Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:35 pm on 2022/04/25 Permalink | Reply
  Tags: Ñ   

  ñapur 

  1 adj. Ipar. Litxarreriak jatea oso gogoko duena. Baratxarte ostatuan, igandean ere, moko-zuri ñapurrek hartzen ahalko dute beren plazera. 2 adj. Ipar. Aziendaz mintzatuz, besteren lurretan sartzen dena. Jaun hori besteen eremuetan sartzen baita ardi ñapurra bezala. 3 adj. Ipar. Besteren senar edo emaztea atsegin zaiona. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ñapur.

  1. napur Ladrón. “Le llamaba […] napurra, ladrón” (Valdorba, 1577). ReinEusk 76s. v. lapur. Napur txarrorrek, geiago ebasten draukotek. (Pamplona, 1562). ReinEusk2 101. Oñak ilzeakin josirik eta napur biren erdian ifenirik. OA 33.
  2. (BN, S, R ap. A ; O-SP 223; -ph- Dv), napur (R ap. A ; SP→vEys), lapur (R-uzt ap. A ). Goloso, laminero. “Affriandi à quelque chose” O-SP 223. “Friant, écornifleur, ahazuria” SP. [Ardi] horiek ñaphur dira. “Friandes” . Arch Gram 30. Beharrik zen hain ñaphur / goiz hartan hartz hura. Zby RIEV 1908, 764. (Fig.). Aficionado. Odolekoek atxiki nahi luketen zedarrietarik athertazen da [Spinoza] , jakitate guzi-guzieri naphur. Lf EG 1956 (1-2), 55.
  3. (BN-baig-mix, S; O-SP 223; -ph- VocBN, H), ñafur, napur (B; VocB; -ph- VocBN). Ref.: A (ñapur, napur); Lrq; Satr VocP. “Behi ñaphurrentzat oro atheka” H (s.v. lapur). “Merodeador, ganado que invade los cercados” A. Erregelan han [Elizan] ez direnak sartzen / dituk ñapur, ez artzain leialak. Iraultza 22. Halere ihizi ñapurrak arten artetik sartzen. EGAlm 1899, 25. (ap. DRA) Nehork ikusten badu gure kabala ñapurra. Herr 24-12-1959, 3. Tropa hortan badu ba [arimen artzainak] buru onik, bañan ñafur eta iheslariak ere ba. Gazte 1963 (3) (ap. DRA). Etxe-inguruan zelatan dabilen napurra astindu ta uxatzeko ez det iñoren baimenaren bearrik. Aldegin zazu, ba, arin emendik. TAg Uzt 167.
  4. (Sc ap. A; -ph- Dv). “Qui a de la concupiscence” Dv. “Hombre que busca mujer ajena” A. Eskuara begitartea hobea zuken bainan larderia gutiagorekin seigarren manamenduak, ezarri izan balitz: Ñapur izaitetik berautzu / gogoz ala egintzaz, likiski. JE Bur 154. Bazuen emazte bat frango pollita bainan ere ñapurra. Behin alorretik etxeratzean kausitzen du bere emazte perttolia gizon arrotz batekin. Othoizlari 1958, 154. Aiher zitzaion (bixtan da) Hegiaphal ñapurrari. Lf ELit 173.
  5. “Ñafur (BN-baig), envieux” Lh.

  Sinonimoak: izond. Ipar.

  [ahozuria]: ahozuri, mutur-zuri BN, mokofin beh., moko-zuri Ipar. beh., aho-zuri (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. (Ipar.) [mokofina] goloso, -a; glotón, -ona (2) izond. (Ipar.) (hed.) lascivo, -a, lujurioso, -a
  fr (1) izond. (Ipar.) [mokofina] goloso, -a; glotón, -ona (2) izond. (Ipar.) (hed.) lascivo, -a, lujurioso, -a
  en (1) izond. (Ipar.) [mokofina] goloso, -a; glotón, -ona (2) izond. (Ipar.) (hed.) lascivo, -a, lujurioso, -a
  port (1) izond. (Ipar.) [mokofina] goloso, -a; glotón, -ona (2) izond. (Ipar.) (hed.) lascivo, -a, lujurioso, -a

  Testuinguruan

  Jaun hori besteen eremuetan sartzen baita ardi ñapurra bezala. (Hiztegi Batua)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:15 pm on 2022/04/24 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mokofin 

  adj. Janari bikainen oso zalea dena. Ik. mokozuri; ñapur. Mokofinentzako moduko janaria zen hura. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  MOKO-FIN. Exquisito con los manjares. Noizik beinka aiñ gustora gora-jasotzen zuan zatoa, inbidia lezaiokean baita Malagako ardo-zalerik moko-fiñenak ere. Berron Kijote 97. (Fig.). Refinado. Bainan aho-xuri eta moko-fin horien kontra altxatu ziren […]. Sustatu zituzten orduko bersulari xaharrak. Lf ELit 349. Gozamen estetikoaren neurketa zehatza gu baino mokofinagoei utzirik. MEIG IV 75.

  Sinonimoak: izond. beh.

  [ahozuria]: ahozuri, ñapur Ipar., mutur-zuri BN, moko-zuri Ipar. beh., aho-zuri (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. paladar fino, paladar exigente, sibarita; remilgado, -a
  fr izond. gourmet, personne difficile
  en izond. gourmet
  port izond. gourmet, gastrônomo; sibarítico

  Testuinguruan

  Mokofinentzako moduko janaria zen hura. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 10:24 pm on 2022/04/23 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  irakurgai 

  1 iz. Irakurtzeko idazlana; bereziki, atsegin hartuz irakurtzeko idazlana, eta, batez ere, prosazkoa. Ez baita idazlerik irakurlerik gabe, ezta irakurlerik ere inork irakurgairik eskaintzen ez badio. Eleberriak, ipuinak eta gainerako irakurgaiak. Eliz liburuak ez diren irakurgai atseginak. Ez da Odyssea baino irakurgai egokiagorik haurrak grekoa ikasten abiatzeko. Euskal irakurgai errazen egilea. Baionako “Herria” astekarian irakurgai politak argitaratu izan ditu. 2 iz. Kontakizun luze batzuk zatitzen diren kapituluetako bakoitza. Lardizabalen Testamentu Zaharreko eta Berriko kondaira-ren lehen irakurgaian. 3 iz. Elizkizunetan erabiltzen den Bibliako zatia. Lehen irakurgaia, Isaias profetaren liburutik. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  irakurgai.

  1. (G, AN, L ap. A ), irakurgei (V, BN, S ap. A ). Lectura, texto; novela. “Objeto de lectura. Algunos lo emplean en significación de ‘novela'” A (cf. irakurgaitxo). Bigarren irakurgaia. 1.-Noeren kutxa edo ontzia. Lard 8. Garoa. Domingo Agirre apaizak egindako irakurgaia. Ag G I (Kr 3 irakurgei). [Pierre Lhanderen] Luis irakurgaia [‘novela’]. Eusk 1919-20 (I), 29. Bere urrats eta balentriez liburu bat sekulan egiten balu, euskaldunek zer irakur-geia luketen. Zerb Azk 109 (53 irakurgai). Baionako Herria astekarian irakurgai pollitak argitaratu izan ditu. AIr in Izeta DirG 9. Guk uste baiño kalte geiago ekarten dabe irakurgaiak. Onaind STeresa 23 (ref. a las novelas de caballerías). Bere irakurgai geienok, Mao-nak eta olakuen joerakuak ziran. Gerrika 175. Mezaren prestatze labur bat gero, irakurgaiak laburzki esplikatuz. Larre ArtzainE 278. Ez dela Odyssea baino irakurgai egokiagorik haurrak grekoa ikasten abiatzeko. MIH 323. En DFrec hay 19 ejs. de irakurgai. v. tbn. Goñi 112. RIEV 1911, 605. Ol EEs 1919, 25. Lh Yol (ed. 1921) 1. Etxeg Itzald II 86. AIr (Quijote IX) RIEV 1928, 598. Or Tormes 3. Enb 192. JArt Y 1933, 332. JMB ELG 5. EA OlBe 67. Etxde AlosT 10. Munita 113. Anab Poli 3. Zait Plat 16. MAtx Gazt 26. Gazt MusIx 7. Alzola Atalak 138. Ibiñ Virgil 48. Lf ELit 162. Etxabu Kontu 223. Irakurgei: AB AmaE 337. Echta Jos 3. JE Ber 100. Lh EEs 1914, 243. (Lar, Dv (que cita EE 1880, 127 iragorkai)). “Leyenda, legenda, legendario” Lar. Irakurgai bat edo gure oitura oroitgarriren gañean ongien izkribatzen duenari (1879). JFlor. Euskal irakurgai kondairarra edo gure aurrekoai aditutako kondairen bat (1889). Ib. v. tbn. Otag EE 1881b, 113. EE 1884a, 37.
  2. Legible. Direlako zatiok, irakurgai diren neurrian, puntu nabarmen bat, artean gutti ezaguna, salatzen dute. MEIG V 82. IRAKURGAI-SALA. Sala de lectura. Baginuen sala gotor bat, irakurgai-sala deitzen ginuena. Larre ArtzainE 196.

  Sinonimoak: iz.

  [irakurtzeko idazlana]: irakurkizun

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. lectura, texto (2) iz. capítulo, lección (3) iz. (Erl.) lectura
  fr iz. lecture, texte
  en iz. reading, reading matter; reading material
  port (1) iz. leitura, texto (2) iz. capítulo, lição (3) iz. (Erl.) leitura

  Testuinguruan

  Irakurgai gomendagarria da guztiz. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 8:56 pm on 2022/04/22 Permalink | Reply
  Tags: X ( 52 )   

  xortaka 

  adb. Tantaka. Isurtzen dute ura ez xortaka, baina bai turrustaka.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  xortaka. (L, AN, BN, S; SP, VocBN, Dv, H), zortaka, txortaka (Lar, Añ). Ref.: A; Lh. Gota a gota. “Goutte à goutte” SP. Tr. La forma general es xortaka. Hay zortaka en Haraneder, J. Etchepare (junto a xortaka ), Leon y Xalbador, y txortaka en un ej. de Orixe.

  Eta Iainkozko gauzen ezti gozoa emero isurtzen duzula xortaka. SP Phil 336 (He 338 zortaka). Ez xortaka, ene Iauna, / baiñan, furs nigatikan, / hau da Odol darizuna, / oiñ eskuetarikan. Arg DevB 187. Hedoiek […] ixurtzen dute ura ez xortaka bainan bai turrustaka. Prop 1884, 180. Othoitzek, erran badikate, grazia ematen daukute xortaka: sakramenduek aldiz burrustan. Dih MarH 364 (ap. DRA). Bainan ur-kotera bethi eta barnago xortaka sartzen ari etxeari behera! Arb Igand 46. Bertzaren zolarat xortaka erortzen baita haren [olioa] . JE Bur 87 (86n zortaka). Ez dute astirik izandu izkuntza ori beren gogoan txortaka iragazi dedin. Or LEItz 34s. Xirioa xoraturik / xortaka zoakularik. Iratz 147. Ur dadin odol-xortaka / zure bihotz barnera. Ib. 110. Odolaz bezalako izerdi bat bazarion lurreraino zortaka. Leon Lc 22, 44. Zortaka ixurtzerat hor baitut utzia / herri huni diotan maitasun guzia. Xa Odol 349.

  (Con reduplicación intensiva). Bethi alderdi batetarat ixuriz xortaka xortaka laurden bat olio fin. ECocin 30. Xorta-xortaka eman osoki bizia.vIratz 173. Ezkoa balitz bezala, xorta-xortaka / hertzetaratzen [zait] bihotza. Ib. 103. Xorta-xortaka biltzen ditugu hek utzi amets ondarrak. Ib. 181.

  Sinonimoak: adond. Ipar.

  [tantaka]: tantaka (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. goteando, gota a gota
  fr adb. au goutte-à-goutte
  en adb. a few at a time, one at a time; (uncountable) little by little, bit by bit; (liquid) drop by drop
  port adb. gota a gota

  Testuinguruan

  Ura xortaka isuri dute. 

  

   
• 

  Maite 8:41 am on 2022/04/21 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  amainari 

  iz. Seduzitzen duena. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  amainari. “Celui qui aime à employer des paroles flatteuses et fallacieuses” Dv (→) A.

  Sinonimoak: iz.

  [amainari] : limurtzaile, seduktore, seduzitzaile

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. seductor, -a
  fr iz. séducteur, séductrice; charmeur, charmeuse
  en iz. seductive, (male) seducer, handsome devil, (female)seductress, temptress
  port iz. sedutor(a)

  Testuinguruan

  Amainari aparta zen, eta bere sortzeko gaitasunarekin ikusleak erakartzen zituen. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 2:31 pm on 2022/04/20 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  uztargi 

  iz. g.er. Ostadarra. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  uztargi. (G, AN; Lar→H, Añ, Izt 65r, Hb, Dv (G, AN)), ustargi (G-azp-to; A Apend ). Ref.: A; Bähr ArcGp (ustargi, uztargi). Arco iris. “He preguntado a varias personas cómo se llama en Guipúzcoa el Arco Iris y entienden ostrellaka, aunque es algo más común en muchos pueblos uztargia” Ur, carta a Bon BAP 1954, 269. v. ostargi, ortzadar, ostarku, ARGI-UZTAI. Paratuko dút nere uztargia lañuetán, bakearén señále nere ta zuén ártean. LE Doc 85 (v. tbn. Kop 141). Aingeru sendo bat zerutik jatxitzen odeiez inguraturik eta uztargi bat buruaren gañean. Ur (G)Apoc 10, 1 (Lç orzadar, Dv, BiblE ortzadar, He holzadar, TB oltzader, Ip, Ol ozadar, Ur (V) ustarku, Ker ostarku). Baletozke bezela / uztargiyan beera / mitxeletak jaikitzen / zaizkate gañera. RArt EE 1882a, 169. Ikus dezagun laster uztargi, / kolore ederrez betea. AB AmaE 56. Neure ostarkua (uztargia) ipinten dot odeietan; bera izango da lurragaz egiten dodan Alkartasunaren ezaugarri. Ker 9, 13. v. tbn. Izt C 236. TAg Uzt 53.

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [ostadarra]: ostadar, ostarku Bizk., ortzadar Ipar./Naf., Erromako zubi, Jaungoikoaren gerriko G-N, Jainkoaren paxa, zubiadar Zub.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. arco iris
  fr iz. arc-en-ciel
  en iz. rainbow
  port iz. arco-íris

  Testuinguruan

  Bat-batean uztargia agertu zen. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 10:30 am on 2022/04/19 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  ogigazta 

  iz. Bizk. Erbinudea. Ik. satandera. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ogigazta.
  ogigaztai (Lar, Añ (V), VocCB→Dv (V, G), H, Zam Voc), ogigaztae (V-ger), ogigastae (Mic), ogigaztaa (V-gip), ogigaztaia ((det.).V-gip). Ref.: A (ogigaztae); Iz ArOñ (ogigaztaa); Vill (comunicación personal).
  Comadreja. “Comadreja, ogigastaea” Mic (en la ed. de Fita ). “Belette” Dv. Cf. LzG: “Paniquesilla, comadreja (Araya, Contrasta, etc.)”. v. erbinude. Ogi-gaztaiak egiten ziozkan gizon bati kalte andiak etxean sartuta, itoaz ollo ta usoak, ta janaz arrautzak. VMg 37. Ogi-gaztaia zar batek ezin artu zituen saguak oñak astunak zeuzkalako. Ib. 64. Katamixarrak eta ogigaztaiak guda ixugarrija ei erabillen alkarren artian. ‘Entre las ardillas y las comadrejas’ . Otx 58. [Zangurruba] ogigaztae-nagosijaren guda-txabolaragiño eldu zan. Ib. 59 (v. tbn. en la misma pág. ogigaztae jagole y en Bilbao IpuiB 241 Ogigaztae Nagusi). Axuriari ogigaztaeak ikutu eztagion, abarka zarrak kortan erre ta ganera ogia ta gaztaẽa ormazuloetan eta kutunean axuriari ipinten ddakoz. (V-arr). A EY I 145. Ogi-gaztaẽa etxean sartu eztaitean, abarka zarren batzuk erreten dabez askok. (V-gip). Ib. 46. [Zangurruak] atara burua ta ia ogigaztairik zelatan egoan begiratu eban. Bilbao IpuiB 241. Ona emen lurrean tatarras dabizanen kokoetarik zuentzat loituta dagozanak: ogigaztaea, sagua ta musker mueta guztiak. Ker Lev 11, 29 (Ur, Ol erbiñude, Dv anjerejer, Bibl, BiblE sator).

  Sinonimoak: iz. Bizk.

  [erbinudea]: erbinude, anddereder Ipar., satandera Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) comadreja (Mustela nivalis)
  fr iz. belette
  en iz. (Zool.) weasel
  port iz. doninha

  Testuinguruan

  Ogigazta baten gisa zebilen batetik bestera. #gaurkohitza