du ad. erremindu, erremin/erremindu, erremintzen || Erresumindu. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
erremindu. (V ap. A ; Añ), erramindu (Lar, H). “Escocer” Lar, Añ, A. (No lo hallamos empleado con formas verbales personales). (Fig.). Resentir(se), ofender(se), enfadar(se). Markolbek, beraz, erre-mindurik […], badiñotso: […]. Otx 125. Neurtitzak eztiki darizkio. Artegatasunak zastaturik noizbait; ituntasunak erremindurik besteetan. TAg Y 1933, 23. –Nola zaude emen, Malentxo?– galdegin zion arek erreminduta. TAg Uzt 271. Berak lortu nai zun emakumea beste baten eskuko zebillen eta onek barren guztia erreminduta jartzen zion. Etxde JJ 138.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
esda/du ad. escocer, requemar; resentir(se), ofender(se), enfadar(se) fr brûler, s’enflammer; se vexer, se froisser, éprouver du ressentiment en to itch; to get angry port doer, requeimar, recrestar; ofender
Testuinguruan
Horrek barrena erreminduta jartzen zion. (Elhuyar hiztegia)
egundalako. (AN-gip), eguntalako (AN-gip), euntalako. Enorme, tremendo. v. EGUNDAINOKO (b), EGUNDOKO. An izan zituzten, prantzetarren aurka, egundalako burrukak. Loidi 217. Jendia zegon egun orretan / euntalako tankeran. Auspoa 39, 38. Jo du ta aidean euntalako bueltak baloiak. Auspoa 114, 49.
(1) adj. Nekez egosten dena.Belar egoskorrak. (2) adj. Amore ematen ez duena, setatsua. Ik. burugogor. Ez zaiteztela egoskorrak izan! Ez dakit zer kasketaldi egoskor zela medio. Euskarak azaltzen duen bizinahi egoskorra. Egoskorra zen bere maitasun-gorrotoetan. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
1 egoskor. (V, G ap. A ; H). “Cosa que facilmente cuece” A.
2 egoskor. v. egoskogor. egoskogor.
2.1. (G-to), egosgogor (V, G, Sal), egoskor (V-gip, G), eroskor (V-gip). Ref.: A (egosgogor, egoskor, egoskogor); Garate Cont RIEV 1933, 96; Iz ArOñ (egóskor, eróskor), To (egoskor). DifÃcil de cocer.
2.2 (G-azp-bet), egoskor (V-gip, G-azp-to, AN), eoskor (AN-larr), eosgogor, eroskor (V-gip), egosgor, eozkor, eosgor. Ref.: Inza EsZarr 176; Iz ArOñ (egóskor, eroskor), To; Asp Gehi, Leiz (eoskor); Gte Erd 212. Testarudo; de trato difÃcil. “La persona que no cede” Iz To. “El indócil” Iz ArOñ. “Persona de carácter difÃcil, rebelde” Asp Gehi. “Tozudo” , “se dice de la persona de temperamento duro y voluble” Asp Leiz. Gizarajuak oso egos-gogorra izan biar zuben; ta, ala, bere berririk ez genduben izaten. Alz Txib 84. Nik orlakuai esaten diyet / eosgor buru ariñak. Imaz Auspoa 24, 98. Batzuetan amorrazi egiten zuan egosgogorrak; bestetan erruki gintzaion gixajoari. Anab Usauri 9. Nire anai egoskorrak eztin olakorik aditu nai. Etxde JJ 82. Bi karabinero çegoskogorç. Ib. 44. Mando kaskallu eozkorragatik izan ezpalitz larri ibilliko zala Don Kijote? SMitx Unam 94s. Erakleito çegoskogorçrak darda gainean erabili bear zituen erritar aulok. Zait Plat 31. Ez daukagu guk zertan izanik / arro ta egosgogorrak. Basarri 172. Lizunago, lotsa gabeago, eoskorrago naiz. MAtx Gazt 58. Ni ez nazu egosgor gizatxar basati orietakoa ez. Lab SuEm 167. Ez zaiteztela çegoskogorçrak izan! Ib. 191. Mutil aundi-uste, erdi-txoro, egoskor, arro oietakoa. Ataño TxanKan 131. Pentsatutakoa azkar egin bearrekoa zan gure mutilla, ta eosgogorra ere bai, euskaldun geienak bezela. TxGarm BordaB 156. Lope de Agirre egoskorraren jaiotetxea. AZink 163. Guk sarri jartzen badizugu’re / bekoki egoskorrena. Insausti 317.Egoskogorçra zen bere maitasun-gorrotoetan. MIH 268. Aizeak gero ta kementsuago bakantzen zun lañozko maindire egoskorra.Etxde JJ 260.
2.3. egoskogor. DifÃcil de digerir; (fig.) difÃcil de entender. Urdail ona beharko du izan irakurleak horrelako aditz-pilo egoskogorrak egosteko. MIH 34
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) izond. difÃcil de cocer (2) izond. (hed.) testarudo, -a; terco, -a; de trato difÃcil (3) izond. difÃcil de digerir (4) izond. (hed.) difÃcil de entender; complicado, -a fr en port
EURITAN. Bajo la lluvia. Cf. A Morf 108: “DifÃcil serÃa explicar la diferencia (y hay alguna) entre euritzan y euritan expuesto a la lluvia o algo asÔ. Ta iruntz edo euritan zuritu ditezan, zabalduten dira bedar ganian. Mg PAb 139. Or ibillten ziran aldra andiak, oiuka, deadarka, garrasika, mendirik-mendi, ibarrik-ibar, basorik-baso, euritan da edurretan. Ag AL 12. An egongo zala bear ba-zan gau guztian euritan. Anab Usauri 123. Patioan beste aldera euritan joan zan. JAIraz Bizia 58. Bazkaltzen berriz euritan / izaten giñan sarritan. Uzt Sas 69. Iñoiz euritan, orduan zakua burutik artu ta karobira. JAzpiroz 205. Traste guztiak euritan. Gerrika 54. v. tbn. EZBB II 60 (V-m). Alkain 79.
Sinonimoak: adb.
[euritan]: euripean
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es adb. bajo la lluvia fr adb. sous la pluie en adb. under the rain port adb. sob a chuva
Testuinguruan
Euritan blai zegoen. [Eguzki beltzaren sekretua, Alberto Ladron Arana (Elkar, 2004)]
adb. Eginahalak eginez, ahaleginean.Eginahalean atera ziren handik. Eskoletan ari dira sartzen eginahalean katalana, ez ikastola berezietan.(Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
EGINAHALEAN (V, G-bet, AN-5vill). Ref.: A EY III 325; Gte Erd 2. “Eginalean da euria (V)” A EY III 325. “Egiñalian ari da (G-bet), está haciendo todo lo que puede” Zt (comunicación personal). “Egiñalean darame (AN-5vill)” Gte Erd 2 (junto a oso bizkor, azkar, aguro de otras zonas). Cf. EGINAHALETAN, EGINAHAL GUZTIAN. Tr. Documentado en autores de la tradición meridional desde mediados del s. XVIII. Bildu bear du, egin alean, bere bihotza. Mb JBDev 107. Ontzi erdi-autsiari egin-alean lagunduaz. Lard 528. Ekiñ zion […] animen onera ere egiñ-alean begiratzeari. Aran SIgn 89. Sartu zan egiñalean ondarrera. Ag Kr 64. Begira nola dijuan egiñ-alan, zezena atzetik duala. Urruz Zer 143. Egiñalean aritu arren, uts eta putz-askoa atera zitzaidan. Ldi IL 32. Orok egiten dute lan egiñâlean. “Según su capacidad” . Or Eus 275. Arnas batean zijoan egiñalan eskalea. TAg Uzt 255. Jatorrizko auleria ori egiñalean erremediatzeko. Vill Jaink 132. Bularka dagi egiñ / alean. “Esfuerza, opone el pecho” . Gazt MusIx 121. Danak ixil-ixilik / ta egiñalean. Uzt Sas 97. Propaganda egiten dau / etxura apalean, / konbentzitu gurean / gu egiñalean. FEtxeb 150. Bereizkuntzak gehi ez daitezen eginahalean saiatuz. MIH 141. v. tbn. Muj PAm 22. EA OlBe 97. SMitx Aranz 95. Etxde AlosT 48. Anab Poli 102. NEtx LBB 66. Berron Kijote 146. Biotz osotik otoitz / gure egiñalean.Echag 267. Orduan, nork bere egin-alean, igesegin genduen. Lard 470. Ala ere, onik erten nintzan nere egiñalean. AZink 105.
Eginahalean, begi bat behartu nuen iratzargailuaren aldera; oraindik hogei minutu baino gehiago diana jo arte. [Rock’n’roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)]
Reply