Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:00 am on 2014/01/13 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aizun 

  izond. (neol.) Gezurrezkoa, faltsua. Profeta aizunak. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  aizun (L, R, S ap. A; Dv, H), axun. Etim. Lo mismo que izun, q. v., parece haber nacido de una división de, p. ej., Jainkoaizun, v. supra, donde -a es el art. y el suf. -izun es el mismo de alabaizun o lotsaizun ‘que puede ser, que está destinado a ser’. Este -izun es, naturalmente, variante de -kizun.

  1. Falso. “Falso, postizo” A. v. A Morf 12 C. v. faltsu, 1 izun, amaizun, aitaizun, alabaizun, anaiaizun, apostoluaizun, jainkoaizun, kristoaizun, profetaizun, JAINKOSA AIZUN…

  Tr. Documentado en autores del s. XX que lo emplean como alternativa purista de faltsu. En DFrec hay 3 ejs.

  Senide aizun batzu isillean eta itzalgaizka sartu izan ziran. Ol Gal 2, 4 (Lç anaie falsu, He, TB anaia falso, Dv anaia-aizunak, BiblE gezurrezko anaia batzuek).

  Sinonimoak (UZEI Sinonimoen Hiztegia)

  iz./izond. neol. [sasikoa] : bort, izun, sasiko, sasikume, bastart Ipar./Naf.

  izond. [faltsua] : faltsu, gezurrezko

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) falso, -a; engañoso, -a (2) falsedad, engaño
  fr (1) suffixe signifiant faux, fausse (2) terrasse
  en false; pseudo- (in compounds)
  port (1) falso(a), enganoso(a) (2) falsidade, engano

  Entzun: 
  

   Zalaparta mediatikoaren erdian, isiltasunaren oihartzun ozena: nahikoa da; asko jokatzen ari gara; ez gaude prest amesgaiztotik aterako gaituen bakea zapuzteko, ez dugu gure ametsa helburu aizunen bazka ikusi nahi. [Isiltasuna, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2014-01-12)] (Berria.info)

  

  aizun (Gaurko Hitza, CC)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:16 am on 2014/01/12 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  itsasgora 

  iz. Itsasoaren egoera, batez besteko maila baino gorago dagoena; honek irauten duen denbora. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:  iz.
  [mareagora] : mareagora (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) marea alta, pleamar (2) flujo [de la marea]
  fr (1) marée haute (2) flux
  en (1) high tide (2) rising tide, flow
  port (1) maré alta, maré-cheia, preamar (2) fluxo [de a maré]

  Entzun: 
  

  Arrats beherak itsasgora dakar.  [Konpainia noblean, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  itsasgora (Argazkia: LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS), Berria.info

   
• 

  Maite 8:48 am on 2014/01/11 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tanta 

  iz.  Forma biribila hartzen duen likido-masa txikia. Euri-tanta. • tanta hotz. METEOROL. Aire hotzeko bolumen handia, aire beroagoz inguratua, goragoko latitudeetan dagoen aire hotzaren masatik depresio moztu bat eratzean banatzen dena. || tanta-kontagailu. Likidoak tantaka isurtzen dituen tresna.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  TANTAZ TANTA. Poco a poco, uno a uno. Duela hiru ilhabethe ezarri zituen berriz bozak, […] lehen aldian bezala. Batistak ofizioa ikasia dauku! Eta gaixo jende iziperak tantoz tanto emaiten diozka galde eginak oro. SoEg Herr 24-1-1959, 1.

  Sinonimoak: iz.
  [xorta] tantakada, ttotta Ipar., xorta Ipar., tanga Bizk., tantaka Bizk., ttantta adkor., tanto g.e., ihintz Ipar. g.e., tangada Bizk. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es gota
  fr goutte
  en drop, droplet
  port gota

  Entzun: 
  

  Tantaz tanta itsasoa gara. #TantazTanta

  

  tanta (Tantaz Tanta, youtube)

   
• 

  Maite 9:05 am on 2014/01/10 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  ziratu 

  du ad. (BN eta GN) Zapatak nahiz botak betunez igurtziz, distiratsu jarri. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  ziratu (B, BN ap. A; Gèze, VocBN, Dv, H, VocB).

  1. Lustrar, encerar. “Cirer” Dv. “Cirer une chaussure” H. “Cirer un parquet” Ib. “Lustrar (calzado), dar cera (al piso). Sala onen ziratzen, badugu ordu beteko lana, en sacar lustre a esta sala tenemos seguramente trabajo para una hora” A. “Embetunar, lustrar, dar lustre o sacar lustre” VocB. Zango-behatzak ezkoz ziratuak [zituzten]. Larz GH 1959, 86s. Goizean zapetak ziratu gabe, jali bainuk etxetik, to, zira-hazkidak orai! Larz Iru 114. Morok zapatak bakerori ziratzen daizko. Ib. 66.

  Sinonimoak: iz.
  [ziratu]: ziraia eman (5000 Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, Word Reference  eta Orotariko Euskal Hiztegia):

  es   (1) lustrar, encerar (2) (Ipar.) aplicar/dar betún
  fr (1) cirer (2) (Ipar.) cirer, astiquer
  en (1) to wax, to apply wax (2) to polish, to shine
  port (1) encerar (2) aplicar betume

  Entzun: 
  

  (Jartzen da eta zangoa luzatzen dako) Goizean zapetak ziratu gabe, jali bainuk etxetik, to, zira-azkidak orai! Hola ikusiko dik Benatek ere, zoin abilki pratikatzen dukan hire ofizioa! To, wisky turnada on bat irabaziko duk! (Pantxo xuttitzen da, bere lanari buruz) BENAT: (Idorki) Pantxo hago hire tokian! ANTON: (Irri larri batekin) Zer! Utz-ak zonbait sosen irabazterat. [Hiru ziren (laugarren gertaldia), 1957] (Euskal Klasikoen Korpusa)

  Lerra-lerra joaten nintzen zoru ziratu lohitsu hartan barrena, egundainoko blaustadak eginez eta titiak zanpatuz; irri egiten zuen jendeak baina ez nintzen ordurako festako gune nagusia, garbi zegoen aspertzen hasiak zirela nirekin. [Ahardikeriak, Marie Darrieussecq / Joxan Elosegi (Alberdania, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  ziratu (FlickrCC, GRuizSol)

  ziratu (FlickrCC, hans s)

   
• 

  Maite 8:26 am on 2014/01/09 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  soletutsik 

  adb. Oinetakorik gabe, galtzerdi hutsean. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  “(V-ger), en soletos, sin calzado, con solas las medias. Soletutsik bazabiltzaz, oiñetako beroa egingo jatzu ta jantzizuz oiñetakoak (V-ger), si anda usted en soletos se le calentará el pie, y póngase el calzado” A.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es sin calzado, solo con las medias
  fr sans chaussure
  en without shoes, wearing only socks/stockings
  port sem calçado, só com meia-calça

  Entzun: 
  

  Simon soletutsik eta burutsik eta maukutsik ondo pozik ebillen ostatuko iatokian, ormetan dingilizka egozan oillagor, erbi ta eper pintauak ikusten. [Ipuiñak, Resurrección Maria de Azkue (La Gran Enciclopedia Vasca, 1968)]

  

  soletutsik (FlickrCC, Tonymadrid Photography)

   
• 

  Maite 8:43 am on 2014/01/08 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  amorrazio 

  iz. (lgart.) Amorrua. Nik hartu nuen amorrazioa, ez zetorrela ikusi nuenean!  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  amorrazio (V, G ap. A; Dv (V, G)), amurrazio (AN-gip ap. Gte Erd 231), amurrazinoe.

    Rabia, enfado, indignación. “Rage, colère, au fig.” Dv. “Amorrazioaren amorrazioz etxea erre zuen (G-azp)” Gte Erd 14.

  “Gangrena (pasmoa). […] La rabia (amorrazioa (G-goi)).

  Sinonimoak: iz. Heg.

  [amorrua] : amorru, bekozko, beltzuri, ernegaldi, errabia, haserre, haserretasun, irakidura, irakin, furia Ipar., haserredura Ipar., samur Ipar., samurdura Ipar., samurgo Ipar., haserrekuntza Bizk., ernegazio beh., betilun g.e., errabiatasun g.e., hisigo g.e., muturtasun g.e., sumin g.e., errabiamendu zah., hira zah., kolera zah., hisia Ipar. g.e., kexeri Ipar. g.e., sepa Ipar. g.e., sumindura Ipar. g.e., haserrego Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Heg.) (lgart.) enfado, indignación, rabia
  fr (Heg.) fureur, rage, colère
  en rage, anger, fury, indignation
  port aborrecimento, zanga, irritação, indignação, raiva

  Entzun: 
  

  Harkaitz Canoren arabera, idazle guztiek dute «puntu paranoiko bat» segurtasunarekin. «Garcia Marquezek esaten zuen berak idatzitakoa paperean ikusi arte, testu hori ordenagailuaren irudimenean bakarrik existitzen zela». Erabat ados dago horrekin, eta inprimatzeak, oraindik ere, paperak balio duela uste du. «Ezusteko txikiak» izan ditu, eta amorrazioa sentitu izan du halakoetan. «Lehen egindako lanaren gogoratze ariketa bat egin behar izaten da, sormen lana baino gehiago, eta horrek halako mikaztasun sentsazio bat ematen du. Hobe da horrelakoetan aurrekoaz pixka bat ahaztea». [Bidean galdutako literatura, Ilargi Agirre (Berria, 2014-01-07)]

  

  amorrazio (Gaurko Hitza, CC)

   
• 

  Maite 7:50 am on 2014/01/07 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aldats 

  iz. Aldapa, malda. • ALDATS EGIN, IRUDITU, … Zail, neketsu gertatu, iruditu… Aldats egiten da hori sinestea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [aldapa] : aldapa, hegi, malda, malkar, pendiz, aurbera Bizk., patar Ipar./Naf., apit g.e., ike Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) cuesta, pendiente (2) (hed.) dificultad, escollo
  fr côte, pente, montée
  en slope, incline
  port (1) ladeira (2) dificuldade

  Entzun: 

  Muino gainean haizea errime sentituko duzue, baina aldats gorako nekea merezi izango du goitik berera ikusiko duzuen espektakuluak: animaliatxo zuribeltzez beterik dago itsasorainoko arrokegi guztia. [Lagun izoztua, Joseba Sarrionandia (Elkar, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Goiz eta adoretsu ekin diot gaurko ibilbideari, baina lehenengo orduetako tartea ez da lar lagungarria izan: arimarik gabeko eremua, aldats gora etengabea, haize arerioa, laino oso trinkoa…  [Ekialdeko mamuak, Jon Arretxe (Elkar, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  aldats (FlickrCC, . SantiMB .)