txutxu

iz. Bizk. g.er. Gogoa, desira. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1 txutxu. (Añ (V)→A, Izt 99v). “Pretexto, causa aparente o simulada” Añ. “Pretexto. Palabra de las más típicas de la arcaica jerigonza bilbaína” A. Beste batzuetan egunez etorri oi zan, arrautzak erosteko txutxuagaz, eta etxean sartu oi zan. Or Tormes 9.

2 txutxu. 1. (V-ger-oroz ap. A), xuxu. “Ansia. Solorako txutxua dauke, tienen ansia de ir al campo” A. Beste alde batetik langilledia dakusgu bide barrien alde jokatzen, sozialismo bidean, berdintasun jokabide baten xuxuan, kontzientzia barri bat lortu naiez. Agur 29-3-1972 (ap. DRA; ref. incorrecta). 2. “(V-m), envidia, celos” A. TXUTXU EGIN. “(V-m), tener envidia, rabiar de celos. Neu zeuekin nabillelako be zer-esana dauke eurok, mazkarok? Ortxe, txutxu egin deiela, […] ahí se las hayan, que rabien de celos” A. “Txutxu egin dagiela, que se fastidien (V)” A EY III 290. Beren gurasoak txutxu egiten eben Batxigaz ebillelako: maian iezarten zan guztian, asten iakazan batean Amama, bestean Ama, bestean biak batera, zirika zirika, lagunagaitik txakurrenak esaten. A BGuzur 118.

3 txutxu. “(V-ger), calentarse al fuego (voc. puer.)” A.

4 txutxu. 1. “(V…), huevo (voc. puer.)” A. 2. (V), txutxo (V-gip). Ref.: A; Iz ArOñ. . “Pollo, gallo, ave (voc. puer.)” A. ” Txutxu, txutxúa, voz inf[antil]; gallina, pollo, etc. Bi txutxo, txutxú a ” Iz ArOñ. .

5 txutxu. TXUTXUAN. Cuchicheando. Bati eldu, besteari bultza, onekin dantzatu, arekin txu-txuan baztertu… ABar Goi 15. TXUTXU ETA PUTXU. Cuchicheando. v. txutxumutxu (2) . Au dala ta ori dala, orkoa ta emengoa, urlia ta zendia, esan da esan, txutxu ta putxu, aleban guztia luzatu eragiteutsan mutillagaz eukan gatzbageko autuari. Ag Kr 104. An asi ziran, emakumeak oi dabenez, txutxu ta putxu, izketaldi luzeren baten, betiko antzean. Erkiag Arran 24.

txutxu. v. 3 txotxo; 1 txutxo.

Sinonimoak: iz. Bizk. g.e.

[pentsamendua]: gogamen, gogo, pentsamen, pentsamendu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) iz. (B) deseo, ansia, voluntad, gana, ánimo (2) iz. (B) excusa, pretexto (3) iz. (B) (haur.) ave, gallo (4) iz. (B) (haur.) huevo
fr (1) iz. (B) désir, envie, volonté, gagner, encouragement (2) iz. (B) excuse, prétexte (3) iz. (B) (haur.) oiseau, coq (4) iz. (B) (haur.) oeuf
en (1) iz. (B) desire, will, encouragement (2) iz. (B) excuse, pretext (3) iz. (B) (haur.) bird, rooster (4) iz. (B) (haur.) egg
port (1) iz. (B) desejo, vontade, vitória, incentivo (2) iz. (B) desculpa, pretexto (3) iz. (B) (haur.) pássaro, galo (4) iz. (B) (haur.) ovo

Testuinguruan

Lagunengana hurreratzen naiz zerbait ikasteko txutxuan. (5000 Adorez hiztegia, moldatua)