Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:23 pm on 2021/12/27 Permalink | Reply
  Tags: F ( 50 )   

  firi-firi 

  1 adj. Haizeaz mintzatuz, biguna, eztia. Agertu zen haizetxo firi-firi gozatsu bat. 2 adb. Haizea firi-firi dabil. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  firi-firi.

  1. (V-gip ap. Elexp Berg ), firik->firik. Suave, dulce. Beste batzuek zioten / errametatik kantatzen, / beste askok egarria / bere urakiñ kentzen; / aize firi-firi ots ta / lorien lurriñ artetik. AB AmaE 394. Agertu zan aixetxu firi->firi gozatsu samur-samur bat. EEs 1922, 149. (Uso adv.). ” Oiñ sargori dago baiña goizian haizia firi-firizebillen ” Elexp Berg.
  Bere oñak lurretik jaso ziran eta asi zan firi-firi igotzen gora ta gora. Inza Azalp 78. Ego aldeko aize gorria / firik-firik eta legun, / irrixtuetan bultza egiñaz. Bertsol 32, 202.

  2. Axe otzepela bigunki yabik / firi-firi gozuagaz. EEs 1925, 107 (DRA traduce “rumor, airecillo“).

  Sinonimoak (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [leun]: leun, bigun, goxo

  [firin-faran] : firin-faran, goxo-goxo

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. suave, dulce (2) adb. suavemente
  fr (1) izond. doux, douce (2) adb. doucement, délicatement
  en (1) izond. smooth, sweet, gently (2) adb. gently
  port (1) izond. suave, macio, doce (2) adb. suavemente, brandamente

  Testuinguruan

  Haizea firi-firi zebilen. (Elhuyar hiztegia)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:25 pm on 2021/12/26 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  ziri-ziri 

  adb. Batez ere Bizk. Leunki eta etenik gabe. Euria, ziri-ziri jausten den euri lanbroa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ZIRI-ZIRI (V-gip ap. A). “Ziri-ziri asi da euria, la lluvia ha comenzado a caer insensiblemente” A.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. suave e ininterrumpidamente; insensiblemente.
  fr adb.
  en adb.
  port adb.

  Testuinguruan

  Ziri-ziri hasi da euria. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  

   
• 

  Maite 10:27 pm on 2021/12/25 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tokolo 

  1 iz. Betekada; betekadaren ondorengo astuntasuna. 2 adj. Potoloa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1. Insustancial, bobalicón. v. ttokol, totolo (2). Barthou minixtro ohi gaztea gure Berdoly tokoloaz bertzerik dena, nahiz bardin tzarra, bederen bi zangoek goiz arrats beti xutik daukatena. HU Aurp 145.

  2. “(V-arr-oroz), gordinflón” A. v. totolo.

  3. (G-azp). Llenazo, pesadez de estómago. Koipe pillo au artzen badet, egun guzirako tokoloa egingo zaidak nere urdaillean. NEtx LBB 186.

  Sinonimoak: iz. Heg.

  [janari- edo edari-asealdia]: ase, asealdi, asebete, betealdi, sabeltara Ipar., aseka Zub., tripaldi beh., sabelbete g.e., enpatxu Heg. beh., tripakada Heg. beh., tokolo (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. atocinado, -a; fofo, -a; gordinflón, -ona (2) iz. pesadez [de estómago]
  fr (1) flasque; gros, gros(se), grassouillet(ette) (2) lourdeur
  en (1) flabby, fatty (2) bloated feeling, (informal) stuffed feeling
  port (1) balofo (2) peso do estômago

  Testuinguruan

  Indaba-jana egin ondoren egun guztirako tokoloa egin zitzaidan urdailean. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 10:47 pm on 2021/12/23 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kedartu 

  kedartu, kedar/kedartu, kedartzen || 1 da/du ad. Kedarrez bete. Hango hormak kedartuta daude kearen keaz. 2 (Partizipio burutua izenondo gisa). Zapi kedartu bat. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kedartu. 1. (V ap. A ; kh- Hb ap. Lh.), kedarratu (V-gip ap. Elexp Berg ), keldertu (kh- SP). Cubrir(se) de hollín. “Devenir en suie” SP. Zapi kedartu bat bekoki erdiraño. Mg PAb 124. Ango ormaak kedarratuta dagoz keiaren keiaz. Ib. 117. Arri-ikatz-kez kedartu beiez beren erraiak. A BeinB 36. Iguzkiak errea nintzen, eta ur ezti ihintzik ez nuen ene zintzur kheldertuaren hezatzeko. Prop 1896, 184. 2. kedarratu (V-gip ap. A). Ahumar.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. cubrir(se) de hollín, ennegrecer(se) de hollín
  fr da/du ad. (se) noircir de fumée
  en da/du ad. to cover in soot; to be covered in soot, to be/become black with soot
  port da/du ad. cobrir de fuligem

  Testuinguruan

  Hango hormak kedartuta daude kearen keaz. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 11:51 pm on 2021/12/22 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  haina 

  izord. (Mugatua). Delako pertsona hura. Nor ere etorriko baita, haina ene laguna da. || haina2 [Oharra: Euskaltzaindiak, haina-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. adina].(Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 haina. 1. (L ap. A ; SP, Urt II 384 (haña), Lar, Dv, H). Aquél, (el) tal. (Se emplea siempre determinado, a diferencia de hain ). “Aquél, aquélla, haiña ” Lar. ” Gose denari jatera ematen ez dionak, hainak ez du berak urrikalmendurik merezi ” Dv. Tr. Documentado desde Leiçarraga en la tradición septentrional no suletina. Desde mediados del s. XIX su uso disminuye, y en el XX sólo lo emplea el meridional Orixe. Es empleado generalmente como anafórico, aunque lo hallamos precediendo a una oración de relativo en Voltoire, en unos versos de finales del s. XVIII, en Jauretche y en Duvoisin. Erraiten drauzuet, ezen […] ni igorri nauena sinhesten duenak, baduela bizitze eternala, eta haina ezta kondemnazionetara ethorriren. Lç Io 5, 24. Eta izanen da nork-ere inbokaturen baitu Iaunaren izena, salbaturen baita haina. Lç Act 2, 21. Baldin edozeinek Kristen Spiritua ezpadu, haina ezta haren. Lç Rom 8, 9. Haña aberatsa da Iainkoa baitan bere biotza ematen duenik. Volt 192. Hainaren emazteak du / iduriko aihena. EZ Eliç 272. Nausiorrek zioen / ihardatsi hañari. Ib. 200s. Halakoari eta haiñari, etzaitza hain fite eskuak maskurtzen. Ax 90 (V 61). Zeren haina baitabila / Iainko bilha munduan. Hm 47. Aurkhitu izan zuen haña ithurri ur baten aldean. Urt Gen 16, 7. Nork ere ezpaitu gizonen gogarako izateko gutiziarik […], haiña gozatuko da bake handi batez. Ch III 28, 2 (SP, Mst hura). Batak bilha beza hau, bertzeak hori; haiñak eman beza bere loria gauza batean, eta hark bertzean. Ib. 49,7. Ausartzen naiz erratera, haiña huts batetan ere ez litekela eror. He Gudu 43. Balin bada nihor zuen baltsan, ukho egiten ez diotenik bere buruari […], haina ezin izanen da ene dizipulu. Lg II 187. Ezen [bekhatu] bakhar bat ere ahalkez, beldurrez edo maleziaz gordetzen balitz, bekhatu mortal berri bat eginik lioake haina bere etxerat. Brtc 161s. Haina xoila duk konfiantzazkoa / zeina baitik [Elizak] berak aprobatzen. Iraultza 22. Jakin behar dute […] maiz eta errexki norbait hetan erortzen bada, grazien ithurria hainarentzat agortzen bezala dela. Dh 65. Erlixionean sarthua denaren bekhatuak handiago dire, zeren hainak hoben ekhartzen baitio erlixioneari. Jaur 142. Eta eztuenaren bethi gura denak, / lehen zuena ere galtzen du maiz haiñak. Gy 227. Nork ere maiteago baitu semea edo alaba ni baino, haina ezta enetzat gai. HeH Mt 10, 37. Haina da lur gizonik hoberena zeinak bihia eta bazka bazter berean altxatzen baititu. Dv Dial 46. Nork ere maiz hartzen baitu […], eta hainak […] borthitzen du bere arimako osasuna. Arb Igand 113. Ixtori ontan edirenen da atsegingarrienetan ediren laitekena […]. Ainaren bigarren zatia onela asten zen bada. Or RIEV 1929, 8. Artzai bazera, ba dakizu zer / dan “arkume gaitzetsia”; / –praile bizardun batek jarrita / ori nun izengoitia–. / Ainak (arek), ama bat, bi ere ez aski, / gose-erasana guzia. Or Eus 192.
  v. tbn. Arg DevB 133. ES 121. MarIl 33. (Con demostrativo). ” Haina hura (Lc), aquella persona” A.
  Egorriko darotzut Benjaminen tribuko gizon bat; sakraturen duzu haina hura ene populuaren erregetzat. Lg I 264. Dabitek yakin zuenean haina hura amalezitar baten gathibua zela. Ib. 292. Aski sasoiñ kontra hemen / haiña hura zen burlatzen. Gy 192. Erregek manatzen dionean norbeiti lan bat edo bertze, haina-harrek eztu utziko lan hura egiteko. Jnn SBi 126.

  2. (Pl.). “Aquéllos, haiñek ” Lar. Nik ere daritzat hañak / direla saltzailleak. EZ Eliç 237. Hainak eta halakoak mehatxatzeintu Ieremias profetak. Ax 192 (V 130). Infidelen kontra dira / finki mendekatuko […] / Haiñen erregeak dira / zepoetan sarthuko. Hm 100. Ekharri tudan arrozoinak eta presunaia handien exenpluak ez badira aski egiaren hainei sinhestarazteko. ES 169. Zeren haiñek ezpaitute egundaiño ikhusi berthutearen edertasuna. Ch III 20, 5. Ezen hainek bere gorphutzak dorpheki tratatzen dituzte. He Gudu 31. Hala ikhusten da Sakramenduetarik urrun dabiltzanen baithan, zeinen bizia egiazki lotsagarria baita fedearen begietan alfer dute hainek erratea, flako direla. Dh 219s. Dohatsu hainak, zeinen bihotza garbi baita, zeren ikhusiko baitute Jainkoa. Jaur 382. Eta mandotik kotxera zirenak igan nahi, / maizago mandotik haiñak astora dire yautsi. Gy 31. (Con demostrativo). ” Senda zaitzu haina hek berak zeinek urrun da galdegiten beitautzute sendatzea (Jaur)” Dv. ” Haina hek, ces personnes-là” H.
  Ezen haiña-hek ere, bere fama konserbatu nahizko lehian, osoki galzen dute. He Phil 224s. Haina hek atheratzen ditu mundupetik eta baztertzen Jaunak, beretzat konsekratzeko manera berezi batez. MarIl 116. Maitatu behar ditugu haina hek berak, zeinek ez baikaituzte maite. Jaur 105.

  3. (Con numerales). ” Haina batek (BN-baig), una persona” A. Orai urthe bethe alhargundu zena / eta atzotik hala dena, / hagitz dire diferentak; / ez laite erran haiña bat direla biak. Gy 264. Finkatzen dire [bi marimutillak] xedean. / Batek bi haiña hetarik / egiten du bere aldetik / zubian sartzeko urhats bat. “L’une de ces personnes” . Ib. 184. HAINA ETA HAINAK. Tal y tales, aquél y aquellos. Halakoari eta halakoei, hainari eta hainei, hala gizonari nola emazteari. Ax 346 (V 230). Eta halakoa eta halakoak, haiña eta haiñak maiz dira gaizki eta on-behar. Ib. 43s (V 27).

  Sinonimoak: iz. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  1. delako hura.
  2. e. adina

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izord. (L) ese, aquel, (el) tal (2) Ik. adina
  fr
  en
  port

  Testuinguruan

  Nor ere etorriko baita, haina ene laguna da. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 10:01 pm on 2021/12/21 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zirrimizta 

  iz. Leiho txikia, bereziki kortan.

  Euskaltzaindia, EHHA

  Leiho txikien izenak ere bildu dira leku batzuetan: arleio (Goizueta), bentanakuku (Bakio), kukubentana (Mungia), leyotill (Lasarte), legatillo (Etxalar), lükerna (Urdiñarbe), lükena (Altzai), lükana (Sohüta), saietera (Etxebarria), toberie (Busturia), tximista (Zilbeti), txixpei (Elgoibar), xirrimixta (Donamaria), zirrimixta (Sunbilla), zirritu (Aniz, Gamarte, Behorlegi). Oro har, Bizkaiko “lei(x)o”ak ere, kortan, txikiak izan ohi dira. [Irakurri osorik, PDF]

  Sinonimoak: iz.

  [zirrimizta] : saietera, gezileiho

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. ventanilla estrecha, saetera
  fr iz. fenêtre étroite
  en iz. narrow window
  port iz. janela estreita

  Testuinguruan

  Aspaldi erori zen ardi borda, baina zirrimiztak zutik dirau. (Edorta Amurua, @makilipurdi)

  

  Ikusi zein berba ederra, @euskaljakintza #zirrimizta https://t.co/NycOH1acXH

  — Marijo Deogracias (@desplazatua) December 21, 2021

   
• 

  Maite 11:08 pm on 2021/12/20 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txantiloi 

  1 iz. Teknol. Forma jakineko xafla edo pieza zapala, zerbait marrazteko eredu gisa erabiltzen dena. Diseinu aldetik ezagutza mugatua dutenek aldez aurretik egindako txantiloiak erabiliko dituzte. 2 iz. Inform. Aurrez prestaturiko dokumentu-eredua, beste dokumentu batzuk sortzeko baliatzen dena. OpenOffice-en txantiloi biltegian ekintza askotarako balio duten txantiloiak aurki daitezke. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txantiloi. ” Txantxilloi (V), escantillón, regla o plantilla que se usa en diversos oficios mecánicos” A. Cf. VocNav: “Chantillón. El chantillón de la ciudad de Pamplona era la vieja tabla del fiel contraste, en la que figuraban inscritos los artículos de las artesanías locales, como lienzos, sayales, márfegas, cotonados, etc., que radicaban en las antiguas rúas de los Sacos o Zacuninda y de las Burullerías”. En DFrec hay 3 ejs. Cf. txantxilloi.

  Sinonimoak: iz.

  [txantiloi] : molde, patroi, barne-zola (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Mar.) escantillón, plantilla, patrón (2) iz. (Inform.) plantilla (3) iz. (Teknol.) plantilla, calibrador; calibre [de verificación]
  fr (1) iz. modèle, patron (2) iz. (Teknol.) calibre
  en iz. pattern [dressmaking]; template [to produce a specific shape]; model [before a finished object]
  port iz. caderno

  Testuinguruan

  Oroitzen dituzue erregela haiek, letrak egiteko txantiloi bat zeramatenak? [Gezurren basoa, Alberto Ladron Arana (Elkar, 2016)]