak garraiatuz bizibidea ateratzen duen langilea. Portuko zamaketariak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Cargador. Baionan zamaketari bizi den Arrosako gizon bat. Herr 27-6-1961 (ap. DRA). Baiona bazter horietako judu, mariñel ala geltokiko zamaketari batzu. Larre ArtzainE 267.

  Sinonimoak: iz.

      [zamak garraiatuz bizibidea ateratzen duena]: soinkari, lepakari g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. cargador, -a, carguero, -a; descargador, -a
  fr iz. débardeur, docker ; chargeur, -euse
  en iz. [pertsona] loader; [portuan] docker, stevedore
  port iz. carregador, -a; (de barcos) estivador, -a

  Portuek normal aritu behar dutela esan die zamaketarien ordezkariei, eta akordio bat lehebailehen egin beharra dagoela. [Zamaketaren dekretua atzera bota du Espainiako Kongresuak, Xabier Martin (Berria.eus, 2017-03-16)]
  

  

  zamaketari (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 11:24 pm on 2017/03/02 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zantzo 

  iz.  iz. Bizk. Giza irrintzia. Hortik deiadar, hemendik barre eta bestetik zantzo. || barre zantzo, barre-zantzo Barre algara. Barre zantzo zoliak. Barrendik datozen barre zantzo eta ahotsak entzuten dira. Barre zantzo batean daude eurei begira. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. Bizk.

      [algara]: zinka Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (B) grito de alegría; carcajada
  fr iz. cri de joie, éclat de rire
  en (1) iz. cheer, hurrah, hurray (2) iz. [barre] guffaw
  port gargalhada

  Hortik deiadar, hemendik barre eta bestetik zantzo. (Hiztegi Batua)

  

  zantzo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:28 pm on 2017/01/30 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zendu 

  da ad. Pertsonez mintzatuz, hil. (Era burutuetan bakarrik erabiltzen da). Lau urte badu zendu zela. Aspaldi zendua da. Apur baten buruko, zendua izanen naizela. Gure herriko apaiz zendu berriari. Euskaltzain zenduen oroitzapenetan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zendu (B, BN-arb-lab; Dv, H), zeindu (BN-baig), zentu (-th- S; Foix ap. Lh). Ref.: A; Lh (zenthü); EAEL 49; Izeta BHizt2.

  Morir, fallecer. “Non da lengo aldian izan nintzanean ikusi nuen gizon ura? Zendu zen” A. Laurhogoi eta lau urthe badu / zendu zela Ibartarra. Ox 21. Larrája hegíko etxéko jáun gazté bat, égün zénthüik. Lrq Larraja RIEV 1931, 235. Berehala, batere ohartu gabe, zentzen (hil) da. Mde Pr 137. Eztigutela zendu artean / pazienteki itxadon. Arti MaldanB 221. Murde Pouret saintua zenthu zen. Herr 6-7-1961 (ap. DRA). Zendu denean denak eman zaizko umil. Xa Odol 194. Haitxandi aitzindaria / herrian’tako zenthürik. Casve SGrazi 158. Handik hiru asteren buruko zendu baitzen tupustez. Larre ArtzainE 141. En DFrec hay 6 ejs. de zendu, septentrionales.

  (A). (Part. en función de adj. y sust.). Difunto. Aphur baten buruko zendua izanen naizela. Dv LEd 166. Bi anaia elkharrekin bizi izan badira, eta bat hil haurrik gabe, zenduaren emaztea ez da bertzerekin ezkonduko. Dv Deut 25, 5. Aspaldiko zendua baita izen hortako andre ederra [= libertatea] Frantzian. HU Zez 113. Bi euskalzale garbirentzat ezagutuak zirenen eta aspalditto zenduak direnenganik. Lander RIEV 1911, 595. Ain zentzun andiz itz egitten eban zendubak. Otx 103. Euskaltzale zendu baten gorazarrez. Ldi IL 45. Yainkoaren eta zenduaren apentzalle nire burua erabat agertzen dut. Zait Sof 63. Eme amatxi zendu maitea. Xa Odol 261. Mixel Labeguerie zenaren emazte zenduaren ehortzeta egunean. Larre ArtzainE 183.

  Desaparecer, acabarse, pasar a la historia. Hortz guziak zenduak izan arren. Gy IX. Belhagiliak aspaldian zenthurik dututzu. GH 1950, 48. Bizi-irraden teoria zendu zen. Mde Pr 313. Segürki lekhüka zunbait / etxalde ere zenthürik. Casve SGrazi 32.

  Sinonimoak: ad. jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [hil]: begiak itxi, hil, pausatu Ipar., heriotzaz hil g.e., arimak egin zah., finatu Ipar. zah.

  zendu izond. Ipar.

      [hila]: defuntu, hil, zen

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da ad. (era burutuan soilik erabiltzen da) morirse, fallecer (2) da ad. desaparecer || (1) iz. fallecido, -a, difunto, -a
  fr (1) da ad. mourir, décéder (2) da ad. disparaître || iz. décédé, -ée ; mort, -e
  en (1) da ad. to die, to pass away, to pass on
  port (1) morrer, falecer  (2) desaparecer || falecido(a), defunto(a)

  Taupadarik ez nuen jadanik sumatzen; eta izan ere, gure adiskide dohakabea une hartan berean zendu zen.  [Harreman arriskutsuak, Choderlos de Laclos / Jon Muñoz (Ibaizabal, 1997)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zendu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:13 pm on 2016/12/30 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zahitsu 

  adj. Zahi asko duena. Bihia irindu denean ageri da irintsu den ala zahitsu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  zahitsu (Dv > A), zagitsu (B ap. A).

  1. (Cereal, pan) de mucho salvado. Otasa: ogi zaitsua, beltz xamarra. In Insausti 282n.

  2. zagitsu (B ap. A), sahitsu (SP). Casposo. “Buru sahitsua” SP.

  3. (Dv > A). “Farineux, en parlant des fruits” Dv.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  esizond. (1) que tiene mucho salvado/(harina) de mucho salvado (2) casposo/sa, lleno/na de caspa
  fr plein(e) de pellicules
  en covered in dandruff
  port casposo(a), caspento(a)

  Zahitsu halakoa!

  

  zahitsu (Argazkia: IMD dermatologico)