iz. Bisigu arrantzako garaia. Neguan izaten da bisigutea. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
bisigute. besigute (V-m ap. Zubk Ond ), besegute. Temporada del besugo; pesca del besugo. Arrantzalien bizitzea beti izaten da neketsua, baña neguan iñoiz baño neketsuagoa. Neguan izaten da besigutea. Ag Kr 36. Santa Kataliña noiz da? Besiguteko goiz da. (V-ger) A EY III 36 (en la vers. de EZBB I 104 besegute). Lan asko ta irabazi gitxi emoten eban besigutea, aspaldi amaitu zan. Etxabu Kontu 117. Bi edo iru illabeteko besigutean. Ib. 96.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) da/du ad. envilecer(se), encanallar(se), engranujarse; convertir(se) o volverse malvado/despreciable/ruin (2) da/du ad. poner(se) de mal humor fr en port
Testuinguruan
Piztiek hegan edo ehizan ikasten duten bezala, gizonak disimulatzen ikasten du; hauxe dugu ofizioetan oparoena: imitatuz gizatxartu. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)]
interj. Lgart. Harridura edo ustekabea adierazten duen hitza. Ik. koño. Kontxo, kontxo, hau ere badugu!(Hiztegi Batua)
Euskara kolokialaren eskuliburua (Asier Larrinaga)
HARRIDURA
“Gauza izugarria gertatu da”.
Interjekzioak: bai latza!; ze latza!; latza da gero!; aitaren; aitaren eta semearen; ostiela (euf.); alajaina; alajainkoa; alafede; ene; ene ba; ene bada (leung.); han; hara; kontxo (leung.); dedio!; ostia!; ze putalarru (gord); ostra; ospera; ño (leung.).
2. “Hitzik gabe geratu naiz”
Interjekzioak: egundaino, egundo; sekula halakorik; halakorik; horrelakorik; horratio.
1 iz. Gip. eta Naf. Pitzatua, arrakala. Paretan egindako artesi zabal xamar batek bide ematen zuen dena ikusi eta dena aditzeko. 2 iz. Buruko ileak orraztean egiten den marra. Ileko artesia xuxen-xuxen egina zuen (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
1 artesi.
1. (G-to, AN-larr-gip), artasi (G-bet, AN), artazi (G, AN-gip), artezi. Ref.: A (artasi, artazi, artesi, buruzpide); Asp Leiz; Iz To (artesiya). Hendidura, grieta. “Grietas de las manos” A. “Etxe batean armiarma-sareak eta autsa ta itzasiak edo artesiak agiri diranean, etxe artan ezta buruzpide onik (G-to)” Ib. s.v. buruzpide. “La grieta (de la madera)” Iz To. “Grietas en la tierra, producidas por sequÃa persistente” Asp Leiz. v. 1 arteka. Beroakin zabaldu ta otzakin estutu: arritzar aiek artezituta gelditzen ditun. Artezi aietan goroztizko ziriak sartzen dizkiñat gero. Eston Iz 43. Arkaitz-artesi ta arbol-zuloetan egiñ oi zituzten beren erresumak erle zuur maratzek. Berron Kijote 124. Nere begiok itxi bear ote, aurrez-aurre / kezka-gaia dudalarik, nai ta ez ikusteko gero / arimaren zaurien artesietatik? Ib. 157. Adarrak moztu, laban batekin artesi bat egin ta artesiortan bi garagar-ale jarri. Ostolaiz 105. (G-to, AN-gip). “(G-to), un taladro en la oreja del ganado lanar” A. “Corte o señal en la oreja del ganado lanar” BU Arano. 2. (G-goi ap. A ), artasi (G-azp) Raya del pelo. “Artesi okerra daukezu buruun” (G-goi). “Artasia atera” (G-azp).
2 artesi. (V-gip, G-goi). Ref.: Urkia EEs 1930, 30; Iz ArOñ . Cercado para guardar y ordeñar las ovejas. “Ardiak euki ta jeizteko txabol-ate ondoan egiten dan esia” Urkia EEs 1930, 30. “Pesebre de ovejas” Iz ArOñ. Sarratu ein daunarren / laño itsubak… / [ardi] danak artesirantza / bere txistubak. Zidorra Euzk 1929, 208. Gero badaude arrizko artesiik eta oiri deitzen zaie eskortak. (G-goi).
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. (G/GN) hendidura, grieta (2) iz. raya del pelo (3) iz. cercado para guardar y ordeñar las ovejas fr (1) iz. fente, fissure (2) iz. raie en (1)  iz. [arrakala] crack (2) iz. [burukoa] parting port (1) iz. (G/GN) brecha (2) iz. (do cabelo) risca
Testuinguruan
Ileko artesia xuxen-xuxen egina zuen. (Hiztegi Batua)
1. (V-ger-ple-arrig-oroz-och-m, G-azp-nav, AN-ulz; A Morf 113), mardora (V-ger), mardura (V-ger-gip, G-azp). Ref.: A (mardera); EI 66; Iz ArOñ (mardura). “Ruedo de la saya” A. “Vuelo de vestido” A Morf 113. “Vuelo de una cosa” Iz ArOñ.
2. mardura (V-gip). Ref.: Iz ArOñ; Elexp Berg. “Mardura, marduria ifiñi, el relleno que ponen las mujeres en el pecho y en el vestido para aparentar” Iz ArOñ.
3. mardura (V-gip). “Se dice de una ropa muy delgada y con pliegues” Iz ArOñ.
Sinonimoak: iz.
[mardera] : zabaltasun, lasaiera || Ad. es un vestido con mucho vuelo: lasaiera handiko soinekoa da.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. vuelo (de vestido) fr iz. pli, fronce en iz. fullness port iz. amplitude, rodado;
Testuinguruan
Gonak goi aldean joskura batzuk ditu, eta horiek emango diote mardera seguruenik. [Leire Narbaiza, @txargain (Twitter, 2020-11-08)]
1 iz./adj. Norbait galtzen edo zerbait hondatzen duena. Ik. galgarri. Jende galduak eta galtzaileak. Deabruaren asmo galtzaile bat. Apaiz arima-galtzaileak. Mihi gaiztoa da adiskidetasunaren eta bake onaren galtzailea. Bere eta besteen galtzaileak. 2 iz./adj. Galtzen duena, bereziki jokoan edo lehiaketa batean. Irabazleak eta galtzaileak. Gerra batean galtzaile gertatzen direnak. (Hiztegi Batua)
Reply