Recent Updates Page 189 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 11:54 pm on 2018/08/14 Permalink | Reply
    Tags:   

    satai 

    iz. 1 iz. g.er. Kontrapisua. 2 iz. g.er. Makila, pertika. || 1 iz. g.er. (Animalien) itxura, gorpuzkera. Ik. jas 2. Satai onekoa da behor hori. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.

        [makila]: eskumakila, haga, makila, zaharo, zardai, zigor, paldo Ipar., bastoi beh., bara zah., uhe Ipar. g.e., zarta Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. [makila] palo, pértiga, palanca (2) iz. [kontrapisua] contrapeso (3) iz. [itxura] planta, estampa, porte, trapío
    fr (1) iz. [makila] perche, bâton, levier (2) iz. [kontrapisua] contrepoids
    en (1) iz. [makila] stick, pole (2) iz. [kontrapisua] counterweight
    port (1) iz. pau, vara, pértiga (2) iz. [kontrapisua] contrapeso

    Hain satai oneko gizona izateko, begiak oso txikiak ditu Dostoievskik, eta inork pentsa dezake adimen askorik gabeko pertsona dela. [Argizariaren egunak, Anjel Lertxundi (Alberdania, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    satai (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:29 pm on 2018/08/13 Permalink | Reply
    Tags:   

    gaizkata 

    iz.  Itsas arrain luzarana, arrautzak erruteko ibaietan gora joaten dena, bizkarraldea arrea eta sabela zilar kolorekoa dituena, eta mintzez bilduriko arrautza pila handi trinkoa egiten duena (Acipenser sturio). Gaizkata-arrautzak (Ik. kabiar). (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    gaizkata (T-L, Lf GAlm 1957, 31 (ap. DRA), FauMar 33). Esturión. “Esturgeon” T-L y Lf GAlm 1957, 31.

    Sinonimoak: iz.

    [gaizkata] : kabiar (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (Zool.) esturión (Acipenser sturio)
    fr iz. esturgeon
    en iz. sturgeon n
    port iz. m (pez) esturjão

    Eta aspalditxo zen Sobakevitx hango aterantz begira zegoela, mahaiaren bazter batean zegoen gaizkata handi bati urrunetik erreparaturik. [Arima hilak, Nikolai Gogol / Jose Morales (Ibaizabal, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    gaizkata (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:45 pm on 2018/08/12 Permalink | Reply
    Tags:   

    ahomen 

    iz. 1 iz. Omena, ospea. 2 iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, ahomen-ek euskara idatzian ‘ahamena’ adieran izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. ahamen]. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    1 ahomen (Gc ap. A; ao- Aizk, Dv, H), agomen, aumen (V ap. A). Cf. ahamen.

    1. Fama, renombre. “Gloire, renom” Dv. “Renom” H. v. omen, ospe. Guztiz ezagunak eta txit aomen andikoak beti izan dira Gipuzkoako menastak. Izt C 60. Ainbesterañoko aomena ta jasoa artu dute Azpeitiaren mugapeko arriak. Ib. 55. Portu aomen andiko oni. Ib. 119. Aomen andiko Maisu Don Manuel Carreraren buruz. Ib. 57. Santidadearen aomenarekin ill zan. Ib. 492. Gaur da gure aomenaren azkeneko eguna. Camp REusk 1878, 11 (ap. Dv). Ez beza nai Jaungoikoak […] nere aomena kutsutu dezadala billaukeri orrekin. EE 1883b, 520. Sendagille aomen aundikoakin alegiñ asko egin ondorean. Zab Gabon 102. Prantziako zaldun eta agintari aomen aundienekoak. Ib. 94. Zabaldu ziran aomen andian ta moldizkiratu ziran Euskal-Erriko paperetan Iziar-en egin ziran jai eder ta ekusgarriak. Ag EE 1895b, 169. Hispalis zarra, Toledo, Burgos / Escorial ta Granada: / Espaiñiaren ots ta agomena / betikotu bear bada, / motel ditugu orren izenak, / dantzugun beste dunbada. Azc RIEV 1909, 158. Eta ez dirudi, [Tolosa] diabeta zakabanatuba bakarrik zanean, Iturisak bezelako aomen edo ots aundiya zubanik. BPrad EEs 1913, 217. –Azpeiti-Azkoitiyak eta goian izentatu diraden beste erriyak ots aundikoak al dirade? –Bai, txit aomen aundikoak dirade. IPrad EEs 1915, 104. Osoro lantegitsuba da erri au ere [Arrasate], sarrallakintzako olandi ospatsubakin aomen aundiya artu dubana. Id. ib. 105. Orduko, Yesus oso ezaguna ta aipatua zan bazterretan, bere aomena alde guztietara zabaldua zegon. Ir YKBiz 193n.

    Fama, noticia, rumor. Orregatik zabaldu zan anaien artean ikasle ura ilko etzalako aomena. Ir YKBiz 540. Gure-tartean zabaltzenagotzen ari dan aomenak dionez. Zait Sof 116. Goitxoagotik asiko dut ordea iardun au, sortogean bertan (gertari onen) aomena iasoaz. Ibiñ Virgil 113.

    “(Hb), objet de médisance” Lh.

    2. Alabanza. Azkoitiko gauzak biotz mamiñean erabilten ebazan, da aomen guztiak gitxi zirean bere erri maitea apainduteko. Ag Ezale 1897, 247a.

    3. (V-m ap. A), aumen (V-m ap. A). “Lenguaje, conversación. Euskaldun batek alako aomen txarrekoak izan bear dabela! Ikusita be ez siñiztutekoa da” A. “Lenguaje. Aumen oneko gizona” Ib.

    2. ahomen. v. ahamen.

    Sinonimoak: iz.

        [omena]: aipabide, aipu, entzute, fama, hots, izen, omen, ospe, erreputazio zah., kreditu zah., sona Gip. beh., herots Ipar. zah., kleitu Bizk. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. fama, renombre || 1. iz. (Ipar.) bocado 2. iz. (Ipar.) (ezezko testuinguruetan) nada, ni pizca de
    fr (1) iz. renommée || 1. iz. bouchée 2. iz. (ezezko testuinguruetan) rien
    en (1) iz. fame, renown n || iz. mouthful; bite
    port (1) iz. renome, fama, reputação || 1. iz. (Ipar.) bocado iz. (Ipar.) (ezezko testuinguruetan) nada

    Ahomen handiko emakumea da. 

    ahomen (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 9:54 pm on 2018/08/10 Permalink | Reply
    Tags:   

    antzetsu 

    iz. 1 adj. Zerbaitetarako antze handia duena. Langile antzetsua. Antzetsua da erlojugintzan. Esku antzetsu haien bidez. 2 adj. Antze handia erakusten duena. Horretarako sistema elektroniko antzetsua garatu zuen. Lan antzetsua. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    antzetsu (L-côte; Urt I 374, Hb ap. Lh, Dv, H), antzatsu (AN, L; SP, H; -nz- Lar Sup), antzotsu (AN-gip), antxosu (AN-5vill). Ref.: A (antzetsu, antzatsu, antzos, anzatsu); Gte Erd 2.

    1. Hábil, diestro, capacitado. “Industrieux” SP. “Affaber, artez, […] agudóa, abilla, […] antzedúna, antzetsua” Urt I 374. “Hábil” Lar Sup (que lo toma seguramente de Axular). “Habile, adroit, industrieux” Dv. “Adroit, capable” H. “Antxosu da lanean (AN-5vill)” Gte Erd 2. v. antzedun. Tr. Originariamente septentrional; en el s. XX es empleado por autores meridionales. La forma antzatsu la usan sólo Axular, Pouvreau (junto a antzetsu) y Etcheberri de Sara.

    (Con reduplicación intensiva). Berela, lipu aiek, antze-antzetsu eguzki-izpiz egin balirelako kusku argal aietan il-yantzi direnean. ‘Ces chenilles, artitstes consommées’. Or Mi 29.

    (Uso predicativo). Ondar-aleak yaso ta antzetsu ditu ipintzen, ixpien tarteak beteaz. Ldi Y 1933, 86.

    2. (Aplicado a cosas). Ingenioso; que es producto del ingenio, de la habilidad. Hiltzerat zaraman Davit, baldin Jainkoak zarabillan presuna miragarri hau ez balitz baliatu asmu antzetsu batez. Lg I 285. Nere xedea zen…, fedezko gauzak islatarren begietarat agertu, zinema deitzen den tresna antzetsuaren bidez. Prop 1911, 132 (ap. DRA). Langillea nagusi gabe ezin bizi diteke […]. Nagusiaren zuzenbide gabe […] langintza antzetsuak (de arte) geratzen eta iltzen dira. JBDei 1919, 228. Ainbat iri eder eta lan antzetsu. “Operumque laborem”. Ibiñ Virgil 85.

    3. antzatsu (R ap. A). “Cultivado, […]. Antzatsu dago lur kura, aquel terreno está cultivado” A.

    4. antzitsu (Lar (-nz-), H). “Vigoroso, anzitia, anzitsua” Lar.

    Sinonimoak: izond. Ipar.

    [trebea]: artetsu, esku-trebe, ezertako, mainatsu, trebe, agudo Ipar., artez Ipar., fetxo Ipar., jeinutsu Ipar., leber Bizk., pijo Gip., iaio G-N, adret Zub., abil beh., bitore zah., entregu Ipar. g.e., errime Bizk. g.e (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. hábil, diestro, -a, capacitado, -a
    fr izond. adroit, -e ; habile, intelligent, -e
    en izond. skilful, skillful, skilled; accomplished
    port izond. hábil, destro(a)

    Nola ekarri ordea hitzetara, gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa! [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    antzetsu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:57 pm on 2018/08/09 Permalink | Reply
    Tags:   

    txaradi 

    iz. g.er. Txara, zuhaixka asko hazten den eremua. XVI. menderako Gipuzkoako probintziaren herena txaradiz beterik zegoen. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.
    [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. jaral
    fr lieu planté de cistes
    en thicket
    port esteval, esteveira

    XVI. menderako Gipuzkoako probintziaren herena txaradiz beterik zegoen.  (Hiztegi Batua)

    txaradi (Argazkia: De Xemenendura, CC BY-SA 3.0)

     

  • Maite 11:16 pm on 2018/08/08 Permalink | Reply
    Tags:   

    burbuila 

    iz.  Airezko edo gasezko esfera txikia, adibidez, irakiten edo higitzen ari den isurkari baten gainaldera igotzen dena, xaboizko mintz bat betetzen duena, edo beiraren barnean gertatzen dena. Ik. anpulu. Xaboizko burbuilak egin. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    burbuila (-ulla SP Dv y A), burbula (Sal, R ap. A), burbul (DBPT).

    1. Burbuja. “Burbuja (H[ispanice]), bullæ quæ in aqua excitantur immisso corpore solido: (V[asconice]) burbulla” O Not 49 ( SP). “Bulle d’air” DBPT. Cf. LzG: “Borbolas, burbujas en el agua (Contrasta)”. v. purpuila. Astegunetako langile bizkorrak / zinemataratzen dira taka-taka / edo oheetara, ikhuzi ondoren / bihar igandeko / oinak, soina eta oro / ur-ziripen [=’ur-xirripen’?] burbul zolietan. Mde Po 92.

    2. burbuil (Hb ap. Lh). “Grouillement, borborygme (cf. rom. bourboul)” Lh.

    3. “Burbuil, botón, yema (Darric ms.)” DRA. v. 2 borboil.

    Sinonimoak: iz.

        [anpulua]: anpulu, kuskuilu, punpuila Ipar., maskuilo g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. burbuja, borbotón (2) iz. (Teknol.) [galdaketan] sopladura; poro, burbuja
    fr iz. bulle
    en iz. bubble
    port iz.bolha

    Asko izan dira historian zehar gertatu diren burbuila espekulatiboak. [Txanponaren bi aldeak, Iñaki Heras (Alberdania, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    burbuila (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 5:32 pm on 2018/08/07 Permalink | Reply
    Tags:   

    urrumatu 

    ad. urrumatu, urruma/urrumatu, urrumatzen 1 du ad. Usoak bere lagunari urruma eginez txera erakutsi. 2 du ad. Urruma gisako hotsak eginez (haurra) lokarrarazi. Amona zaharra, haurtxo bat urrumatzen ari dela. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    urrumatu (T-L).

    Arrullar. “Roucouler” T-L. Kabi beroan ume maiteak / laztantzen ditu uso txit garbiak; / Eliz-gañean urrumatzen du… A. Olano ZArg 1925, 523. Txoriak kabi-egiten / alkar urrumatuz. Jaukol Egan 1950 (2), 13.

    (Fig.). Eta burua yaubearen bular-gaiñean ezarrita, eskalearen zurrungak urrumaturiko bera ere lotan asten zan. Agur 30-10-1970, 4.

    Sinonimoak: ad.  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    1. urruma egin.
    2. orro egin, marruma egin.
    3. kexatu, auhendatu

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) du ad. arrullar (2) du ad. (hed.) arrullar, adormecer
    fr (1) du ad. roucouler, ronronner (2) du ad. (hed.) bercer en chantant
    en (1) du ad. [usoak] to coo (2) du ad. [lokarrarazi] to lull to sleep
    port (1) vtr arrulhar, arrular (2) du ad. (hed.) adormecer

    Asko kostatu zitzaion unibertsitatearen mekanikara egokitzea. Ez zegoen batere eroso zorroztasun akademiko eta unibertsitateko arauekin. Zorionez, Manuel González Portillak eta Jose Mari Garmendiak babestu egin zuten eta, beren erara, urrumatu egin zuten; izan ere, Txemak sekula ez zuen curriculum akademikoen berezko logikaren gaineko interesik izan, ez eta erakunde intrigetan ere. Nire ustez, burutsu bereziegia zen, unibertsitateko ohiko irakasle bilakatzeko. [In memoriam:Txema Larrea, Alfonso Unceta (EHUko Campusa, 2018/08/07)]

    urrumatu (Argazkia: ellahoy.es)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel