Tag Archives | gizartea

Organoen trafikoa, egia ala fikzioa?

By on 2009(e)ko otsailak 12 in denetarik

transplanteaNork ez du inoiz entzun organoen komertzio edo trafikoa delakoaz? Egungo gizartean oso entzunak ditugu hitz horiek, baina ba al dakigu zehazki zeri buruz ari garen horri buruz entzutean? Ezer baino lehen, organoen komertzioa eta organoen trafikoa bereizi behar dira. Lehena, gorputzeko atalak saltzea edo erostean datza; bigarrena, ordea, gorputzeko atal horiek pertsona bati kendu eta beste norabaitera eramatean. Bi kontzeptuak erabat desberdinak dira eta askotan, ez bereizteagatik, hanka-sartzeak egiten ditugu.

Hasteko, esan beharra daukagu, egun transplante mordoa egiten dela: bihotzekoa, biriketakoa, pankreasekoa, korneakoa… Organoen transplante bat egiteko emaile bat behar da; emailerik egon ezean, ez litzateke inongo ebakuntzarik egongo. Gaur egun, gero eta gehiagok ikusten du bere burua organoren baten beharrean. Emaileen kopurua ez da handitzen eta organoen beharrean daudenena, aldiz, puzten doa urteen poderioz. Adibiderik garbiena AEBetan aurki dezakegu; izan ere, han organoren baten zain dauden zerrendetan %20 geratzen da organorik gabe, heriotzaren zain.

Organoen komertzioa, aurrez esan bezala, organoen salerosketa da. Egoera hau, pertsona aberats eta pertsona behartsu baten artean ematen da. Alde batetik, aberatsak bizitzen jarraitzeko irtenbide bakarra du, organoaren transplantea; eta bestetik, txiroak dirua behar duenez gero, edozer gauza egiteko prest ikusten du bere burua sos batzuen truke, kasu honetan bere organoak saltzera ere iritsiz. Komertzio hau jende aberatsa eta oso behartsuak elkarrekin bizi diren herrialdeetan ematen da normalean, Hego Amerikan adibidez. Dirudunak diru kopuru tentagarria eskaintzen dio behartsuari honek bere organoa “eman” diezaion.

Organoen emaileen beharra

gero eta handiagoa da

Gizarte kontsumista honek gastua besterik ez du buruan; ondorioz, diru-faltan dagoen pertsonak oso gaizki bizi du egoera hau. Muturreko kasuetan, egoera ekonomiko lazgarrian bizi diren pertsonek edozer egiteko gertu aurkitzen dute euren burua, euren gorputzeko atalak salduz. Egoera hau ez da inondik ere juxtua, gizakion eskubideek diotenaren arabera, izatez denok eduki beharko baikenuke bizitza duin bat izateko aukera.

Bestalde, organoen salerosketa hauetan eskaera gehien dagoen organoa giltzurruna da (10.000 ale urteko). Gorputzeko atalen batean akatsen bat duen pertsonak bere burua arriskuan ikustean, beste herrialde batera edota bere herrialdeko bati bere organoa erosten dio, bere burua arriskutik kanpo geratuz eta bestearena arriskuan jarriz. Organoak erosi edo saltzen diren kasuetan, bi eratako ebakuntzak egiten dira: batzuk ospitale seguruetan egiten dira, gainontzeko transplante guztien moduan. Beste batzuk, aldiz, inongo segurtasunik gabeko lekuetan egiten dira. Azken hauetan oso ohikoa da infekzioren bat sortzea eta gaixoa ebakuntza gelatik bertatik ez irtetea. Bestalde, ezin dugu ahaztu pertsona bakoitzak DNA jakina dugula. Hori horrela izanik, transplantatua izan den pertsonak ezinbesteko du bere antigorputzak indargetzeko pilulak hartzea, errefusa eman ez dadin.

organoakBaina gatozen harira. Hau da benetako galdera: ematen al da organoen trafikoa? Ez, teknikoki ezinezkoa da ematea. Nahiz eta gutako askok kontrakoa pentsatu, ez da posible. Lehenik eta behin, transplanteetan espezializatutako medikuek nahikoa lan izaten dute ebakuntza hauek behar bezala egiten. Halaber, pertsona bati organoa kentzean, organo hori garbitu eta garraiatu egin beharko litzateke, betiere era egokian, eta horretarako tresneria egokia behar da, baita horretan trebatutako mediku talde bat ere.

Homo homini lupus, gizona gizonaren etsai. Gizarte kontsumista honen jarduteko eragatik edota gutako bakoitzaren geurekoikeriagatik agian, ez dugu ikusten, ezta ikusi nahi ere, errealitate gordina. Ezertxo ere ez duen jendea bere bizia arriskatzeko prest dago eta gu ez gara gai Gabonetako oparirik gabe geratzeko. Egoera honi aurre egiteko, mundu honetako kide guztiak maila berean jartzea izango litzateke lehenengo gauza, geure arteko desberdintasunak hutsean utziz. Nik, bederen, ez dut esperantza galduko, eta, gaurtik aurrera, nork bere harri-koskorra ekarriz, gizarte hobea sortuko dugulakoan nago. Zer diozu zuk?

Amaitzeko, John Q filma gomendatu nahi dizuet. Film honetan, John Q delakoaren semeak bihotzeko transplante bat behar du, eta berak direnak eta ez direnak egiten ditu semeari emaile bat lortzearren.

Comments { 0 }

Amiantoa, heriotza isila

By on 2009(e)ko otsailak 10 in denetarik

asbestoNekea, arnasa ongi hartu ezina, itolarria. Hauexek dira ekidin izan eta izango diren isilpeko eta marroez beteriko lan egoeren ondorioz langileetan habia hartu duten gaixotasunen sintomak. Milaka urteko bizia duen mineral natural batez mintzatuko naiz gaur: asbestoa edo amiantoa, zeuen esku uzten dut izena aukeratzea; edonola ere, ondorio latz berdintsuak dituela esan beharrean nago. Alejandro Magnoren garairako ezaguna zen mineral hilkor honen indarra. Halaber, Marco Polok bere Txinarako bidaian honen berri izan zuen.

Baina zer da amiantoa? Amiantoa malgua eta tenperatura hagitz altuak jasan ditzakeen minerala da. Munduko hainbat meategitan aurki genezake material hau; hala ere, ekoizlerik garrantzitsuena Kanada, Errusia eta Hego Afrika dira. Hala entzunda, urruti geratzen zaigun gaia dirudi; oker zaudete, ordea, urtez urte etxe ondoko enpresetan erabili izan den minerala baita hau, etxebizitzarako hainbat materialetan (baldosak, zementua, teilak…), autoetako balaztetan… Beroaren isolatzaile ezin hobea denez, hainbat enpresak amiantoa erabiltzea erabaki zuten langileak honek suposatutako arriskuaren jakinaren gainean jarri gabe.

mesoteliomaAskoren iritziz, 2035. urtera bitarte 400.000 lagun zenduko dira, aurretik aipatu ditudan langile xumeen herioa emango da. Hauen heriotzen errudun zuzena amiantoak askatutako partikulen arnasketaren ondorioz sortutako gaitz larri eta gehienetan sendagaitzak izango dira: asbestosia, biriketako minbizia eta mesotelioma. Dena den, nor da 400.000 lagun horien benetako hiltzailea, amiantoa bera edo langileei aurreko ondorioez ohartarazi ez dieten enpresa gupidagabeak? Biak ala biak delakoan nago. Lehena, substantzia toxiko bat da, berak ez du bere patua hautatzeko aukerarik izan; gure esku egon da, ordea, bere erabilera sustatzea edo derrigortzea. Aitzitik, bigarrenak ondotxo jakin izan du -eta daki- zer duen esku artean, badaki zer-nolako galgarria den; edonola ere, primerako aktore lanak egin ditu, langileak puntu bateraino engainatzera ere iritsi baita. Halere, esaten den legez, gezurrak buztana labur. Enpresetan hainbat mediku azterketa egin ohi da langilearen osasuna aztertzeko helburuaz. Lan motaren arabera, toraxeko plakak ere behaketa honen barruan sartzen dira. Halere, amiantoaren ondorioz gaixotutako hainbat pertsonak esan duenez, 90. hamarkadatik aurrera froga honi amaiera eman zitzaion. Kasualitatea, ezta? Zergatik ote froga horren bat-bateko desagerpena? Garesti aterako al zitzaien enpresako jabeei? Ez dut uste horregatik izan zenik. Hau horrela izanda, aurreko atalean egin dudan galderaren erantzuna garbi geratzen da nire aburuz.

Amorrua eta ezintasuna, hauek izango dira langilearen erraian errotuko diren sentipenak. Amorrua, 30 edo 40 urteren ostean, beraien enpresak benetako egia ezkutuan gorde dielako. Sumintasunaren areagotzea enpresa gaixotasunaren errudun ez dela esatean emango da. Aurrekoa gutxi balitz, kalte ordainketa ez dutela jasoko entzun beharko dute langileek. Nola da posible arazo honen aurrean eriak horrelako trabak aurkitzea? Lotsagarria iruditzen zait. Enpresen jokaerak ez du ez hanka, ez buru.

amiantoaLangileak heriotza garratza ondoan duela onartzeko erronkan lan dezente izanik, enpresak eta administrazioak honi lagundu beharrean, ahal dituzten oztopo gehienak ezartzen dizkiete. Bi hitzetan: bizitzaren injustiziak. Egoera honi 360 graduko bira eman behar zaiola defendatzen dut. Aski da! Beti boteredunak irabazi behar al du edozein egoeraren aurrean? Ezetzean nago. Horregatik, artikulu honen bitartez egoera hauek salatu dituzten pertsonen aldeko iritzia plazaratu nahi nuke, eurekin bat egin, beraien salaketei esker “justizia” egiten ari baitira. Aurrez idatziriko justizia kakotxen artean ipintzen dut, inoiz ezingo baita horrelako egoera baten aurrean, heriotzak edo oinazez beteriko behin betiko gaixotasunen aurrean, justizia egin.

Ildo beretik, administrazioak lan gaixotasuna dela onartzea nahiko nuke, eta gaixo berari eta bere senitartekoei dagokien kalte ordainak ordaintzea. Gaur egun, tamalez, kasu bakan batzuek baino ez dute lortu aurreko hori, guztiek auzitegietan diru dezente utzi ondoren. Egoera penagarria benetan. Aurretik aipatu ditudan kasu hauek guztiak salatzeko eta egoera honen aurrean laguntza izateko, hainbat erakunde sortu izan da urte hauetan zehar. Euskal Herrian, esaterako, Asviamie elkartea aurkituko duzue. Bukatzeko, eskerrak eman nahi dizkiet beraien kasuak salatu dituzten pertsona guztiei eta amiantoaren gaixoen alde lan egin duten erakunde guztiei. Beraien omenez.

Comments { 2 }

Saretik askatu ezinik

By on 2009(e)ko otsailak 5 in orokorra

internet-dangerGero eta denbora gehiago xahutzen omen du gizakiak telebista nahiz bideojokoetan, eta bereziki guztiok presente dugun komunikabiderik berrienean: interneten. Egun bizi garen mundu teknologiko honetan, ezinbesteko bilakatu dela esatera ere ausartuko nintzateke, ekintza guztiak interneten bidez egitera mugatzen ari baikara.

Informazioaren aroan gaude eta, Firely Erresuma Batuko aholkularitza erakundeak Reuters albiste agentziari esan zionez, “informazioa 90eko hamarkadako droga bihur daiteke.” Eta arrazoi zuela frogatzen ari da pixkanaka-pixkanaka, interneten erabilera okerrak dituen ondorioez ohartzen ez garela baitirudi. Horien artean da internetarekiko menpekotasuna.

internetera adikzioaAdituek frogatu dutenez, astean 30 ordu baino gehiago internetera konektatuta igarotzen dituen pertsonak internet-adikzioa dauka; hala ere, teoria hau hipotesi bat besterik ez da. Izan ere, oraindik ez da lortu zehatz-mehatz adieraztea zer den gaixotasun hau (hala deitu badaiteke; izan ere, batzuk baiezkoan baitaude eta beste batzuk, ordea, ezezkoan).

Echeburua eta Griffiths psikologoek adierazi dutenez, adibidez, beste zenbait adikzio asetzeko baliabidea izan daiteke. Greenfieldek, aldiz, ABCNEWS.com webgunean 1.800 pertsonei buruturiko inkestaren arabera, ondorengo ezaugarrien ondorioa dela dio:

  • Internetekin erlazionatutako arazo larriak izatea.
  • Konektatuta igaro diren ordu kopurua ezkutuan mantentzea.
  • Adina (zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta arrisku handiagoa dago adikzio hau izateko).
  • Ordenagailuaren aurrean esertzeko eta konektatzeko gogo bizia sentitzea uneoro.

Ildo horretatik, gaixoetan ematen diren kasu desberdinak aipatu behar dira. Kimberly Young psikologoak aztertu zuen bezala, honela antola daitezke:

IZENA EZARPENAK EDUKIAK ONDORIOAK
Adikzio ziber-sexuala Helduentzako webguneak Pornografikoak eta sexualak Sare pornografikoen zabalkuntza
Ziber-erlazioetarako adikzioa Eztabaida-guneak, e-postak, txatak Komunikazio interaktiboa beste erabiltzaileekin Erreala eta birtuala dena nahastea
Sarearen konpultsioak Webgune komertzialak Zori-jokoak, komertzio elektronikoa, enkanteak Ludopatia
Informazio bilatzaileak eta “arlote elektronikoak” FTP eta TELNET Sarean nabigatzea helbururik gabe eta intereseko gaiei buruzko informazioa bilatzea Informazio-iturri desberdinak ez erabiltzea

Dena den, arazoa, nire ustez, ez da menpekotasun hau izatea, adikzio honi aurrea ez hartzea baizik. Oso garrantzitsua da lehenbailehen detektatzea, denboraren eta intentsitatearen arteko erlazioa dela eta: zenbat eta denbora gehiago utzi adikzioari aurrera egiten, orduan eta sakonagoa da mina, eta zailagoa da sendatzen. Beraz, bi konponbide hauek kontuan hartu beharko lirateke. Alde batetik, heziketa, zein funtsezkoa iruditzen zaidan gazteek internetaren erabilera arduratsua ikasteko. Hau gurasoen, irakasleen eta gizartearen ardura da. Horretarako, gomendagarria izango litzateke haurrek sarrera mugatua izatea internetera, ordutegiari eta edukiei dagokionez; baita familiaren esku-hartzea laguntza profesionalarekin ere: pediatra adin txikikoen kasuan, eta, psikologoa, helduenean. Bestetik, gaixoari arazoa seriotasunez planteatzea eta irtenbide desberdinak eskaintzea. Esate baterako, gorputz-jarduera eta familiarekin komunikatzea.

Gainera, aipatzekoa da pertsona askok inkontzienteki pairatzen dutela internetarekiko menpekotasuna. Horregatik, multzo zabal honetan parte hartzen duzuen ala ez frogatzeko aukera ematen zaizue hemen.

Ondorioz, kontuz ibili eta deskonektatu internetetik lehenbailehen, gaitzak harrapa ez zaitzan!

Comments { 5 }
-->