Gaurko hitza

Tagged: Z Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 7:28 am on 2015/03/06 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zelemon egin 

  ad. Edozer egiteko prest egon.
  

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zelemon (G-goi; Izt), txelemon (G-goi). Ref.: JMB MitV 231. Farsa popular representando un juicio, en el que el reo debía hacer equilibrios sobre un celemín. “Malquirrota” Izt 70r (Interpr?).

  ZELEMON EGIN (G-azp ap. Gte Erd). Hacer equilibrios sobre un celemín (en la farsa llamada zelemon); se usa con el significado de ‘estar dispuesto a hacer cualquier cosa’. “Horrek beria ez bihurtzeagatik lakariakin zelemon egingo luke (G-azp)” Gte Erd 180. Au dezute pekatu larriena Evaren alabentzat… eta ortan ez erortzeagatik egingo lukete “zelemon”… edo salduko guzia. Lab Egan 1955 (5-6), 56. Ta zenbaitek zelemon ere egingo luteke ez ditzaten naasi jende arrunta ta xeakin. Lab EG 1958 (1), 77. Zelemon egitera jarriko litzake ori (AN-larr). Inza NaEsZarr 548.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es estar dispuesto a hacer cualquier cosa
  fr être prêt à faire ne importe quoi
  en be willing to do anything
  port estar disposto a fazer qualquer coisa

  Entzun:
  

  Alegia, badaudela erdara zeremoniatsuei zelemon egiteko erak… [Hitzen ifrentzua, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-03-06 )] (Berria.eus)

  

  zelemon egin (Getty images)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Inaki Agirre 7:50 am on 2015/02/11 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zuhain 

  iz. 1. Abereak elikatzeko landare–bazka. 2. (Z) Zuhaitza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

  [zuhaitza]: Zub. arbola, zuhaitz, zuhamu Ipar., zuhaintze Ipar. g.e., habe Bizk. g.e., ezkur Bizk. zah., haritz Bizk. zah.

  [ganadu-bazka]: Ipar.bazka, berde, larre, alhagia Ipar., alhapide Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zuhain (L, BN, S; Lecl (S), Arch VocGr, VocBN, VocCB 353, Lcq 151 (S), Dv (S), H (S); zühañ Gèze). Ref.: A; Lh; Lrq /süháñ/; EAEL 73.

  1. Árbol. “Zuhainak badu bere zuhatza, jentek hun edo gaizto bere siratsa (S)” A.  In Çugaineta (1000). Arzam 469.  Zuhain orok adar eihar. Saug 56. Zühañ bizia dadükanetik emanen düt jatera. Mst II 9, 7. Zühaiñak erroetarik dütiela botatzen. Egiat 195. Mündüko zühain orotan osto […] eta ühaitz bazterretan hariña bihi den bezanbat milla million urtheren bürin. UskLiB 99. Zuhain baten kupulan jarririk. Arch Fab 75. Oihan bat urre sagarrak ekartzen dituzten zuhañ flokatsu hetaz egina. Dv RIEV 1931, 556. Ikhusten dira zühañ batetan eta denbora berian lilia, frütü berdia eta huntia. Ip Dial 40. Errazie zühaña hun dela haren frütia hun ezagïtzen düzienian. Ip Mt 12, 33 (Lç arbore, He, TB, Dv, Ur, Or, Ker arbola, SalabBN, Hual, Samper arbole, HeH, IBk, IBe zuhaitz, Ur (V), Ol zugatz, Leon ondo). Erresiñula igaiñ zühaiñ batetara. ChantP 378. Soldaduek estekatu zuten zuhain bati. Jnn SBi 133. Xinako lur eta zuhain eta belar eta ihizi mota guzien begiratzera. HU Aurp 96. Oihanian zühaiñak hasi karrazkatzen. Xikito 7. Ez da mendirik, / ez da zuhainik aldean. Or Poem 513. Judako zuhain gazte hori. Mde Po 93. Gaur Eskual Herrian zuhaña da landatzen. Egunaria 21-5-1975 (ap. DRA).

  2. (L, BN, S; SP, Deen I 263 <suhañia>, Lar, VocBN, Dv, H (L)), zuhai (BN-lab), zumai (B). Ref.: A (zuhain, zuhai, zumai); Lh. Forraje. “Fourrage” VocBN. “La partie supérieure des tiges de maïs ou des feuilles desséchées, et qu’on donne à manger aux bêtes bovines. […] Regain” H. “Forraje, heno, retoño, paja. Zuhai guziak erre dira hortziaren ondotik, todo el forraje se ha quemado a luego de la tempestad” A. “Neguan denbora gaistoz abereak eztitazkenean kanporat athera, heen bazkatzeko barnean behar da zuhain ausarki (BN-baig)” Ib. v. zugai.

  Ene egunak ioan dira eta zuhaina bezala zimaildu naiz (Ps 101, 12). “Sicut fÅ“num”. Harb 341 (Dv, Ol, Or, BiblE bel(h)ar, Ker bedar). Ene bihotza ondikoaren beroak zehaturik xizkaildu da zuhaina bezala. “Une voiture à foin”. Ib. 339. Orga bat zuhaiñekiñ. Gy 131. Illhuntzean ohi gisa manyatera, arrastelak, / belhar berde eta zuhaiñez nasai dire betheak. Ib. 89. Eztitasuna eta balakuak behar dituzte [idiek], zuhain poxi zenbait eta artho buruak. Dv Lab 240.

  3. “Zuhain (L, BN), zühañ (S), plante, en général” Lh.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) forraje (2) iz. (batez ere Z) árbol
  fr iz. (Ipar.) fourrage (2) arbre
  en (1) iz. fodder, forage (2) tree
  port (1) forragem (2) árvore

  Etimologia

  < zu- < zur ‘egurra’
  zur (c. exc. R), zũr (R), zul (B) n. ‘wood’. CF zu-. 1562.
  CF by W11. OUO. Though the Z form is zur, by P69, the Z CF is zü- (M. 1961a: 53).
  See zumar, zirtoin.
  zuhain (L LN), zuhai (L LN), zugai (HN S) n. ‘fodder’, zumai (HN) ‘hay’, züháñ (Z)
  ‘tree’. **** {[FHV 53, 337]}
  züháintze (Z) n. ‘tree’. **** (Trask)

  Entzun:
  

  Gari eta zuhain uztak hirirako konfiskatu zituzten eta botere moskutarrak ekialde urrunean zeukan azkeneko gotorleku hura prest gelditu zen tatariarren aurka denboraldi batez borrokatzeko.  [Mikel Strogoff, Jules Verne / Karlos Zabala (Ibaizabal, 2002), Orr.: 416 (EPG)]
  

  

  zuhain (FlickrCC, Lucy Nieto)

   
• 

  Maite 10:34 pm on 2015/01/22 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zarpail 

  1. izond. Era zakarrez, lan gutxiz eta leundu gabe egina dagoena. Artzainek, beraiek eginiko pitxer zarpaila zeukaten. 2. izond. Gaizki edo baldreski jantzita, arropa zikin eta apurtuez ibili ohi dena. 3. iz. Zatar edo oihal–zati hondatua. Han zihoan mutil gazte lerdena, adabakiz eta zarpailaz betea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [ehun-zati edo zatar hondatua]: zarpa, perreka Ipar., pilda Ipar., piltzar Ipar., piztin g.e., trakets g.e., zirtzil g.e., altsi zah.

  zarpail izond.

  [zarpaila]: zurtzuil BN-Z, trauskil Bizk. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. basto, -a, ordinario, -a, rústico, -a; zafio, -a, grosero, -a (2) izond. andrajoso, -a, harapiento, -a (3) iz. harapo, andrajo
  fr (1) izond. ordinaire, grossier, -ère (2) izond. déguenillé, -e ; loqueteux, -euse (3) iz. haillon, guenille
  en (1) izond. [pertsona] rude, coarse, rough (2) izond. [arropa] ragged, tattered
  port (1) grosseiro(a), grosseiro(a) (2) adj andrajoso(a), esfarrapado(a), maltrapilho(a) (3) farrapo,

  Entzun:
  

  Nahita dira zarpail baldarrak, apropos manipulatzen dute justizia, kontzientzia osoz egiten diote iseka ordenamendu juridikoari. [Kromoak, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-01-22)] (Berria.eus)

  

  zarpail (FlickrCC, John Hamilton Mortimerren Erichtho)

   
• 

  Maite 8:50 am on 2014/12/14 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zirritu 

  iz. 1. Guztiz hurbil dauden bi gauzaren edo gauza baten bi zatiren artean gertatzen den irekidura luze eta estua. Atearen zirritutik ikusiko dugu nor den. 2. Galtzek aurrealdean botoiez zein kremaileraz ixteko duten irekidura. 3. (hed.) Sarbide edo iraganbide estua; zerbaiten edo norbaiten alderdi ahula, heldu, eraso edo kritikatzeko uzten duen aukera edo alderdia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

  [zirrikitua]: zirrikitu, zirriztu, intzirrikatu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) rendija, ranura, resquicio; grieta, fisura (2) bragueta (3) leal, fiel
  fr (1) fente, crevasse, rainure, fissure (2) braguette
  en (1) [irekidura] crack, cranny, slot (2) [galtzena] fly
  port (1) fresta, fenda (2) braguilha, zíper da calça

  Entzun:
  

  Ataritik beste gela batera igaro zen, hura ere iluna, ate azpiko zirritu zabaletik sartzen zen argiak ozta-ozta argitua. [Arima hilak, Nikolai Gogol / Jose Morales (Ibaizabal, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Baina minak ezin du haraino lasai sartu, ez gaitz zorrotzak han iraun, dena lokatu gabe, biziarentzat tokia falta izateraino eta arimaren zatiak gorputzaren zirritu guztietatik eskapatzeraino. [Gauzen izaeraz, Lukrezio / Xabier Amuriza (Klasikoak, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zirritu (Argazkia: Ander Morea, Karobi photography )

   
• 

  Maite 7:45 am on 2014/12/05 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zeia 

  iz. (B) (zah.) Plaza; feria, azoka. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Hiztegi Batuan:

  zeia iz. g.g.er. ‘merkatua’

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [merkatua]: azoka, feria, merkatu, baku Zub. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (zah.) (B) plaza; feria
  fr (mercado) marché, foire
  en market, marketplace
  port praça, feira

  Entzun:

  Herriko zeian salgai zegoen.

  Bilbaoko zeian edo merkatuan guztiak euzkeraz itz-egiten eben aldian. Kk Ab II 117. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  zeia (durangokoazoka.com)

   
• 

  Maite 7:50 am on 2014/11/18 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zintz egin 

  du ad. Mukiak kentzeko, sudurretik arnasa indarrez egotzi. Musuzapia atera eta zintz egin du. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: ad.

  [zintzatu]: zintzatu Ipar., mukatu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es sonarse (la nariz)
  fr se moucher
  en to blow one’s nose
  port (nariz) assoar-se

  Entzun:
  

  Zintz egiten ari ziren bost sudurren hotsa entzun zen. [Harry Potter eta sorgin harria, J.K. Rowling / Iñaki Mendiguren (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Musuzapi bat atera zuen soinekoaren mahukapetik, eta zintz egin zuen. [Azkenaz beste, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zintz egin (FlickrCC, oddharmonic)

   
• 

  Maite 10:14 am on 2014/11/16 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zuztar 

  iz. 1. Sustraia. 2. Zurtoina. 3. Hainbat frutaren barruko aldea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [sustraia]: erro, sustrai, zain

  [fruituen bihotza]: mutxikin, txorten, girtain Ipar., aila Bizk., kondotx g.e., muskil Bizk. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) raíz (2) tallo (3) [hainbat frutarena] corazón
  fr racine, souche, base, fondement
  en (1) [sustraia] root (2) [zurtoina] stem, stalk (3) [hainbat frutarena] core
  port (1) raiz (2) talo, caule (3) [hainbat frutarena] coração

  Entzun:
  

  Autoreak zioenez, bi mila baino gehiago izango ziren azkenerako, denak kontatuz gero, hegoak astindu eta zuhaitza zuztar-zuztarretik atera zutenak, zuhaitza bera ere hegan ipiniz… hegan eta hegan, harik eta ibai baten gainean lurreratu eta uretaratu zen arte. [Ipuin batean bezala, Joan Mari Irigoien (Elkar, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Sartu orduko, oinak arrastatzen, zuztar bigunak zapaltzen, bide estuak markatzen gozatu dira.  [Axenario, Jules Renard / Itziar Otegi (Alberdania-Elkar, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Zain eta zuztar, lurra saretu eta hezedura jasotzeko arte berezia dizu haritzak. [Naturaren mintzoa, Pello Zabala (Alberdania, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zuztar (Edurne Galindez, CC)