Gaurko hitza

Recent Updates Page 190 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:21 pm on 2018/08/06 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  egarritu 

  iz. egarritu, egarri/egarritu, egarritzen 1 da ad. Edateko gogoa etorri; egarri izan. Bidean egarritu ziren. Egarritzen zen bakoitzean. 2 du ad. Egarria piztu. Lanak egarritzen du. Bidearen luzeak egarritua. 3 (Era burutua izenondo gisa). Euren eztarri egarrituak ardo zuriz bustitzen (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  egarritu (gral.; SP, Urt Gram 363, Ht VocGr 425, Lar, Añ, Lecl, Arch VocGr, Gèze, Dv, H). Ref.: A; Lrq; Etxba Eib; Iz ArOñ; Elexp Berg; Gte Erd 24.

  Tener sed, venirle a uno la sed. “Egárrittu-ketan, ponerse sediento” Iz ArOñ. “Biziki egarritia niz (BN-arb)” Gte Erd 24. Cf. EGARRI IZAN. Tr. Documentado desde Leiçarraga, se emplea tanto al Norte como al Sur. Ur hunetarik edaten duen guzia egarrituren dun berriz. Lç Io 4, 13 (He, LE, Dv, EvS, Leon, Or, IBk egarritu; TB, Ol, Arriand, Ker, IBe egarri izan). Nola hordiak anhitz edanez egarritzenago baitira. Ax 292 (V 194). Nik emanen dudan uretik edanen duena ez da behin-ere egarrituren. Lg II 137. Egarritu zan Mika bat. VMg 84. Berriz egarritu ez nadin. Lard 376. Nuiz ikhusi zütügü gosetürik edo egarritürik. Ip Mt 25, 44 (Ur, Echn egarritua). Egazti triste egarritua. AB AmaE 177. Engoitik egarrituak dire. HU Zez 71. Egarritzen zanak. Ag G 24. Euren eztarri egarritubak ardao zuriz bustitzen. Kk Ab I 34. Gosetzen edo egarritzen haizen aldi guziez. Barb Leg 64. Egarrituko dala / ni ez naun arritzen. MendaroTx 250. Eusko-gogoz egarriturik degun Erri eder onetxi. Etxde AlosT 7. Nola egarritu iturburua bere barrenean daukana? Or QA 147. Piska bat egarrituak giñan. Uzt Sas 353. Biak egarrituak eta ura edan omen zuten. JAzpiroz 93. Egarriturik zure zai dezu, / lur zikoitz, belar igarra. AZink 176. v. tbn. It Fab 32. Zub 105. Ir YKBiz 68. TAg Uzt 258. Zerb IxtS 50. And AUzta 40.

  (Lar, Añ, H), egartu (Añ). Dar sed. v. egarriarazi. Egarriak edan-arazten, edanak egarritzen. EZBB I 83.

  Sinonimoak: ad.

      [egarri izan]: egarri izan, egarriak egon (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. (hed.) tener ansia (de), tener deseo (de); producir ansia (de), producir deseo (de) (2) da/du ad. tener sed, venirle a uno la sed; producir sed
  fr (1) da/du ad. avoir soif, éprouver de la soif ; donner soif (2) da/du ad. (hed.) avoir envie, désirer
  en (1) da/du ad. [irrika izan] to be thirsty for, to long/thirst for (2) da ad. to be thirsty; to become thirsty (3) du ad. [egarria eragin] to make thirsty; to produce thirst

  Egarria piztu zait!

  

  egarritu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:25 pm on 2018/08/05 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gogotsu 

  adj. eta adb. 1 adj. Gogo handikoa, gogoz betea. Arreta gogotsua. Ikasle gogotsua. Gogotsua da kantatzen, baina jakinduriaz urria. 2 adb. Gogo handiz. Lana gogotsu egiten. Gero eta gogotsuago lehiatuz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gogotsu (V, G ap. A; H), gogatsu (SP, Lar, H, A). Tr. Aunque el primer testimonio es de Leiçarraga (gogatsu), no vuelve a documentarse en autores septentrionales. En DFrec hay 12 ejs. de gogotsu.

  1. Deseoso, ferviente, voluntarioso, aplicado. “Voluntario” Lar. AxN explica ardurako trabailluak por trabajatze gogatsuak. Testifikatzen dut ahalaren arauez, eta ahalaz garaitik, gogatsu izan diradela. “Prompts”. Lç 2 Cor 8, 3. Orazino gogotsu ta berua. Mg CO 97. Bearrerako azkarra eta gogotsua. AA II 168. Berorren serbizaile ontartu eta kapellau gustiz gogotsu, Fr. Pedro Astarloa. Astar II XV. Uskeria izan daroe naikoa luzaroko jardun gogotsuetan egoteko. Ag Kr 130. Gogotsua da kantatzen baña / jakinduriyaz urriya. Tx B I 99. Entzule adi eta ikasle gogatsu, ez aurreraegi ez atzeraegi, berak zekien tentuan. MIH 50 (MEIG IX 141 (en colab. con NEtx) gogotsu).

  v. tbn. fB Ic I 175. Echta Jos 79. Bilbao IpuiB 236. Gand Elorri 105. Gogatsu: Garit Usand 58.

  “Hombre de apetito. Gogotsua, bai jaten eta bai eraten” Etxba Eib.

  (Con reduplicación intensiva). Ni ez naz soroetan lan egiteko osasun onekoa bere ta, gogotsu-gogotsua bere ez da, mendira bialduten nabe geienetan. Ag AL 59.

  (Uso predicativo o adv.). Ardo gutxi batekin […] jartzen dala gogotsuago nekeari ekiteko. AA III 364. Gogotsu asi gera / gu mendi aldera. PE 123. Omentasun onetan guztiak gogotsu lagundu naiko dutela. ForuAG 337. Aietan kurubiltzera gogatsu yotzen baitu seda-arrak. Or Mi 30. Iltzeko zorian yarri zan ta are gogotsuago eskatzen zuen ordu ura bere ondotik igaro zedin. Ir YKBiz 467. Legortu gabe dagolako (belar-ondua) oso gogotsu jaten du beiak. Oñatibia Baserria 33 (ap. DRA). Dana gertuten ebillen gogotsu gure Petronila Sanjuan aurrean. Bilbao IpuiB 258. Aiñ gogotsu abiatu zan, bazirudian oiñik ez zuala lurrean jartzen. Berron Kijote 57. Gogatsu landu zendun / euskera mintzoa. Ayesta 120. Amar-amabi kilometroko ibillaldia, kanalari begiratuz, oso gogotsu egiten nuan. AZink 127. v. tbn. A BGuzur 110. Ag Kr 10. Echta Jos 250. Alz Txib 102. Urruz Zeruko Argiya 98 (ap. DRA). Mok 7. Tx B III 128. Kk Ab II 163. Otx 170. Etxde JJ 82. Txill Let 102. SMitx Aranz 123. Akes Ipiñ 15. Erkiag BatB 200. BEnb NereA 170. Uzt Sas 302. MMant 96. Zendoia 8.

  2. “Afectuoso” Lar.

  3. Exquisito, apetecible. Jakirik gogotsuenak, arraikirik piñenak. Etxde AlosT 78.

  Sinonimoak: izond.

      [gogo handikoa]: guratsu Bizk.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. aplicado, -a, diligente, laborioso, -a (2) adb. con muchas ganas, ardientemente, con entusiasmo
  fr (1) izond. appliqué, -e ; diligent, -e ; laborieux, -euse (2) adb. avec enthousiasme, avec entrain
  en (1) izond. enthusiast; hard-working; diligent (2) adb. with enthusiasm, enthusiastically
  port (1) izond. aplicado, -a, diligente (2) adb. com muito entusiasmo

  Gogotsua da kantatzen, baina jakinduriaz urria.  (Hiztegi Batua)

  

  gogotsu (Argazkia: http://teambahrainmerida.com)

   
• 

  Maite 9:14 pm on 2018/08/03 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hozpildu 

  ad. hozpildu, hozpil/hozpildu, hozpiltzen da/du ad. Ipar. Eguraldiaz-eta mintzatuz, freskatu. Bizkitartean, aldakor maiatz hilabetea; batere arrazoirik gabe, hozpiltzen da airea.(Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hozpildu.

  1. Sentir frío, aterirse. Zonbait gazte, biranazka, hozpilduak besoz-beso, ixil-ixila iragaiten ziren. JEtchep 79. Barneko beroaren ondotik hozpilduak. Ib. 99.

  2. Enfriar(se). Bizkitartean, aldakor maiatz ilhabetea. Batere arrazoinik gabe hozpiltzen da airea. SoEg Herr 23-5-1963, 1.

  Sinonimoak: ad.

      [freskatu]: Ipar. freskatu, freskatu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. (Ipar.) refrescar(se), enfriar(se) el tiempo
  fr rafraîchir
  en cool, freshen; cool down, cool off
  port da/du ad. (Ipar.) refrescar

  Airea hozpildu da.  (Elhuyar Hiztegia)

  

  hozpildu (Argazkia: consumer.es)

   
• 

  Maite 10:59 pm on 2018/08/02 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  karramarroztatu 

  ad. karramarroztatu, karramarrozta, karramarroztatzen du ad. Karramarroaz ibai edo kai hondoa garbitu. Ik. dragatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  karramarroztatu (T-L). Dragar. Cf. karramarro (4). Ibaia karramarroztatuz, nork daki zer atzemanen duten oraino? Zertako ez Erromanuen denborako […] tupin eder batzu? Herr 20-2-1964, 2.

  Sinonimoak: ad.

      [karramarroaz ibai-zola garbitu]: dragatu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. dragar [el río, etc.]
  fr du ad. draguer
  en du ad. dredge, drag, sweep
  port du ad. dragar

  Ibaia karramarroztatu dute. (Elhuyar hiztegia)

  

  karramarroztatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:14 pm on 2018/08/01 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  ziniko 

  iz. 1 iz. Antistenesek antzinako Grezian sorturiko filosofia-eskolako kidea. 2 adj. Ohiko moralaren edo jendetasunaren aurkako iritziak lotsarik edo begirunerik gabe adierazten dituena. Ez dakit txantxetan ala benetan ari den, baina, gezurretan zein egiatan, ziniko hutsa iruditu zait. 3 adj. Zinikoarena, zinikoari dagokiona; zinismoa adierazten duena. Irribarre zinikoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ziniko, zinik. Cínico. Zeinak millatan gaizkiago erratiekoak baitira San Hieronimok Efesakoak ganako epistolaren gainean izendatzen dituen zinikak baino. SP Phil 410. Pozoi aipua baitakar ziniko hark bere kantan. Mde Pr 179.

  Sinonimoak: adj.
  

  [ziniko] : lotsagabe, faltsu, lotsabako, ahalkegabe. Ant. lotsati (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz./izond. (Fil.) cínico, -a (2) begiratu zinikoa: mirada cínica
  fr iz./izond. cynique
  en izond. cynical (2) iz. cynic
  port adj & m, ƒ cínico(a)

  Bere adierazpenek nazka ematen dute. Ziniko hutsa da!

  

  ziniko (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:47 pm on 2018/07/31 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  toto 

  iz.  toto1 iz. Haur. Txakurra. toto2 iz. Auzolanean-eta ari izan direnei eskaintzen zaien otordua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 toto (V, G, B; Añ (s.v. papa, mama), H, Zam Voc). Ref.: A; SMuj EEs 1921, 140; Iz ArOñ; Elexp Berg.

  Perro (voc. puer.); cachorro de perro. “(V-m), cachorro, perro jovencito” A “Totoak toki guztietan oin utsik, los perrillos en todas partes van descalzos (G-to)” A EY III 72. Cf. como nombre propio: “Lotan daoz beste bi bere: / sutondozale dogun Mitxitxu / eta Tototxu umezale” Zam EEs 1917, 196s (cf. tbn. ib. 198 Toto). Jolas egin gura dau / toto txikertxubak. “El perro pequeñín”. Laux BBa 50.

  (Dirigiéndose a un gato). Toto, / izutu gabe egin ortik bera tato. J.I. Uranga in Onaind MEOE 378.

  “En algunos pueblos –nosotros lo hemos oido en el juego de bolos de Olaberria– han extendido la significación de esos nombres a las monedas, y distinguen perfectamente totoa, perro grande, moneda de diez céntimos, de ttottoa, perro chico, moneda de cinco céntimos” SMuj EEs 1921, 140.

  2 toto. “Majadero” A Ezale 1897, 377b. “Lerdo” A Apend. “Soso” Garate 5.ª Cont RIEV 1935, 352.

  3 toto. “(V-ple), convite que se da al que ha recogido o maderos o corderos después de un incendio u otra desgracia, como también a los que han ayudado a acarrear abonos, leña” A.

  4 toto. 1. “(S; Foix), siège” Lh. Alkhi dixtirant, ederreneri ostikoka lothua, falta duelakotz bere jartzeko totoa. Etcheb MGaric 44. 2. “(S; Foix), socle” Lh.

  5 toto. Huevo podrido. v. tolot. [1941eko abentüan] solaz berezi eli bat piztüz etxeko eta aüzoen artean, ez ote züanez Napoleonek bezala totoa errünen Hitlerrek. Herr 15-11-2001, 5.

  6 toto (V-ger-m). Ref.: A Apend; Etxabu Ond 119. “Regordete (V-ger)” A Apend. “Totu(a), gordo” Etxabu Ond 119.

  7 toto. v. toton.

  Sinonimoak: iz. haur.

      [txakurra]: txakur, or Ipar., potxo Ipar., zakur Ipar./Naf., xakur L-N adkor., ozar Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (B) convite que se da a los que han ayudado en alguna tarea (2) iz. (haur.) perro, -a
  fr (1) invitation donnée à ceux qui ont aidé dans une tâche (2) iz. (haur.) chien, chienne nm, nf
  en (1) invitation that is given to those who have helped in some task (2) iz. (haur.) dog
  port (1) convite dado àqueles que ajudaram em alguma tarefa (2) iz. (haur.) cão m, cadela ƒ, cachorro m, -a ƒ

  Zenbat eta toto gehiago, orduan eta errazago uxatzen dituzu etsaiak. [Lotsaizuna (mold.), John Maxwell Coetzee / Oskar Arana (Elkar, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  toto (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:46 pm on 2018/07/30 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aisatu 

  ad. aisatu, aisa/aisatu, aisatzen du ad. Erraztu, eramangarriago egin. Hasieran, oharkabez, guhaurek aisatzen genion egitekoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  1. aisatu (B, S; Lar, Añ (G), Mg Nom, H, VocB), aisetu (B; SP (aisetzea, sin trad.), H), aizatu. Ref.: A; Lh; Izeta BHizt2 (aisetu).

  1. Aligerar, aliviar (una pena, molestia…); facilitar. “Faciliter” H. “Facilitar, aligerar” VocB. “(B), aliviar la carga” A. “Devenir facile” Lh. “Facilitar. Aparaxu orrekin lana aisetu ta nekeik gabe” Izeta BHizt2. Beldurra aseguratu, zorra kitatu, nekea aisetu, trabaillua arindu, tristiziá alegeratu […]. Lç Adv ** 8r. Neke gau aisatzen da Jangoikoaren graziareki (250). LE-Ir. Zistatzen ta zilatzen da tela orratzak, baña zistatus ta zilatus aisatzen du bordadura (306). Ib. Emengo sua kriatu du Jangoikoaren miserikordiak gure amorios, gure ones ta onginaies, argitzeko, berotzeko ta bizitzain aisatzeko (320). Ib. Heritasunarén oñáze ta naigábeak suabetzekó ta aisatzekó ere dú bertúte Sakramentuak. LE Ong 24r. Suabetzentióte bizitzarén moléstiak, aisatzen tióte trabájuak. LE Matr2 86. Aisatzea edo erraztea. AA (ap. H). [Parietera] jiten da muru zaharretan, tizanak aizatzen du hur xuriaren egitia. Alth Bot 16. Yainkoaren legea aisatu ta arindu bearrean. Ir YKBiz 398.

  2. “Devenir à son aise, aisetzéa, aisétu” Urt Gram 388. “S’habituer, acquérir la facilité de” H. Entzuten dutenean Konfesioak edozein bekatu barkatzen duela, aisatzen dira edozein bekatu egitera. Mg CC 6 (CO 7 erreztuten dira).

  3. aixetu (AN-olza ap. Bon-Ond 159). Descansar.

  2. aisatu. v. haizatu.

  Sinonimoak: ad.

      [erraztu]: bakundu, erraztu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. facilitar; aligerar, aliviar (2) da ad. acostumbrarse
  fr (1) faciliter; alléger (2) donner l’habitude de, habituer à
  en (1) facilitate; make lighter, ease (2) get [sb] used to
  port (1) du ad. facilitar; aliviar (2) acostumar-se

  Zorra kitatu genuen eta horrek gure diru egoera aisatu zuen.

  

  aisatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)