kukuldu

ad. kukuldu, kukul, kukultzen || 1 da/du ad. Ezkutatu, desagertu. 2 da/du ad. Kikildu, uzkurtu. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

kukuldu. Tr. La forma kukuldu se documenta en Iztueta y en un ej. de Herria , y kukildu en S. Mitxelena y T. Etxebarria. Hay kukuildu en Goyhetche, y kukundu en Lafitte y en un ej. de Herria . Kukullu, que aparece en Mendaro Txirristaka, podría tratarse de errata.

1. (SP, Ht VocGr 349, Lar, Izt, Hb, H (G)). Desaparecer, esconderse. “S’affubler, se musser dans son manteau. Kukuldurik dabilla ” SP. “Desaparecer” Lar e Izt. “1. couvrir, se couvrir d’un voile, d’un manteau, de quelque objet qui empèche d’être vu. […] Ezin ezagutu zuten zergatik kaparekin kukuldua zan osotoro, […] il était entièrement couvert du manteau. 2. se cacher, disparaître aux yeux. Kukutu, kukuldu zen agertu orduko, sitôt apparu, il disparut” H. “Cacher, se cacher” Lh. v. kukutu. Urak […] berezitzen ditu Erri bietako mugak, alik eta, berreun ta sei deztatuko bidean joanik, lur-azpira kukuldutzen dan arteraño. Izt C 78. Iturriaren urak usterik gitxienean kukuldutzen [dira] . Ib. 87.

2. (V-ger-arr-m-gip, L, B), kukildu (V-gip), kukuildu. Ref.: A; Lh; Iz ArOñ; Etxba Eib (kukuldu, kukildu); Elexp Berg (kukilddu). Acurrucarse, agazaparse, encogerse. “1.º (He), agazaparse; 3.º (V-ger), entumecerse de frío” A. “(L), s’engourdir” Lh. ” Otzakin kukilduta, etxe zulotik urtetzen ez dabela bizi da ” Etxba Eib. ” Etxe zuloan kukildutzia ez da ona.” Ib. “Neguko txorixa dirudi, otzak kukulduta” Ib. (s.v. negu ). ” Sutondoan kukulduta dago negu guztian ” Ib. v. 1 kikildu, kokildu . Yauzten da […] / lehoiñ larrita hazkar bat: / Kukuilltzen da artzaiña biri-biribilla. Gy 322. kukundu. “Rabougrir, kukundu, korkoildu ” T-L. Arbola hori kukunduko da, haren fruituak ez dira ez ugari eta ez goxo izanen. Herr 29-12-1966, 4.

3. (G ap. A), kukildu (V-gip ap. Etxba Eib), kukildutu (V-gip ap. Etxba Eib), kukundu. Acobardarse. “Amilanarse. […] Bestian arrokerixen bistan, kukilduta geldittu zan ” Etxba Eib. ” Arruen aurrian kukildutzia, txarrena ” Ib. v. kikildu, kokildu. Bañan kukullu zituan biak / Paulinoren erasuak. MendaroTx 428. Jarria zeukan / Kondeak urkamendia, / aren bildurraz kukiltze-arren / mendekoen kutizia. SMitx Aranz 68. Ama lagun, ekaitzak / ez gaitu kukiltzen! Ib. 236. Ez da desohore zazpi urtetan denen ez jakitea, eta maiz ikusten dira adin hortako jakintsun goiztiarrak geroxago kukultzen eta iraungitzen. Herr 17-11-1966, 4. Koittaua, kukilduta, ez zan ausartu ikararik eittera izara artetik. Etxba Ibilt 467. Gerla piztu zenean gure kalonjea barna hunkitua izan zan, bainan etsitu gabe eta neholaz kukundu gabe. Lf ELit 223.

Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

[ezkutatu]: ezkutatu, gorde, kukutu Ipar., ostendu Bizk., ostu Bizk., ezabatu zah.    

[kikildu]: adoregabetu, kikildu, koldartu, txepeldu, uzkurtu, makaldu Bizk., oilotu Bizk., ikarakortu g.e., kubildu Bizk. g.e.

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) da/du ad. esconder(se), desaparecer (2)  da/du ad. acobardar(se); encoger(se); acurrucarse
fr (1) da/du ad. cacher, disparaître (2)  da/du ad. se dérober; se blottir
en (1) da/du ad. hide, conceal, disappear, go missing (2)  da/du ad. become frightened, become intimidated ; curl up, nestle
port (1) da/du ad. esconder-se, desaparecer (2)  da/du ad. acovardar; acuaninhar-se, aconchegar-se

Testuinguruan

Ez zirudien hotzak kukultzen zuenik. [Berria, 2014-01-14, «Olibondoaz», GOIZALDE LANDABASO [Iritzia]]