Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:55 pm on 2022/05/04 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  egitamu 

  1 iz. Itxura; bereziki, egitura. Egitamuz, usainez, kolorez, kanpoan zu zara gaur erregina. 2 iz. Egitasmoa, egitaraua. Gaurdaino gure artean egin den hizkuntza-egitamurik osoena. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  egitamu. Tr. La forma más documentada es claramente egitamu . En DFrec hay 16 ejs. de egitamu , la mayoría correspondientes a la segunda acepción. Etim. Para la posibilidad de que se trate de un compuesto de egi-/egite- y -egun, v. FHV 507.

  1 (V-oroz-arr-ple), egidamu (V-m), egieramon (V-ger-m), egiaamon (V-ger), egiluma (V-m; Añ), egilamu (V-m), eitemo (V-ger), egilimu, eitamu. Ref.: A (egitamu, egidamu, egieramon, egiaamon, egiluma, eitemo); A Apend (egilamu). “Hechura, forma, figura” Añ. “Forma, estructura” A. Cf. egiramu. v. egitura.
  Eitamuz, usaiñez, kolorez, / Kanpoan zu zara gaur Erregiña. AB Olerk 333. Baña adin eldua, gogorrago izaten da-ta, makurtu, ezi ta aldatu nai ba-da, beste taiu, izakera ta egillimu bat emon nai ba-yako. Eguzk LorIl 37s (ap. DRA). Berarizko jas eta taiua, izakera ta egidamu berezia. Eguzk LEItz 123. Pirikornaren egitamua Altmann jakintsuaren iritxiz lapats-egitamua da. Zait RIEV 1933, 65. Ta epod gañeko itoltza egitamu berekoa zan. Ol Ex 39, 5 (Dv karantza, Ur kolore, Ker y Bibl lan). Nahiago nuke euskal sustraiko egitura (edo egitamu) erabili structura adierazteko. MIH 194.
  egieramon. Construcción.
  Era ontako arruztaiak egunean ikusten dira, egieramonak (construcciones) asko aurreratu diralako. J.B. Ayerbe EEs 1912, 62.

  2 Programa, plan. v. egitarau. Gure bururakizunen egitamu bete, eta gure atinaren benetako kizun gertatzen omen dira [ideiak] . Zait Plat 39. Arerioen egitamu ta bestelako ariketak lapurtzeko. Ib. 95. Jan, edan, erre, gonartean ibilli: gizonaren egitamu bikaiña ogei urte inguruan. Erkiag BatB 182. Lan egitamua 148.698,82 laurlekokoa zan; baiña errematean 126.386 laurlekora jatsi zan. Etxabu Kontu 210. Moldatuz joian karmeldar moja ortozen izakera, bizi-egitamu ta jasa. Onaind STeresa 77. “Eusko-bidaztiarena” izan da gaurdaino gure artean egin den hizkuntz egitamurik osoena. (In MEIG VI 38).

  3 Plano, croquis. Gauz ontan plano edo egitamuak egitean bezelaxe gertatzen da. EEs 1930, 22.

  Sinonimoak: iz. Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [egitura]: aire, egitura, eite, irudi, itxura, karantza, kera, planta, tankera, aparantzia Ipar., egindura Ipar., kara Ipar., mustra Ipar., traza beh., kuntza g.e., azalpe zah., presentzia zah.

  [egitaraua]: egitarau, programa

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. programa, plan, proyecto (2) iz. (B) hechura, forma, figura
  fr (1) iz. programme, plan, projet (2) iz. (B) forme, figure
  en (1) iz. program, plan, project (2) iz. (B) shape, figure
  port (1) programa, plano, projeto (2) forma, figura

  Testuinguruan

  Soilik frankismo soziologikoarena ez den diskurtsoak ukatzen duen bezala tortura, halatsu babestu izan du urteetako egitamu sozialak Poivre d’Arvorren praktika. [Egitamua, Iñigo Aranbarri (berria.eus, 2020-05-01)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:59 pm on 2022/05/03 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  suge-opil 

  iz. Sugeek tarteka sortzen dituzten multzo edo pilaketak (dela negualditik esnatzean, dela ugaltzeko, dela kumeak jaiotzean..).

  Orotariko Euskal Hiztegian

  SUGE-OPIL. “(L-ain, Sal), conjunto de culebras pequeñas apelotonadas” A.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. conjunto de culebras pequeñas apelotonadas
  fr iz. groupe de petits serpents entassés
  en iz. group of small snakes huddled together
  port iz. grupo de pequenas cobras amontoadas

  Suge-opil bat ikusi genuen bide ertzean.

  

  Zaraitzuerako hiztegiari begira (Arana, 2001), hara non aurkitu dudan berba polit bat: SUGE-OPILA.
  Sugeek tarteka sortzen dituzten multzo edo pilaketak (dela negualditik esnatzean, dela ugaltzeko, dela kumeak jaiotzean..).
  cc/ @euskaljakintza pic.twitter.com/riXpm0Bukz

  — Asier Sarasua A. (@asarasua) May 2, 2022

   
• 

  Maite 10:29 pm on 2022/05/02 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  albiriste 

  1 iz. Zah. Berri ona; berri ona dakarrenari ematen zaion saria. Eman iezadazue albiriste, berri on bat eman nahi baitizuet. Albiriste saria. 2 iz. Albistea. Albiriste, ez dakienak hobe uste (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  albiriste. Etim. v. DCECH s.v. albricias.

  1. (Lar, H). Noticia. “Bonne nouvelle. Ce mot est usité en Labourt pour ‘félicitation’. Il dit encore en V, G, nouvelle en général” H. v. albiste. Albiriste, / Eztakianak hobe uste. Saug 200. Beraz albiriste hunez, giristino Iainkotiarrak, esporza zaitezte eta konberti zaitezte Iainko on hunen gana, dakusazuenaz geroz zein on den Iainkoa baithan fidatzea. Harb 271. Ajola-gabeturik uzten zuen baten edo besteren berri ematen ziolarik, edo-ta ezteietarako egin erazi zuen jantziarekiko albiristea jaulkitzen. Mde HaurB 33.

  2. (V, G ap. A ; SP, Lar, H (V, G, L)). Albricias. “Albiristeak, étrennes qu’on donne à celui qui apporte une bonne nouvelle” SP. “Albricias, buenas nuevas, noticias” Lar. “Étrenne, récompense pour une bonne nouvelle qu’on annonce” H. Baldin Aingiru batek erran baliaze Iainkoaren partez, ifernuan daudenei: Ea, iende penatuak, indazue albiriste, berri on bat eman nahi deratzuet. Ax 604 (V 388).

  Sinonimoak: iz. zah.

  [albistea]: albiste, berri, izpar g.e., notizia Heg. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. albricias (2) iz. Ik. albiste
  fr (1) iz. offrandes, cadeau, présent (2) iz. nouvelle, information
  en (1) iz. gift, reward (2) iz. news
  port (1) iz. alvíssaras fpl. (2) iz. notícia

  Testuinguruan

  Buruz ikasi genuen garai hartan, itzulpena Gabriel Arestirena zela esan ziguten. Eta egia da, niri bederen, pasarteren batzuek belarriko mina eragiten zidatela. «Indazu albiristea» ospetsua zen bat. Eta bestea, doinuak goia jotzen duen unean kantatu beharreko «…bihar izan dadin, Internazionala gizonaren adin!» hura. Eta ez zen genero kontua orduan krakatekoa eragiten ziguna… [Albiristea, Andoni Egaña (berria.eus, 2022-05-01)]

  

   
• 

  Maite 10:54 pm on 2022/04/29 Permalink | Reply
  Tags: X ( 52 )   

  xortaño 

  iz. Zurrutada txikia.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  xortaño. (L, BN ap. A ). (Dim. de 1 xorta). “Pequeño traguito” A. Kafea bazutela kozinako sukaldean, soberatua eta xortaño bat begira zezakeela guretzat. Larre ArtzainE 179. Baietz ba, xortaño hura zorta ere bilakatu zen laster. Ib. 179.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. traguito, trago pequeño
  fr iz. petite gorgée
  en iz. sip, swig
  port iz. gole pequeno

  Testuinguruan

  Hau eremu ez-euskalduneko ardo nafar xortaño batekin txin-txin eginez ospatu beharra dago… [Motza motza da, Xabier Euzkitze]

  

   
• 

  Maite 11:38 pm on 2022/04/28 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  deserrotu 

  ad. deserrotu, deserro, deserrotzen || 1 da/du ad. Norbait edo zerbait bizi den lekutik edo bere girotik atera. 2 (Partizipio burutua izenondo edo izen gisa). Istorio eta pertsonaien artean ugari dira etorkinak, iheslariak, deserrotuak. Gerra baino ezagutu ez duen belaunaldi deserrotua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  deserrotu. (Lar). Desarraigar(se). Baldin bazinute federik mustarda haziaren bihi bat bezen lodi, erran ahal zinezakete martholza ondo huni: deserro zaite. TB Lc 17, 6 (Lç, Dv erroetarik ilkhi, He, Oteiza, HeH, Brunet, Ol, Leon, IBk, IBe (sustraitik, etc.) atera). En DFrec hay 4 ejs.

  Sinonimoak: ad.

  [landarea erro eta guzti atera]: desustraitu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) deserrotu, deserro, deserrotzen (2) da/du ad. [pertsona] desarraigar(se)
  fr (1) du ad. [landarea] arracher, déraciner (2) da/du ad. [pertsona] déraciner, extirper
  en du ad. to uproot; to eradicate
  port

  Testuinguruan

  Ucelay Parisen egon zen urteetan ez zen Euskal Herritik deserrotu. (Jose Maria Uzelai, Wikipedia)

  

   
• 

  Maite 9:03 pm on 2022/04/27 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  turrustaka 

  adb. Isurkariez mintzatuz, ugari. Ik. purrustan; zurrutaka. Isurtzen dute ura ez xortaka, baina bai turrustaka. || Ezpain luzeetarik gezurra turrustaka aurtikitzen duelarik. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  turrustaka. (S ap. Lrq ; Hb, Dv, H). A borbotones, a chorros, abundantemente. “Mendia behera turrustaka jausten ziren urak, les eaux descendaient à torrent la montagne” Dv (s.v. turrusta). “Dirua derabila turrustaka, il manie l’argent à pleins mains” H (s.v. turrusta). “À torrents” Lrq. v. purrustaka. Fidel izan delakoz, graziarik abondantenak turrustaka jaitsiren dira hartara. MaiMarIl 97. Hibaiak ilkhi diren tokira bihurtzen dira, berriz ere turrustaka goateko. Dv Eccl 1, 7. Jo duelakotz harria, eta urak atheratu direlakotz, eta turrustaka bazterrak estali dituztelakotz. Dv Ps 77, 20 (78, 20 Ol turrustaka; v. tbn. Dv Cant 4, 15 thurrustaka). Hedoiek iduri dute uhaitz batzu direla, ixurtzen dute ura ez xortaka bainan bai turrustaka . Prop 1884, 180. Ezpain luzetarik gezurra turrustaka aurthikitzen dielarik. Othoizlari 1960 (n.º 23), 289. Gomitak igorriak zezkeien […]: arnoa turrustaka ixuri beharra zen… GH 1974, 60.

  TURRUSTAKAZ. Harentako elizan othoitziak turrustakaz. SGrat 11.

  Sinonimoak: adond.

  [ugari]: turrustan, turrustaz Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. a chorros, a cántaros
  fr adb. à torrents, abondamment
  port adb. a jorros

  Testuinguruan

  Isurtzen dute ura ez xortaka, baina bai turrustaka. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:15 pm on 2022/04/26 Permalink | Reply
  Tags: J ( 83 )   

  joaira 

  iz. Ur-lasterrez mintzatuz, uraren higidura. Ez zen inolako intziririk aditzen, errekaren joaira baino ez.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  joaira.

  1. (B ap. A ; Izt VocC, H (s.v. goaia)), joaia ( y- Lecl, H), joaire, joanaira (L-ain ap. A ), goaira (H). Corriente; caudal. “Yoaia, cours, courant” Lecl. “Erreka orrek joanaira ederra du” A. “Joai, corriente (Izt)” Ib. , pero en Iztueta sólo aparece “goaia, corriente del mar” y “joaira, curso del río”. v. goaia. Mendietatik amiltzen diraden urakin loditu eta pizkortzen dabelarik bere joaira. Izt C 120. Argi joaira. SBaroj ( in FRnatzesB II 123). Han-hemenka ibai-zola ere kraskatu zen, leize eta tulunbio batzu eginez, ur-joaira desberdinduz. Lf Murtuts 2. Bitarteko lur-zerra hori guri-guria da, liskatsua, lekada lodi baten parekoa. Jelada hortan gaindi badabiltza joaire edo kurrent batzu ekalderat buruz. Herr 7-7-1960, 4. [Iturri] biotatik darion joaira. “El corriente” . Gazt MusIx 221. (H, s.v. goaia ). Curso, recorrido de un río. Lau erreka oek beren joairan erabilten dituzte ogei ta iru errota iringille. Izt C 101. Canal. “Canalón […] zikinkerien joaira” Lar.

  2. (Lar, H (que cita el ej. de Birjin)). “Aprovechamiento, adelantamiento, joaira, aurreratzea” Lar.
  Hek gehiago lotzen zaizko othoitzari […]; bainan begiratu behar dira bere joairan baratzetik, aski aintzinatu direlako aitzakiaren azpian. “Dans leur course” . Birjin 104.

  3. “Ida” , “partida de un lugar a otro” Lar.

  4. “Curso”, “decurso” Lar (cf. tbn. Lar: “Curso, en las Universidades, urtajoaira”). “Derrota, camino” Ib. “Derrota, rumbo, itsas joaira, bidea” Ib.

  5. “Desconcierto de vientre […] sabel joaira” Lar.

  6. (En la expr. bihotz-joaira, sentimiento). Biotz-joaira berezia alabainan sendi diat Harrisen ganat. Herr 18-1-1962, 4.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [ibai baten ibilbidea]: laster, korronte Bizk. zah.    

  [bulkada]: g.e.bulkada, bultzada, bultzakada, bultzaldi, inpultso, sakada, pusako Ipar., sakakada Bizk., sakatu Bizk., bultza g.e., bulka Zub. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. corriente del agua; curso del río (2) iz. impulso, ímpetu
  fr
  en
  port

  Testuinguruan

  Ez zen inolako intziririk aditzen, errekaren joaira baino ez.  (Hiztegi Batua)