fini. (Expr. equivalente a ‘se ha terminado, se acabó’). “Fini, adj. fini, akabo (invariables)” T-L. v. akabo. Hor agertu da Minini. / Krik, krak, biltzarrea fini. Ox 122. Paper hau sina-zak eta fini. LarzP. Lartzabal (Azkaine 1915-1987). Senper 64. Hara horren ixtorioa hortan fini. Etchebarne 145. Horra egun hartako besta fini! Ib. 106.
FINI IZAN. Acabarse. Hortan fini da ixtorioa. Lf Murtuts 28. Fini, fini zera neretzat. Larz Iru 106. Ezta dena hortan fini. Xa ( in Mattin 117 ). Xa in Mattin 117. Uste nuen afera hortan fini zela. Bainan ez. Etchebarne 54. (Con aux. trans.). Ez dakik gerla / Fini dugula? Ox 120.
iz. Batez ereBizk.Zirrara.Barruan zarrada handia egin dit. Zure bertsoak eragin dit gaur zarrada izugarrizkoa. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
1 zarrada. (V-gip, G-to-bet), zarraa (V-gip), zarrara (V-gip), zarrera. Ref.: A; Iz ArOñ (zarraa); Etxba Eib; Elexp Berg (zarrara). Emoción; nervios, excitación. “Horror, impresión interior desagradable” A. ” Zarráa bat, un temblor en el cuerpo del susto” Iz ArOñ. “Estremecimiento. Soñu orrek zarradia eitten desta biotzian” Etxba Eib. “Ilddakua estadu aretan ikusi nebanian demaseko zarraria ein jatan” Elexp Berg. v. zirrara. .
Gogorazio ongarri oiek bere buruaganako izu eta zarrada andi bat eman zioten. Arr Bearg 317. Atzera uzterakoan aitu zan txin, txin, ots bat, Patxikori zarrada eragin ziona. Apaol 40. Mañasiri, arpegiko azal zuria berealakoan gorritu ta, barruko zarrada andi bategaz, taupadaka jarri jakon bere biotza. Ag Kr 102. Ezin zituan narruak artu ango gizadiak, ezin gorde ebien euren barruko zarradea, eztanda egin bear euen, pozak urteteutsien begietatik. Ib. 218. Laurki ori begiratzean, zarrada atsegintsu bat egin omen zuan. Ayerb EEs 1915, 294. Zure bertsoak eragin dit gaur / zarrada izugarrizko. In SM Zirik 99. Kuadru onak olakotxiak izatetxuk. Ordua zuan iri be zarrada eraitzeko. Ib. 17. Gazte urrunduaren urrunetiko goraintziak artzean, alako zarrada bigun bat senti eban. Erkiag Arran 130. Isilaldi arek biei ere barruan zarrada naigabezkoa egin eutsela oarturik. Ib. 107. Neskato mazal arek ikutua egin eutsan biozpean, ordurartean iñoiz ez iñoiz sentidu ez eban zarrada edo ikutua. Erkiag BatB 54. Albixta orrek zer poz-zarrada / eman dun biotz-ondotan! Olea 275. Aubek guztiyak ikusi eta / guazen estruziora: […] / gure bildurra erakuslia / allegatzian parera, / ain da aundiya trantzi artan guk / pasatzen degun zarrera. Auspoa 105, 25. Txistulari on bati entzunaz, alako zarrara goxo bat nabaitzen dik nere biotzak. Ataño TxanKan 214.
2 zarrada. (V, G ap. A ), zerrada (G-to-bet, AN-gip ap. A). “(V, G), arranque en el arrastre, por ej. de una piedra” A. v. 1 zarra. Idi-beien zarrada baten edo bitan amar edo ogei . duro galdu edo irabazitzen oituta daudenak. A Ezale 1898, 26a.
iz. Ordu desegokia. Ik. ezordu; desgarai; destenore. Mintza bedi behar den garaian, ez desorduan. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
desordu. (G, AN-gip; Lar, Añ). Ref.: Gte Erd 168 . Deshora, destiempo, hora intempestiva. ” Desordutan etorri ziran (AN-gip)” Gte Erd. v. desoren, ezordu. Honelako gauza bat egiteko, desordurik desegokiena hautatu zuten. Arti Tobera 286. Jende asko uste-uste bako desorduetako kalejira ta zarata arek arrituta laga eban. Etxabu Kontu 173. Ahoduna mintza bedi behar den lekuan eta garaian, ez desorduan eta deslekuan. MIH 224.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. deshora, hora intempestiva fr iz. heure indue, contretemps en iz. inconvenient/wrong time; inopportune moment port iz. fora de hora
Testuinguruan
Ez dira desorduetan, deslekuetan, demode sentitzeko garaiak, ez behintzat zer pentsa uzten badizute. [Bi zero bi bi, Goizalde Landabaso (Berria.eus, 2021-12-28)]
iz. Kanaberak edo kidekoak bilbatuz egiten den hesi, ate edo zernahi gauza. Etxeko keretatik azken agur bat. Kereta hagak. Kanaberazko kereta batzuen gainean etzanik.(Hiztegi Batua)
Etxeko landa erditik markatua keretatik sartzeko. (1765). SenperEus 58. Hortarakotzat, sorhoetan […] egiten dira kheretaz [korralak] . Dv Lab 274. Brontzezko aldarea bere keretarekin. (Ex 38, 30). Ur ( in BOEg 213 (Ur erreja; Dv, Bibl krisela, Ker, BiblE sare ) ). Geretak jauz. “Éviter les poursuites” . Hb GH 1929, 86. Kapera luze bat teilatuari dohakon athe edo keheta xar batekin. Prop 1893, 149. Eginik izan behar lükie txoxezko khereta aldia bat, labe borthan igaiten ahal dien heñian, behar dena labe zolaren garnitzeko. Alth Bot 19. Khanaberazko gereta batzuen gainean etzanak badire. Prop 1907, 45. Zonbat aldiz keetara / ez naiz egotu begira. Barb Piar II 105. Etxeko keretari hurbiltzearekin. Lf Murtuts 34. Belar pherdea metatzen da, taulaz edo kheretaz eginikako molde baten barnean. Gatxitegi Laborantza 94. v. tbn. Ox 134. Keeta: Lf Murtuts 8. Geheta: Herr 25-9-1958, 3.
*gerata (G-bet ap. A ), geata (G-bet ap. A ). “Adral del carro” A.
*gereta (Ae), keleta (R-uzt), geleta (R-vid). Ref.: A Aezk 293; Iz R 395; VocNav (guereta, gueleta) . “Emparrillado sobre el pesebre” A Aezk 293. “Pesebre especial con barras para que la hierba no caiga al suelo” Iz R 395. “Pesebrera constituÃda por una especie de escalera colocada horizontalmente” VocNav.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. (batez ere Ipar.) cancilla, puerta rústica fr iz. portail, porte en iz. gate port iz. portão, porteira
Testuinguruan
Bazka-zortasunarekin kargaturiko finkaren jabeak hori itxi ahal izanen du, baina jabe horrek bidea, langa edo kereta zabaldu beharko du, lur nagusiko abelburuak bertara sar daitezen. [Foru Zuzenbide Zibilari buruzko Konpilazioa edo Nafarroako Foru Berria, , IVAP/IZO, 2005]
Reply