Gaurko hitza

Updates from azaroa, 2020 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:56 pm on 2020/11/12 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kontxo 

  interj. Lgart. Harridura edo ustekabea adierazten duen hitza. Ik. koño. Kontxo, kontxo, hau ere badugu! (Hiztegi Batua)

  Euskara kolokialaren eskuliburua (Asier Larrinaga)

  HARRIDURA

  1. “Gauza izugarria gertatu da”.

  Interjekzioak: bai latza!; ze latza!; latza da gero!; aitaren; aitaren eta semearen; ostiela (euf.); alajaina; alajainkoa; alafede; ene; ene ba; ene bada (leung.); han; hara; kontxo (leung.); dedio!; ostia!; ze putalarru (gord); ostra; ospera; ño (leung.).

  2. “Hitzik gabe geratu naiz”

  Interjekzioak: egundaino, egundo; sekula halakorik; halakorik; horrelakorik; horratio.

  3. “Honek harri eta zur utzi nau”.

  Interjekzioak: harrapa ezak/ezan; harrapa ezak/ezan atzeko harikatik.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 kontxo. (G-to ap. A ). “Pápula, tumorcillo eruptivo de la piel” A. v. hazikurentxo.

  2 kontxo. (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg ), kontxe. “Interjección inane con que se suplen palabras torpes, por quien trata de evitarlas. Kontxo, apurtu jata barautza! ” Etxba Eib. “Koñoren euf. Kontxo, kontxo, au be badou! ” Elexp Berg. Esaten nuen nik! Kontxe, kontxe!… Ba al dezu zigarro bat? Iraola 54. Bo… Kontxo-kontxo, Austin… Ta Urkabe-atzean ongi? Lek EunD 13. Ezta guzurra, kontxo! –iñoan atso piperrak. Erkiag Arran 144. Kontxo! Olako arrain ederrik orraitiño! Bilbao IpuiB 120. Kontxo! Kontxo! Ardirik bako tontokillotsuak ezagututen dozuez orduan! Ib. 75 (v. tbn. 117). Kontxo, kontxo!… Hanbat gaxto! Herr 8-9-1960, 2. Nerekiko nion: “Kontxo. Oraindik ere bazeudek gizaki buru-gogorrak”. Zendoia 161.

  Sinonimoak: iz.

  [kontxo] : arraiopola (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es interj. (lgart.) ¡hala!, ¡ahí va!, ¡huy! [interjección que denota sorpresa]
  fr oh!
  en wow, whoa
  port hui!

  Testuinguruan

  Kontxo, kontxo, hau ere badugu! [kontxo, Euskara kolokialaren eskuliburua, Asier Larrinaga (UEU)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:36 pm on 2020/11/04 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  koiu 

  du ad. Bizk. koiu, koiu, koiuten. || Hartu, harrapatu. Deskuidaturik zaudenean koiuko zaitu heriotzak.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  koiu. koiu , koixu , koixidu . v. kojitu .

  kojitu.

  1. (-idu V-m), koiu (V-ple-arr), koxitu ( -du V-ple-arr-oroz; Dv (V)), koidxidu (V-m), koixidu (V-ple-arrig), koxiu, ko(i)xu (V-ple), kuieta- (sust. vbal.), koxi ( VocCB .(V)), kosi (V-arrig). Ref.: A (koiu, koidxidu, koixidu, koixu, koxidu); Garate 1 . a Cont RIEV 1930, 155; Holmer ApuntV (koxu); EAEL 58. Coger, atrapar. “Coger, alcanzar […], atrapau, koxi ” VocCB . ” Koxi, koxitute, koxitu (V), attraper” Dv. “En V-m se concreta su variante kojidu a significar el acto de recoger los aparatos de pesca” A. Akzidenteren batek kojidu balegi. VJ 15. Kojituko zaitu eriotzak. (Muruzabal, s. XVIII). ETZ 70. Erraz ezta oneek [azeariak] kojietea. Añ LoraS 122. Frantzesa kojitu atzetik. Echag 22. Legietan dagozan kastigu eta elexako penen ganera, zeintzuek bete betian koxiuten daudezan. Ur BulaAl 20 (BulaG 528 arrapatzen). Uts baten koiu ezin izan nendunean. A BGuzur 125. Atunek koixuteko. Ib. 131. Zure eskutxuak botakotsezan / anpurrak koixu-gurean. Zam EEs 1917, 197. Sasiyetako oialak eta / ollo kojitzen atsuak. Tx B II 66. Saguek kuietako. (V-arr) AEF1930, 17. Asua ta Erandio, Sondika ta Loiu, alegiñak eginarren, arto gitxi koiu. (V-ple) A EY III 140. Ai gixajoak, itxaron bearko dozue, niri koixu gura badeustazue. Anaitasuna n.º 86, 3. Soldata lortuteko / azeri koxita. Ayesta 112. Guk emendik geienok eulixek koxiten urtengo dogu. Gerrika 99. Conquistar. Areriyoak iñoz koiyu ezin izan euen Torrian. Ur BulaAl 31 (BulaG 530 arrapatu). ” Koxi (S), cobrar, recoger” A.

  2. koitu. Conseguir, lograr. Deseo eragabeak asetzea iñoiz edo berriz koitutzen badezu. Arr May 40. Deseo eragabe batzuek koitzearren. Ib. 89.

  Sinonimoak: ad. Bizk.

  [hartu]: atzeman, harrapatu, hartu, azarkatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  du ad. (B) coger, alcanzar, atrapar, pillar
  fr du ad. (B)
  en du ad. (B)
  port du ad. (B)

  Testuinguruan

  Deskuidaturik zaudenean koiuko zaitu heriotzak. (Hiztegi Batua)

  

  https://twitter.com/gabiriakopa/status/1324071640276340738

   
• 

  Maite 9:00 pm on 2020/10/31 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kandela 

  1 iz. Argi egiteko erabiltzen den argizarizko pieza, gehienetan zilindro formakoa, ardatzean metxa bat daukana. Ik. bildumen. Kandela bat piztu. Kandela-argitan. Kandela-argi ikarati baten gisa. Kandela bedeinkatuak. Erretzen ari den kandela zara, erretzen ari zarela dakizuna. 2 iz. (izotz eta kidekoen eskuinean). Nonbaitetik tantaka erortzen den ura izozten denean zintzilik gelditzen den izotz puska. Ik. burruntzi 3. Hotzaren hotzez ur jelatuzko izotz kandelak egin dira. 3 iz. Fis. Argi intentsitatearen unitatea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kandela. Tr. Kandela es la forma más usual, salvo en suletino y roncalés donde se atestiguan k(h)andera y kandra respectivamente; hallamos además gandera en JesBihD y Prop. En DFrec hay 13 ejs. de kandela . 1. (V, AN, L, BN, R; Lcc, Volt 97, SP, Mic 9v, Urt IV 128, Lar, Añ, Gèze, Dv, H), gandela (L; Dv, H), kandera (BN, kh- S; Arch VocGr , Chaho (+ kh-), H), gandera (BN; VocBN , H), gandea ( VocBN .(s.v. hil)), kandel, kandra (Sal, R). Ref.: VocPir 352; A (gandela, kandela, kandera, kandra); Lrq (khandera); Iz ArOñ , R 404; Etxba Eib ; Elexp Berg. Vela, candela. ” Kandela, chandelle. Errenta ioiten dute kandelan ” SP. “Vela de arder, kandelea ” Mic 9v. “Le flambeau” Arch VocGr . ” Hil ezazu gandea hori, éteignez cette chandelle” VocBN . ” Kandela-kondo, cabo de vela” A. ” Kandela bat ixotizu animeri ” Etxba Eib. ” San Antonioi kandelia ipintzera doia ” Elexp Berg. Tr. Documentado en todos los dialectos.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [argi egitekoa]: argizari, xirio Ipar., ezko-argi g.e., ezko Ipar. g.e.    

  [izotz-kandela]: izotz-burruntzi, izotz-kandela, ziztor, kandeloi g.e., kandalu Zub. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1)  iz. vela, cirio, bujía (2)  iz. tipo de subasta en la que el tiempo para licitar está limitado por la duración de una vela (3) iz. (Fis.) [unitatea] candela
  fr  iz. chandelle, bougie
  en iz. candle
  port iz. vela, círio

  Testuinguruan

  Kalabazak hustu, kandelak piztu… (Gau beltza)

  

   
• 

  Maite 10:35 pm on 2020/06/23 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kaskailu 

  1 adj. Erretxina; burugogorra, egoskorra. Agure kaskailu haren maniak jasan behar izaten zituen. Haurrei goxokiak ematen dizkieten mutilzahar kaskailu batzuenaren antzeko maitasuna zigun Barojak euskaldunoi. 2 adj. Buruarina. 3 iz. Harri koskorra, hartxintxarra baino larriagoa dena. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [errekarria]: errekarri, harribil g.e.kaskailu izond.    

  [baldarra]: akets, antzegabe, antzekaitz, baldan, baldar, baldarrontzi, dorpe, mangelo, trakets, zabar, barraka Ipar., eskalapoi Ipar., eskoil Ipar., kakola Ipar., malestruk Ipar., trukes Ipar., bagai g.e., egur g.e., aldrebes Heg. beh., saskar Bizk. g.e., maskelu Bizk., maskelutzar

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. canto rodado, piedra de arroyo (2)  izond. brusco, -a, bruto, -a; terco, -a, tozudo, -a
  fr (1) iz. galet (2) rugueux
  en (1) iz. river stone (2) rough, stubborn
  port (1) iz. seixo rolado (2) áspero, teimoso

  Testuinguruan

  Gizon baldarrari begi onetik sartu ei zitzaion eta orduan hasi zen interesgarriena. 300 bat emakumerekin egin zuela txortan esan zion. Bazekiela kaskailua zela, baina app hauek gizonen txorta-toki bikainak zirela .[Ligatzea esaten diote, Goizalde Landabaso (Berria.eus, 2020-06-23)]

  

  Ez zait gustatu, baina batere-batere, kaskailu hori, ⁦@GoizaldeL⁩. Tamalez, zenbat holako! | ⁦@berria⁩
  
  Bb: ⁦@euskaljakintza⁩, #kaskailu esanda dago #gaurkohitza n? https://t.co/8Ty7Eh0Jl7

  — Marijo Deogracias (@desplazatua) June 23, 2020

   
• 

  Maite 10:50 pm on 2020/06/12 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  kinkin 

  iz. Kinkinean erabiltzen den makila punta-zorrotza.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 kinkin.

  1. Espada. Eregiten dau baita Bernardok ezpatea; / […] eta ain modutan, ze bialtzen deutsa kinkin meea, / zeñek bertantxe itxiko eban erdibiturik. AB AmaE 452s.

  2. “(V-m-gip, Gc), un palo como de medio metro de largo, del cual se sirven los muchachos para jugar con él, metiéndolo repetidas veces en tierra, mientras uno de ellos va a buscar el suyo” A. v. kin. Kinkin dabe Bizkai ta Gipuzkoan izena onetarako bear diran makillak. A EY IV 283.

  KINKINEAN EGIN. “Kinkiñian e(g)in (jostaketa)” (G-azp). || (ibili, jolastu eta antzeko aditzekin) adb. Jokalari bat urrutira jaurti zaion makilaren biladoanbitartean, beste batek berea lur bigunean ahalik eta gehienetan sartzean datzan haur-jolasean arituz. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  KINKINEZ. “Juego de niños que consiste en meter en tierra blanda determinado número de veces cada jugador su palo, mientras uno va a buscar el suyo que se le ha lanzado” A.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. juego del hinque, hinquete, pica, picachón, trencho, puntero. (2) iz. palo con que se juega al hinque.

  Testuinguruan

  Txikitan kinkinean maiz aritzen ginen. #gaurkohitza

  

  Nahi badu @euskaljakintza – rentzako proposamena. https://t.co/nxJhmmQWMm

  — Suagaar3 (@GarikoitzGar) June 12, 2020

   
• 

  Maite 11:35 pm on 2020/06/11 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  koloredun 

  adj. Kolorea duena, kolorezkoa. Ik. koloretsu. Paper koloreduna. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  koloredun.

  1. De color (de). Urre-margodun (koloredun) gauza bat. Altuna 91. Urre->koloredun Zuriñe. Erkiag Arran 27.

  2. De colores vivos. Hegoaldeko herri eguzkitsu eta koloredun batera. Mde HaurB 74. Koloredun papera politez egindako toxa bezelako zer bat. Lek SClar 108. [Ol pintatu aietakoak] pintatu oi ziran bezain koloredun, ziatz, ertz-bizi. Ib. 131.

  Sinonimoak: iz.

  izond. [koloretsua]: koloretsu, margotsu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adj. coloreado, -a; de color
  fr coloré, de couleur
  en colored,
  port colorido

  Testuinguruan

  Margolan koloredun distiratsu bat zeukan horman. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 11:11 pm on 2020/05/19 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kuxkuxeatu 

  kuxkuxeatu, kuxkuxea, kuxkuxeatzen || du ad. (nor osagarririk gabe). Kuxkuxean aritu, kuxkuxean ibili. Orain ulertzen dut; kuxkuxeatzera etorri zara! || (nor osagarriarekin). Bazterrak kuxkuxeatzen ibiliko zen.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kuskuseatu. kuxkuxeatu (G-bet), kuzkuzeatu. Fisgar, espiar. Haurrek leihoetatik kuzkuzeatzen zuten. K. Izagirre Gauzetan 39.

  Sinonimoak: iz.

  [kuxkuxeatu] : ikusmiratu, ikusmiran/kuxkuxean/zokomiran/usainka ibili (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  du ad. husmear, curiosear, rastrear
  fr du ad. fouiner, suivre
  en du ad. snoop, track
  port du ad. bisbilhoteiro, faixa

  Testuinguruan

  -Zer zabiltza kuxkuxeatzen? [Ezkon kanpaiak urrun!, Goenkale, 2009 (Erein, 2001)]