Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:42 pm on 2015/05/12 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zimentarri 

  iz. Zimendua, oinarria. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:iz.

      [oinarria]: asentu, egarzola, egonarri, fundamentu, oinarri, zimendu, eustazpi g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es cimiento, base, fundamento, piedra fundamental
  fr base, pierre fondamentale
  en foundation; basis
  port alicerce, base

  Entzun:
  

  Baina ia bat-batean, ohartzen ez ginelarik nola, mundu haren zimentarriak uste baino buztinezkoagoak zirela pentsatu genuen, eta orduan buruz ikasitako otoitz gehienak oraindik ondo gogoan baditugu ere, euskarazkoak bezala latinezkoak, eta baita gaztelaniazko hamasei salbe eta hamalau kredoak ere, gure gizarteak aspaldi baztertu zituen errezook.  [Oin buztinezkoak, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-05-12)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zimentarri (Wikimedia commons)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:55 pm on 2015/05/11 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  erratu 

  du ad. (B) Huts egin, ez asmatu. Laster igarri nion erratu nuela. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  1 erratu. Tr. Documentado desde Lazarraga, se da sobre todo en autores vizcaínos (tbn. aparece en algún guipuzcoano como Ochoa de Arín).

  1. Fallar, errar, equivocarse; faltar (en algo). Irugarrena korrijietea erratuetan dabena. Bet 14. Erraturik dijoanari reprensio ona ematea. OA 100. Nagusi batek, diño, kontu estuak artu eutsazan konzienzia zabal zabarra eukan maiordomo bati. Amar milla ezkutuan etozan kontuak oker, labur, urri, erratuak. Añ MisE 93. Oneek ziran Tomasen uste ta gogoraziñoiak, baña, ai, zein erratuak! Ur MarIl 10. Fedian erratu daudiela eta apartau diriala Elexiaaren batasunetik. Ur BulaAl 54. Ez dauke esan baño nazala zoratu; / baña egingo dabe orregaz erratu. AB AmaE 272. Parkatu Aita, berbaren baten / erratu badot. Ib. 132. Felipak bere ez dau erratu gitxi or. Ib. 249. [Errifan] fortuna jausi jakon lumero biari, / bosteunegaz erratu iya bereari. Ib. 280. Baña Arimazain Jauna da gizona, eta erratu leike. Itz Azald 49. Sinis gogorra izan naz eta / pentsa erratu dodala. Ayesta 105.

  (Con compl. directo). Erratu neben bidea. Lazarraga (B) 1181rb. Bidea erratuta onaxe oraiñ jo dot. AB AmaE 388. Gabaz eta iretargitan / bidea erratu neban. Gand Elorri 97. Eta gaztiak sarri askotan erratzen degu pausua. In Uzt Noiz 53. Itzik erratu gabe nekian / [dotriña] dana edozein garaietan. Insausti 79.

  2. (Uso sust.). Fallo, falta. Mr. Leclusek bere obran ixuri dituen erratu ta utsune egopearrena. Izt, carta a JJMg 35. Ardiaren pekatu, erratu ta utsak / erru bagarik pagau ez daizan bildotsak. AB AmaE 252.

  2 erratu. “Erráatu, erráaketan (garixa), dar una semilla varios tallos, a veces hasta diez” Iz ArOñ. Cf. errotu, errastatu.

  Sinonimoak: ad. Bizk.

      [huts egin]: falta egin, faltatu, huts egin, arbel egin g.e., huts eman g.e., motz egin Bizk. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (B; nor osagarririk gabe; gaur egun da ad. ere bai) fallar, equivocarse, errar; faltar (en algo) (2) (B; nor osagarriduna; gaur egun da ad. ere bai, -z erratu) equivocarse de, confundirse de; equivocar, confundir
  fr se tromper, faire erreur
  en to fail; to make a mistake; to do/get wrong
  port falhar, equivocar-se, errar

  Entzun:
  

  Erratu egin nintzen. [Patri maitea, Hasier Etxeberria (Alberdania, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Alabaina, barkatu beharko didazu insistentzia, ene ustez behar beharrezkoak ditugu bidean erratu zarela ikusi duzun horren hitzak, edo, hobeto, erratu gabetan, alferrik ibili denaren iritzia. [Patri maitea, Hasier Etxeberria (Alberdania, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  erratu (Argazkia: argia.eus)

   
• 

  Maite 11:30 am on 2015/05/10 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  ernamuin 

  iz. 1. BOT. Hazietan, landarearen sorburu den zatia. 2. (hed.) Garatzean zerbait sor dezakeen edozer. Eritasunaren ernamuina. • ernamuin-zaku. Angiospermoen makrospora, hau da, nuzela barneko zortzi zelulek osatzen duten multzoa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

  [hozia]: hozi, hozidura zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (Bot.) germen, embrión [de la semilla]; brote (2) (hed.) brote, aparición
  fr (1) germe, embryon [de la semence] ; bourgeon, rejet, bouton (2) (hed.) prémière manifestation, début
  en germ; shoot
  port (1) germe, gérmen; embrião; (de planta) broto, grelo (2) (ext.) brotamento, brotadura, brotação

  Entzun:
  

  ERNAMUINOTAN

  

  Tatuaia bat ene begietan, Txili Lauzirika

  Denboraren elastikotasunaz mintzo ginen,
  gu erloju gabeok,
  patuaren aldarte ona
  poltsikoetan gorde litekeelakoan.

  Gure solasetan pilatzen diren hitzek
  dakartzaten zentzugabetasunetan
  etorkizunak marraztu nahian
  jarduten genuen trakets,
  zurbiltasunez jantzitako trapezistak
  gertukotzat sentituz
  izu zuriz hesitutako eremuetan,
  gure baitan gatibatzen diren lekuetan.

  Zure leiho horien azpian
  gordetzen diren paradisuetan
  ezkutatu nituen ametsak,
  bizitzaren saminak eta herrak
  jazartzen gaituztenerako,
  ezer esan gabe elkarrekin izateko
  besarkada askaezinetan.

  [Tatuaia bat ene begietan, Txili Lauzirika (Susa poesia, 2008)]
  

   
• 

  Maite 8:56 pm on 2015/05/08 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  agondu 

  da ad. 1. Etzanda dagoenak gorputzaren goi-erdia jaso, eserita gelditzeko. 2. Zutitu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [altxatu] : altxatu, eseri (ohean) (Adorez  Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da ad. [etzanda dagoena] incorporarse (2) da ad. ponerse en pie, levantarse
  fr (1) (levantarse) se redresser (2) se lever
  en (1) sit [sb] up (2) (from seat) get up, stand up vi phrasal
  port (1) parte recostada) erguer-se (2) ficar de pé; levantar-se

  Entzun:

  Beso bat atera zuen tapaki azpitik, apur bat agondu, gelari begiratu zion. Erretilu bat ikusi zuen alfonbran, ohearen ondoan, ogi zatiak, ura, pernil apur bat, fruitu lehorrak, gazta. Irenek ez zion sabelari erreparatu aspaldi, gose hondakin bat erne zitzaion orain.  [Iazko hezurrak, Unai Elorriaga (Susa, 2014)]
  

  

  agondu (Argazkia: Josu Lezameta, @jozulin)

   
• 

  Maite 8:34 pm on 2015/05/07 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aingerukeria 

  iz. Tolesgabetasun handiegia, ia inozokeria agertzen duen egitea.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. inocencia en exceso, candidez excesiva
  fr iz. angélisme, naïveté
  en ingenuity, innocence
  port ingenuidade, candidez, candura

  Printzipioak eta errealitatea: biak nola uztartu, errealitate egoskorraren aitzakian printzipioak albo batera utzi gabe. Politikagintzaren tentsioa da: printzipioen araztasunarengatik errealitatea deskuidatzeak utopismoa du arrisku, aingerukeria. Errealitatearen izenean printzipioak baztertzeak, aldiz, posibilismo oportunistatik ustelkeria zinikorainoko abanikoa zabaltzen du. [Printzipioak, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-05-02)] (Berria.eus)

  

  aingerukeria (Gaurko hitza, CC)

   

   
• 

  Maite 11:06 am on 2015/05/06 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  ursain 

  iz. Usina, doministikua.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ursain. v. urtzintz.

  Sinonimoak: iz.

  [doministikua]: urtzintz, usin, atija Naf., doministiku beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) estornudo
  fr iz. (Ipar.) éternuement
  en sneeze [sni:z]
  port espirro [iʃ’piRu]

  Entzun:
  

  Haurrak ursain handi bat egin zuen eta etxe osoan egin zuen oihartzun.

  

  ursain (FlickrCC, Cristina Domínguez)

   
• 

  Maite 7:58 am on 2015/05/05 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  doi 

  (Ipar.) 1. izond. Behar edo egoki den adinakoa (batez ere da aditzarekin, atributu gisa). Titare hau ez da nere eriaren doi. 2. iz. Nahikotasuna; neurri zehatza. Zure doian egina da atorra. 3. adb. Aski, nahikoa. Bada hargatik doi argi. • DOI BAT. (Ipar.) Apur bat. Doi bat denbora emanez. || DOI-DOI(A). 1. Aipatzen den neurrian edo unean hain zuzen. Doi-doi heldu zaizkit behar orduan. 2. Ozta-ozta. 3. Emeki-emeki. || -T(Z)EKO DOIA. -t(z)eko nahikoa. Bi gogoeta egiteko doia buru dutenak. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [neurriko] : neurriko, neurri egokiko.
  [ozta-ozta]:  ozta-ozta, justu-justu, neurriz

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) (lo) justo, (lo) estrictamente necesario (2) izond. (Ipar.) justo, -a; preciso, -a; exacto, -a; ajustado, -a (3) adb. (Ipar.) a tiempo, a la hora, puntual, puntualmente (4) adb. (Ipar.) a duras penas; apenas, por poco (5) adb. (Ipar.) bastante, suficientemente (6) adb. (Ipar.) justo en el momento en el que
  fr (1) iz. juste, strictement nécessaire (2) izond. juste ; exact, -e ; précis, -e (3) adb. de peu, de justesse ; à peine, tout juste
  en (1) iz. exact amount; just enough; what is needed (2) izond. exact, precise; correct, right; just, fair (3) adb. hardly, scarcely, barely; only just; almost no/not/none
  port (1) preciso(a), exato(a)

  Entzun:
  

  Detaile, sentimendu edo objektu bat benetan signifikatzeko, le mot juste —hitz doi zehatza— aplikatzea aholkatzen zuen Flaubertek. Adierazi nahi denaren neurri justuko hitza baliatzea: zapatak oinaren neurrikoa behar du; hitzak, izendatu nahi duen egoerarena. Hitz-dunak gara, gutxi-asko hiztun guztion grina da bizi ditugun egoerak zorrotz eta adierazkor esan nahia. Koska da askotan ez zaigula hitz doia burura etortzen, ez dakigula ezagutzen dugunik ere. [Hitz doia, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-05-05)] (Berria.eus)

  

  doi (Argazkia: Wikimedia Commons)

  
  
  Ruper Ordorika eta Bernardo Atxagaren ‘Sagarrondo bati seaska kanta’-n ere topa dezakegu doi-doi. Mila esker, Iñaki!

  .@euskaljakintza "doi-doi gizendu sagarrondo ttipi…" #RuperOrdorika ren abesti batean https://t.co/CIMAh81hbp

  — Iñaki Murua (@imurua) May 5, 2015