Updates from azaroa, 2020 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 11:07 pm on 2020/11/28 Permalink | Reply
    Tags:   

    uxo 

    izond. Iheskor. (Hiztegi Batua)

    Hiztegi batuan

    iz. Adkor. Usoa. Ik. izar uxo. Uxo polit hori.

    Orotariko Euskal Hiztegian

    1 uxo. (V-oroz ap. A ), uzo (V-ger-ple ap. A). “Espantadizo” A. ” Uzo […], arisco, espantadizo, incivil” Ib. v. 3 ixo, 1 uxaka. Zer liteke zaldi uxo ostikari batez, eziko ezpaliz? Añ MisE 69.

    2 uxo. 1. “(BN-mix), voz con que se detiene a los animales” A. Cf. ux. 2. ” Üxo! Üxo! (S-saug), cri de pasteur pour pousser le bétail” Lh. Cf. 2 ixo, iso.

    3 uxo. (V-gip), ixo (V-gip). “Uxo, ixo, ixua, el hongo” Iz ArOñ (s.v. onddua).

    4 uxo. v. ux.

    Sinonimoak: izond.

    [itzurkorra]: itzurkor jas., itzurti g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. espantadizo, -a; huidizo, -a
    fr izond. fuyant, craintif(ive)
    en izond. easily frightened, easily scared; elusive, evasive
    port izond. espantadiço, -a; fugidio, -a

    Testuinguruan

    Aizaroak ilunpean murgiltzen gintuen, eta hitza baino ez zen azaleratzen handik, ausaz han edo hemen, eta berehala itzaltzen zen izar uxo bat bezala. [Ene herri txikia, Gaël Faye / Irati Bereau (Igela, 2019)]

     
  • Maite 10:26 pm on 2020/09/29 Permalink | Reply
    Tags:   

    udagoien 

    iz. Bizk. Udazkena. Ik. larrazken. Udagoieneko arratsalde epel batean.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    udagoien. (V-ger-ple-oroz-gip; Añ (V), Izt 85v, Zam Voc ), udagoen, udaguen (V-m), uragoien. Ref.: A; Holmer ApuntV; Vill (comunicación personal).
    Otoño. Eldu zanean uda-goiena. Azc PB 159. Udagoien da neguan. Echta Jos 57. Sastu biar da uragoienian, negua baño lenago. NecCartV 13. Udagoieneko arratzalde epel-epela da. Kk Ab I 68. Udagoienak igali gozuak ekarri eutsezan baratz gustijai. Altuna 46. Erle nagiok be erlauntzean bizi oi dira udagueneraño. Eguzk GizAuz 110. Urrilla deritxogun illera eldu ezkero, udagoiena oso-osoan sartzen yaku. Martiartu Karmen Egutegia 1932, 119 (ap. DRA). Samin gozo bat daroat: / udagoengoa. Gand Elorri 201. Onek aurtengo udagoien otz onek (1964) badaroia beragaz euskalari pillo bat. Alzola Atalak 109. Uda goienak ziur naroa / bidean neguganantza. Ayesta 80. 1966ko udaguen aldera, Reno-ko osaba etorri zan. Gerrika 161.

    UDAGOIEN-AZKEN. Final del otoño. Udagoen azkena, orbel zarataz, doan bitartean. Gand Elorri 192. Udagoen azkenetako laiñoa. Ib. 192.

    Sinonimoak: iz. Bizk.

    [udazkena]: udazken, larrazken Ipar./Naf., neguantz g.e., udatzen g.e., ihartze Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es  iz. (B) otoño
    fr iz. (B) automne
    en iz. autumn, fall
    port iz. (B) outono

    Testuinguruan

    Ustezko paradoxa ez da horren paradoxikoa. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)]

     
  • Maite 10:55 pm on 2020/09/24 Permalink | Reply
    Tags:   

    urdinarre 

    adj. Urdinaren eta arrearen arteko kolorekoa. Harkaitz urdinarrea.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    URDIN-ARRE ( (Lar, H)). “Gris, color entre azul y pardo, urdiñarrea” Lar.
    Gorontz-urdiñ-arre, bular-mokanes kolorezko, ta zanko-erditaraiñoko gona gorriakin. “Gris” . Mok 16. –Bere bizarra urdiña zan, ez? –Bai, urdiñarrea: bizi zala ikusi nion bezelaxe. Amez Hamlet 32. Eta nire begiek harkaitz urdinarre larri bat idoro zuten. Mde Pr 118. Margo urdiñarre, beltza jabetuz, / emen, or, an. I. Olabeaga EG 1956 (9-10), 2.

    Sinonimoak: iz.

    [urdinarre] : grisaxka (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es  izond. azul gris/grisáceo
    fr izond. grisâtre
    en izond. (UK) greyish, (US) grayish
    port izond. cinzento(a)

    Testuinguruan

    Eta nire begiek harkaitz urdinarre larri bat idoro zuten, ibai bazterrean zegoena, ilargiteak argiturik. Harkaitza urdinarre latz eta gora zegoen, harroka urdinarre zegoen. [Jon Mirande, Narrazioak (1951-1963, 1999) (Euskal Klasikoen Gordailua, 2000)]

     
  • Maite 9:11 pm on 2020/04/29 Permalink | Reply
    Tags:   

    uhanditu 

    uhanditu, uhandi, uhanditzen 1 da/du ad. g.er. Harrotu. Hainbeste zorionekin aurkitu zenean, bihotza uhanditu zitzaion. 2 da/du ad. g.er. Urez hanpatu. (Hiztegi batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    1. (H), uhantu (SP→Dv, A, H). “Devenir hydropique. Uhantua, hydropique” SP. “Rendre ou devenir hydropique; causer ou être atteint de tympanite” H. (Lar, H (+ ua- V, G)), uhantu (H), uaunditu (H). Hinchar(se). “Hincharse” , “abotagarse, hincharse como una bota”, “embotijarse, hincharse” Lar. ” Belar bustiak uanditzen ditu abereak, l’herbe humide gonfle les animaux. […] Belar bustia janez uanditzen dira abereak, […]” H. (AN-5vill ap. A ), uranditu (V, G, AN ap. A ), urhantu (L-côte, BN ap. A ), urhauntu (L, B, BN-baig ap. A ). “Hincharse (algo puesto a remojo)” A. “Arrufar, curar la madera metiéndola en el agua” , “meter grandes maderos en el agua para hincharlos” Ib. ” Urhantu (BN-mix), dejar corromper el lino en agua, para separar la arista” Ib.
    Goizaldeak ere liho ur-hantzen deramatzate. Lf GH 1924, 393. Empaparse.
    O mokadera, lienzo txuri alako negar tantaz bete ta uanditu ziñatenak! Lar SermAzc 46.

    2. (H, A (que cita a Izt y Lard)). Envanecer(se). Aiñ arro dabill, […] ta bere buruz betea ta uanditua dago, non dirudien iñor ere eztaukala ezertan. Lar DT CCXIV. Augusto agintaria egun aetan arkitzen zala arroturik berez betea eta arras uanditua. Izt C 258. Ainbeste zorionekin arkitu zanean biotza uanditu zitzaion. Lard 270.

    3. + uganditu. Acrecentar(se), hacer(se) más grande. Bataio Santubaren urak leenere baño birtute eta indar geiagoz betetzen, arrotzen eta uanditzen. Lar SAgust 9. Azi, zuzendu, eraendu ta uganditu zuben [Jesusen Konpañiya] . Aran EE 1885a, 73.

    4. (Part. en función de adj.). Ahuecado. “Raro, ralo, arroa, uanditua ” Lar. 5. hurhantu (Foix ap. Lh). (Sust.). Hidropesía.

    Sinonimoak (Adorez sinonimoen hiztegia)

    1. ik. harrotu.
    2. ik. urez hanpatu

    Beste hizkuntza batzuetan

    • es (1) da/du ad. [uretan edo bustita egoteagatik] hinchar(se), agrandar(se) (2) da/du ad. (hed.) envanecer(se), engreír(se), ensoberbecer(se)
    • fr (1) da/du ad. [uretan edo bustita egoteagatik] (se) gonfler, (s’)enfler (2) da/du ad. (hed.) (s’)enorgueillir, (se) targuer, (se) vanter
    • en (1)  da/du ad. to swell [usually sth that has been in water] (2) da/du ad. to become haughty/proud
    • port (1) inchar-se (2) envaidecer-se

    Testuinguruan

    Ez al zarete oraindik ohartu egurrezko ziri lehorrak uhandituz gero harrobirik gogorrena leher lezakeela? [Absurdoko kontuak, Patxi Zabaleta, Pamiela, 2013]

    Hurrengo goizean, su-hiltzaileek atera zuten motorra ibaitik; uhanditurik zetorren ibaia, azken euriteak zirela eta. [Hauts bihurtu zineten, Juan Kruz Igerabide, Alberdania, 2005]

     
  • Maite 10:02 pm on 2020/04/05 Permalink | Reply
    Tags:   

    uhartedi 

    iz. Uharte multzoa. Ik. artxipelago. Kanaria uharteak Ozeano Atlantikoko uhartedietako bat dira. (Hiztegi batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    ugartedi. Archipiélago. Cf. Bera EEs 1915, 169: “Ugartediko [= ‘de Oceanía’] ugarte aundienak zein dire?”. v. uharteri.

    [Ugarte] ok aunitz direnean orduan ugartedia deritza. Bera EEs 1915, 167. Iguzkipean ugartedia. Ldi BB 138.

    Sinonimoak

    iz. [artxipelagoa]: artxipelago

    Beste hizkuntza batzuetan

    • es iz. archipiélago
    • en iz. archipelago
    • fr iz. archipel
    • port iz. arquipélago

    Testuinguruan

    Imajinatu uhartedi bat, milaka lur zati txikiz osatua, itsasoaren erdian. Berria, 2011-02-22, «Koloreen transmisioa», BEÑAT GAZTELUMENDI [Kultura]

     
  • Maite 10:40 pm on 2019/11/07 Permalink | Reply
    Tags:   

    uztondo 

    iz. 1 iz. Garia ebaki den soroa. Ik. galondo. Uztondoan arbia erein dugu. 2 iz. Uzta bildu ondoren lurrean gelditzen den zurtoin hondakina. Nekazariek uztondoa baimenik gabe erretzen dutenean gertatzen dira suteak, batez ere. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    (B ap. A e Izeta BHizt2 ). “Rastrojera, terreno en que se ha segado el trigo. Uztondoan arbia erin dugu, hemos sembrado el nabo en la rastrojera” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A. Erria orduan Aigitoko mugapean alde orotara barreiatu zan, lastoaren orde uztondoak biltzeko. Ol Ex 5, 12 (BiblE soroetan lasto bila).
    Sinonimoak: iz.
    [galondoa]: galondo, ibintze Naf., kizki g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. rastrojo (2) iz. rastrojera, terreno en rastrojo
    fr iz. chaume
    en iz. stubble
    port iz. restolho sm

    Uztondoan arbia erein dugu. (Orotariko Euskal Hiztegia)

    uztondo (Argazkia: manuel m. v., Flickr,CC)

     

     
  • Maite 11:23 pm on 2019/08/25 Permalink | Reply
    Tags:   

    ustekabean 

    iz. 1 adb. Espero izan gabe. Udazkenean, hau ere ustekabean, H. Gavel jauna galdu dugu. Ustekabean hartu gaitu haren heriotzak. Egun hura ustekabean etor ez dakizuen. 2 adb. Oharkabean. Ez dakigu ustekabean ala berariaz egin zuen. Askotan hutsak egiten ditugu ustekabean eta oharkabean. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [ustekabean]: oharkabe, oharkabean, ezustean, ustekabez, ustekabe, ustekaberik, otoz otoan. Ant. nahita, berariaz.
    [ustekabean]: bat-batean, itsumustuan, mementoan, tupustean, ziplo

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) adb. por sorpresa, de repente, de manera imprevista; por arte de birlibirloque, (como) por arte de magia (2) adb. involuntariamente, sin querer; inadvertidamente; accidentalmente
    fr (1) adb. au dépourvu, soudain, tout à coup (2) adb. par inadvertance
    en (1) adb. by surprise, unexpectedly (3) adb. [ohartu gabe] inadvertently, unintentionally
    port (1) adb. por surpresa, de repente (2) adb. involuntariamente, inadvertidamente; por engano

    Ustekabean harrapatu gaitu  (Elhuyar hiztegia)

    ustekabean (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

     
c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel