Updates from urtarrila, 2013 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 10:30 am on 2013/01/10 Permalink | Reply
    Tags:   

    sukar 

    iz. 1. MED. Gorputzeko tenperaturaren goratze patologikoa, bihotz– eta arnasketa-erritmoak bizkortzea eta, oro har, ezinegona dakarrena. 2. (hed.) Haserrealdi bizia, suminaldia. • sukar aftoso. Birus batek eragindako gaixotasun infekzioso arrunt kutsakorra, bereziki abereetan sortzen dena. Ahoko mukosan, ugatzean eta hatz tartean afta izeneko ultzerazioak agertzea du ezaugarri. || sukar hektiko. Iraupen luzekoa dena eta jarraian ematen dena. || sukar hori. Stegomya generoko eltxoek kutsatutako birusak sortutako gaixotasun infekziosoa, larruazala horitzea eta odol beltza goitikatzea ezaugarritzat dituena. Bereziki, herrialde tropikaletan izaten da. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak: iz.
    [berotasuna]     berotasun, kalentura Heg., sekera zah., helgaitz Ipar. g.e.
    [karra]     gar, kar, su, sapa Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) fiebre (2) cólera, furor, mal humor; vehemencia, ardor
    fr (1) fièvre (2) colère, fureur ; véhémence, ardeur, ferveur
    en (1) fever; temperature (2) anger, rage
    port (1) febre (2) cólera, fúria
    grez πυρετός

    Sukar apur batekin nabil azkeneko egun hauetan; mina dut, edo tristura, hobeto esanda. [Fantasiazko ipuinak, Guy de Maupassant / Josu Zabaleta (Ibaizabal, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

     

  • Maite 8:32 am on 2013/01/09 Permalink | Reply
    Tags:   

    tuju-tuju 

    Eztularen onomatopeia (deusto.es eta ku-ku! haurrekin hitz egiten hasteko)

    Sinonimoak: 

    [tuju-tuju] toju-toju, tuku-tuku

    Orotariko Euskal Hiztegian:

    tu-ju(it).

    (Onomat. del sonido de las aves nocturnas). Gautxorijak ziran, barriz, pozik ebiltzanak. […] Alkarri dei egitten eutsoen: –Tu-juit, tu-ju! Tu-juit, tu-ju! Auxe da eguraldi ederra! Altuna 90.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es cof-cof
    en cough cough

    -Hiru egun daramazu tuju-tuju eztul horrekin.
    -Kenduko zait. Ez arduratu. tuju-tuju (Osasuna. Eguerdi on! Curso Deusto de euskera básico)

    tuju-tuju (Eguerdi on! Curso Deusto de euskera básico)

    Onomatopeiak euskaraz:

     

  • Maite 8:06 am on 2013/01/08 Permalink | Reply
    Tags:   

    berankor 

    1. izond. Berandukoa, berantiarra. 2. izond. Berantzeko joera duena. Jainkoa, berankor bada ere, ez da ahanzkor. 3. iz. eta izond. EKON. Zerbait ordaintzen atzeratzen dena; kreditu baten mugaeguna bete ondoren, ordaindu beharreko diru-kopurua oraindik ordaindu ez duena.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak: izond. jas.
    [berandukoa]     belu, beluko, berandu, beranduko, berandutar, berantiar, luzakor, berant Ipar./Naf., belukor Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) tardío, -a (2) que tiene tendencia a retrasarse; que retarda (3) Ekon. moroso, -a
    fr tardif, -ive
    en (1) late (2) Ekon. slow to pay up
    port (1) tardio(a), temporão(ã) (2) Ekon. caloteiro(a)
    grez αργοπορημένος

    Azoka Zaharraren inguruko tabernetan jende berankor asko, etxerako asmoak oraindik hozitu gabeak.  [Labartzari agur, Txillardegi (Elkar, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    Baina gogoeta berankor horiek sekula ez dira gertatu beharrekoak gertatu arte heltzen; eta egiarik garrantzitsuenetako bat, bai halaber agian sarriena onartua izaten dena, itorik eta baliatu gaberik da gelditzen gure segidarik gabeko ohituren zurrunbiloan. [Harreman arriskutsuak, Choderlos de Laclos / Jon Muñoz (Ibaizabal, 1997)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    Bolada txar bat igarotzen ari zen eta berankor zebilen garai hartan ordainketak egiteko orduan.

     

  • Maite 8:16 am on 2013/01/07 Permalink | Reply
    Tags:   

    lafiatu 

    da/du ad. Edari alkoholiko gehiegi hartzeak burua nahastu; delako egoeran gertatu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan ‘mozkortu’ begiratuta)

    Sinonimoak: ad.
    [horditu]     horditu, arraildu Ipar., katutu Bizk. beh., total egin Gip. beh.      (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Aldaerak:

    lafiau, lapiau (Eibarko euskara)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es emborrachar(se), embriagar(se)
    fr (s’)enivrer, (se) saouler
    en to get/make drunk
    port to get/make drunk
    grez μεθύσω

    Eibarko euskaratik ateratako adibideak:

    • Zapatu guztietan lafiautzen da. / Todos los sábados se emborracha. (TE)
    • Horrek harrapatzen jittuk harrapatzekuak! beti lafiauta dabik. / (IL)
    • Asko edan eta lafiau egin da ederto / (IL)
    • Hik asko edaten dok eta aspaldixan lafiauta habil. / (IL)
    • Astelehen guztietan erdi lafiauta biharrera juaten zana. (Zirik 75). / (JSM)

    lafiatu (FlickrCC, Cayusa)

     

  • Maite 10:21 am on 2013/01/06 Permalink | Reply
    Tags:   

    ipurtargi 

    iz. ZOOL. Lanpiridoen familiako intsektu koleopteroa. Arrak kakalardo-itxurakoak eta arreak dira. Emeek ez dute hegorik, zizare-forma dute eta biolumineszentzia bizia dute. Marraskiloz elikatzen dira eta Europako hegoaldean bizi dira (Lampyris noctiluca). (Harluxet HIztegi Entziklopedikoa)

     

  • Maite 9:39 am on 2013/01/05 Permalink | Reply
    Tags:   

    kutun 

    iz. 1. Aldean eramaten den gauza, ustez espiritu gaiztoak eta zori txarra uxatzeko adurra omen duena. 2. Eskapularioa. 3. Jostunek jostorratzak eta orratzak sartzeko erabiltzen duten kuxin-moduko txikia. 4. Guztiz maitea eta begikoa dena. Gipuzkoarrak zirela bere bihotzeko kutunak.

    izond. Guztiz maitea edo begikoa. Bere seme kutuna galdu zuenean. • alaba edo seme kutun. Hiri edo herri batek bere bizitzan zehar onura handiko lana egindako pertsonari bere esker ona azaltzeko asmoz, ematen dion ohorezko izendapena. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak:  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    kutun iz.
    [guztiz maitea eta begikoa]     kuttun adkor.
    [eskapularioa]     eskapulario, gutun, abitu Ipar.
    [aldean eramaten den gauzakia]     zinginarri
    kutun izond.
    [kuttuna]     laztan, maite, txatxan Bizk., kuttun adkor., kario Zub. g.e.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (1) amuleto (2) escapulario (3) (jostunena) acerico ; (1)  iz/izond. querido, -a; favorito, -a; predilecto, -a
    fr iz. (1) amulette (2) scapulaire (3) pelote à épingles ; (1) iz/izond.  favori, préféré, aimé
    en iz. (1) amulet (2) scapular (3) pincushion, small pad used to place and hold pins ; (1) iz/izond.  favorite, preferred
    port iz. (1) amuleto, talismã (2) escapulário (3) almofadinha de alfinete ; (1) iz/izond. favorito, favorecido; adorado, benquisto
    grez iz. (1) φυλακτό, χαϊμαλί  (2) ωμοπλάτης (3) μαξιλαράκι για καρφίτσες ; (1) iz/izond. ευνοούμενος, προνομιούχος

    Hitzari buruz gehiago: ‘Nire kutuna‘, Luistxo Fernandez (Ingelesen hilerria)

     

    • luistxo 10:30 am on 2013/01/05 Permalink

      Oraindik falta da nire esangura: jostorratzak sartzekoa, gaztelaniaz ‘acerico’ azalpen gehiago http://bit.ly/kutuna

    • Maite 10:44 am on 2013/01/05 Permalink

      Luistxo, zurea sartuta zegoen hasieratik. Begiratu ondo bai Harluxeten eta baita Elhuyarren ere. 🙂

      Bide batez, Luistxok hitza proposatu zidanean ezezkoa zergatik esan nion azalduko dut. Egia esateko, ez nion ezezkoa esan, gordeta nuen noizbait argitaratzeko.

      Kontua da, garai hartan, nahiago nuela adiera bakarreko hitzak argitaratzea, pentsatzen nuelako zenbat eta esanahi gehiago ipini, jendeak orduan eta gutxiago ikasiko zuela. Bai, kontraesana dirudi, baina askotan ‘gutxiago gehiago da’. Geroago konturatu nintzen tontakeria zela eta hasi nintzen argitaratzen esanahi ezberdineko hitzak, baina, tartean, lagunei bideoak grabatzeko eskatu eta Luistxok ez zuen aukerarik galdu: “Maite Goñiri berba hau proposatu Gaurko Hitza izan zedin, eta ezetz esan dit ze ez dakit nik ze arau interno ulertezin dituen adierak eta abarrak tratatzeko. Beraz, hemen atera dut.”

      Beraz, hauxe da berak aipatzen duen ‘arau interno ulertezin hori’. Dena den, inoiz ez da berandu aitortzeko: arrazoia zenuen, Luistxo, arau horrek ez zuen bururik ez hankarik!

      Mila esker hitzagatik, zoragarria da. 🙂

    • Maite 10:48 am on 2013/01/05 Permalink

      @luistxo Inoiz ez da berandu aitortzarako… Bide batez, sartu dut zure azalpen osorako esteka!! 🙂

    • Maite 11:30 am on 2013/01/05 Permalink




  • Maite 9:29 am on 2013/01/04 Permalink | Reply
    Tags:   

    ortzalde 

    iz. 1. zeru (Labayru ikastegia) 2. (pluralean) Horizontea zatitzen den norabideetako bakoitza. Ekialdea, hegoaldea, iparraldea eta mendebaldea dira lau ortzalde nagusiak.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan ‘puntu kardinal’ begiratuta)

    Aztergaia: ortzalde (Hiztegi Batu Oinarriduna):

    Ikus hitzari buruzko azalpen guztiak: ortzalde iz.

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia eta Hiztegi Batu Oinarriduna)

    [izartegia] izartegi, zeru-sabai, izarrarte g.e., ostalde g.e.
    [puntu kardinal] puntu kardinal

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) cielo, firmamento (2) punto cardinal
    fr (1) ciel (2) points cardinaux
    en (1) sky (2) cardinal point
    port (1) céu (2) pontos cardeais
    grez ουρανός

    Ortzaldera begiratzen nuen gauero. (Labayru ikastegia)

    Museoan topatu genuen maisulanak ortzaldeak irudikatzen zituen.

    ortzaldeak (FlickrCC, BobMacInnes)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel