Gaurko hitza

Tagged: H Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:32 pm on 2021/09/27 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hozkirritu 

  da/du ad. Bizk. hozkirritu, hozkirri/hozkirritu, hozkirritzen. Hotza sentitu edo sentiarazi. Aire zirimolak hozkirritu zuen Nathaniel. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hozkirritu.

  1. (V-gip ap. Iz ArOñ ). Sentir frío. ” Oskírrittuta, un poco frío, destemplado” Iz ArOñ. ” Ozkirrittuta ” Ib. Zugana gatoz / ozkirriturik, / o Iesus ona, su-billa. A Ezale 1897, 170b. Temblar, sentir escalofríos. Asaldu dira Eduma-nausijak, / ixuikaratu moabar gixonak, / ta kanandarrak ozkirritu danak. Arriand EG 1950 (5-6), 3.

  2. ” Ozkirritu, refrescar el tiempo” A Apend. .

  3. Refrescar. Bere beatz-muturra uretan busti ta nere mingaña ozkirritu (freskatu) dezan. Ir YKBiz 308. [Errege-semea] an itxi dot asperenka izaroko okoluan, axeak ozkirritu dagian. Larrak EG 1959 (3-6), 185.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  ad. Bizk. [hotzikaratu]: hotzikaratu

  iz. Bizk. [hotzikara]: hotzikara, hozkirri Bizk.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) ad. da sentir frío (2) ad. refrescar el tiempo (3) ad. da, ad. refrescar(se)
  fr (1) ad. da avoir froid (2) ad. rafraîchir
  en (1) ad. da feel cold (2) ad. cool, freshen
  port (1) ad. da sentir frio (2) ad. refrescar

  Testuinguruan

  Aire zirimolak hozkirritu zuen Josu. #gaurkohitza

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 12:40 pm on 2021/09/12 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hartakotz 

  lok. Horregatik. Hartakotz otoitz egiten diot Maria beti birjina dohatsuari. Alduderi begira lorian nago ni, hartakotz dizkiot egun bertso hauek eskaini. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hartakotz. (BN, S; VocBN→A, H), hartakoz (AN-larr-erro, S; Gèze, Lecl), kartakoz (Sal, R). Ref.: A (hartakoz, kartakoz); Lrq (hartakoz) . Por aquello; por lo tanto, en consecuencia. “C’est pourquo” Gèze. “Pour cela. Nahi zare osasunean izan? Hartakotz, hartakotzat, ian eta edan ezazu hurriki, voulez-vous être en santé? Pour cela, mangez et buvez sobrement” H. “Por aquello, por dicha razón” A. “À cause de cela, c’est pourquoi” Lrq. v. hartarakotz, hortakotz.
  

  *Ene faltaz, ene faltaz, ene falta handiz hartakoz othoitzen düt. Bp I 68. Zeren beraren grazia gabe, haren boronthate saintia zihaureiek ezin egin baitirozie, ez eta hartakoz beragana hel. FPrS 16. Ezen Jandoni Paulok bere ahal guziak egiñ dituelarik Jainkozko xedez guzien gogarako izatekotz eta hartakotz guzia guzientzat egiñ delarik. Ch III 36, 1. Hartakotz hanitxen hobiago da eztitian osoki tentazionerik gabe izan. Mst I 20, 4 (SP halakotz, Ch hortakoz). Hartakotz manatzen tugu ertor eta Bikari guziak […] katixima haur xoilki, […] erakats eta erakatsaazi dezaten paropietan. CatLan 4. Itxasoala ere gazterik zütian eroaiten herioari akostüma laitian; hartakoz ere ordüz gerletarat. Egiat 256. Hartakotz zure legea / ene arimak maite du. (In Hm 169 ). Hartakotz othoitz egiten diot Maria bethi Birjina dohatsuari. CatLuz 4. Hartakoz, aldian güti egin behar da bethi berri jan ahal dadin. Ip Dial 104 (It hargatik, Ur orregaitik, Dv horren gatik). Hartakotz nahi da behar bezala aphaindu lurra. Dv Lab 77. Hartakotz […] Giristinotasunak eginarazi ditu intzirinak hastapenean, sinhetsia izateko. Hb Egia 144. Hartakotz, [epher aitamak] berak ere, airean ibiltzeko ordean, umeak bezala herrestan zabiltzak. Elzb PAd 17. Ez detzazke jasan holakoak, hartakotz dute bada tzarrek duten bezen higuin. HU Aurp 93. Ageri zen zer egünetara zoan Frantzia eta hartakoz mündü oro erreüs bizi zen. Const 23. Alduderi begira lorian nago ni, / Hartakotz dazkot egun pertsu hauk eskaini. Xa Odol 123. Ba dakik ere nola egonak giren Gasnategin elgarrekin. Hartakotz ez diat nahi hik eni “tu” baizik erraitea. Etchebarne 122. v. tbn. Tt Onsa 55. JE Bur 195. Hartakoz: Tt Arima 119. AstLas 10. Xarlem 56. UskLiB 67. Etch 322. CatS 50. Elsb Fram 155. Mde Pr 50. Casve SGrazi 52.

  Sinonimoak: iz.

  [hartakotz] : horregatik (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. por eso, a causa de eso, por ese motivo
  fr adb. pour ça, à cause de ça, pour cette raison
  en adb. for that, because of that, for that reason
  port adb. por isso

  Testuinguruan

  Hartakotz dut idatzi lan hori, pastorala zer den esplikatzeko. [Argia, 2010-02-28, 2220. zbk. | «Denbora erdia musika eta ibilka, hori ez duzu pastorala», Miel Anjel Elustondo]

  

   
• 

  Maite 10:40 pm on 2021/08/21 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hitz(-)erdika 

  1 adb. Laburki, hitz gutxitan. Hitz-erdika erantzun zion senarrari. 2 adb. Gauzak argi edo osorik edo zuzenean adierazi gabe. Ik. zehar-esan. Hitz erdika azaldu ditudan kezkak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  HITZ-ERDIKA. (L-ain ap. A; T-L).

  a) (Adv.). (Hablar, etc.) con indirectas, por alusiones, veladamente. “Allusion (par)” T-L. Ahal bezain ixilik, hitz-erdika eta ingururekin. JE Bur 127. Ez ditake erran hitz-erdika mintzo direla. Herr 4-12-1958, 1. Itzerdika diñotsa andik aldegin dagiala. Erkiag BatB 186. Argitasun zerbait hitz-erdika ere emaiten duenik. Ardoy SFran 107. Hitz-erdika azaldu ditudan kezkak. MEIG II 68. v. tbn. Mde Pr 199. Ibiñ Virgil 41. NEtx LBB 37. Con pocas palabras, sumariamente, brevemente. Santa Cruz itzerdika, baserritarra balitz bezela. Or SCruz 121. Itz-erdika erantzuten zion senarrari. NEtx LBB 23. Gauza hainitz laburzki eta kasik hitz-erdika eman ditugu. Lf in Casve SGrazi 17.

  b) (Sust.). Pocas palabras, breves palabras. Begiratu zioten alkarri itzerdika batzuk esan bitartean. Ag G 100.

  Sinonimoak (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [hitz erdika]: laburki, hitz gutxitan.

  [hitz erdika]: erdizka

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) brevemente, con pocas palabras (2) veladamente, con poca claridad; a medias palabras
  fr à mots couverts
  en in a veiled way
  port veladamente

  Testuinguruan

  Hitz-erdika gertatutakoa kontatu zidan. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 11:13 pm on 2021/07/12 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hatsankatu 

  da ad. g.er. Hatsankatu, hatsanka/hatsankatu, hatsankatzen || Hatsantu, hatsanditu. Hatsankatu naiz lasterka ibiliz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hatsankatu. (B, BN-baig-ciz; VocB ), hatsangatu (Dv, A, Foix ap. Lh.). Ref.: A; Satr VocP; Izeta BHizt2. Jadear, sofocarse. “S’essouffler violemment, haleter” Dv. “Atsankatu naiz lasterka ibiliz, por correr tengo sobrealiento” VocB . “Desfallecer. Atsankatu naiz laizterka ibiliz (B), estoy jadeante de andar corriendo” A. “Atsankatu, sofocarse” Satr VocP. v. hatsantu. Irüzkiak büria erreik, Jonas hatsankatüik ziozün. ACasve Ion 4, 8. Xoria, zaude isillik, / ez egin nigarrik. / Zer atzeman dükezü / hola atsankatürik? A CPV 133s (corregido por Azkue en lugar de aflijitürik (v. ChantP 24)). (Part. en función de adj.) Lur huntako gauzen ondotik gabiltza hatsangatuak, akhituak. Dih MarH 288 (ap. DRA). Etzitazken geldirik egon. Nahiago zuten aberen ondotik hatsangatuak ibili. JEtchep 16. Bizpahiru mutiko gazte sartzen dira eta batek erraiten dio, erdi-hatsangatua bezala. Othoizlari nº 52, 47.

  Sinonimoak: ad. g.e.

  [hatsanditu]: hatsantu Ipar., hats-bahitu Ipar., hatsalbotu Zub., hatsanditu jas., hapatu Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. (GN/Ipar.) sofocarse, jadear
  fr da ad. suffoquer, haleter, s’essouffler
  en da ad. to pant, to get out of breath
  port da ad. (GN/Ipar.) sufocar-se, ofegar

  Testuinguruan

  Hatsankatu naiz lasterka ibiliz. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 10:58 pm on 2021/06/08 Permalink | Reply
  Tags: H   

  haizu 

  ez haizu izan da ad. Ipar. Zilegi ez izan. Noizdanik ote da hori ez haizu? || Angeluko serora guztiak berdin: ez haizu inon eskola ematera.

  haizu izan 1 da ad. Ipar. Zilegi izan. (Aditza hirugarren pertsonan). Zotzetik da ziria, hazitik bihia; gezurra lege bada, haizu da gaizkia. Gezurrak haizu ziren. Neurriz kanpo hitz egitea inorentzat ez da haizu. Eskolan ez dela haizu euskaraz katixima. || Ala ez naiz haizu nahi dudanaren egitera?: ala ez zait zilegi nahi dudana egitea?. 2 zaio ad. Larunbata da, ez zaizu haizu ohea eramatea.

  haizu utzi Ipar. Baimendu, onartu. Debekatu zituen erlijiozko antzerki oro, besteak haizu uzten zituelarik.

  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak:

  [haizu] : ik. zilegi (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. lícito, -a; permitido, -a
  fr adb. licite, permis ; libre
  en adb. licit; allowed, permitted
  port adb. lícito, -a; autorizado/a

  Testuinguruan

  Neurriz kanpo hitz egitea inorentzat ez da haizu. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

   
• 

  Maite 9:57 pm on 2021/05/30 Permalink | Reply
  Tags: H   

  helgaitz 

  iz. (Singularrean nahiz pluralean). Sukarra. Simonen amaginarreba ohean zetzan helgaitzekin. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 helgaitz.

  1. (L-ain, BN, S; SP, Lecl, Arch VocGr , HeH Voc, H, Foix; elg- Lar, Gèze, H (G)), helkaitz (+ -kh- H y Lh), helgaiz (BN). Ref.: A (helgaitz); Lh (helgaitz, elgaitzak); Lrq (elgaitz). (En sing. o pl.). Fiebre. Parece que se refiere sobre todo a la intermitente o periódica (cf. Gèze, Dv, H, A, Lh y Lrq). La citan en pl.: SP, Arch, Gèze, Dv, H, Lh y Lrq. “Calentura” Lar. “Atabardillado, elgaitz ustelez dagoana” Ib. “Fièvre internittente” Foix. Haren ama-ginharreba ohean zetzala, eta helgaitzak zadukala. “Fièvre” . Lç Mt 8, 14 (Ip elgaitzeki; TB, EvL, HeH, SalabBN, Dv, Leon suk(h)ar; cf. Lç Act 28, 8: Publioren aita baitzatzan helgaitzék eta sabeldarzunak zadukatela). Zetzan, bada, Simonen amagiñarraua ohean helgaitzekien. He Mc 1, 30 (HeH helgaitzak zituela). Parelisiaz, zorminez, helgaitzez […] ta mila berze minetzaz lots’izaitia. Egiat 184. Geiagotu zitzaion elgaitza. Izt C 448. Antsia zen. / Osto baten itzalak edo herotsak / emaiten zeitzon helgaitzak. Arch Fab 109. Bera zulora eraman bear zuen elgaitz edo sugar biziak eraso ziola. Arr Bearg 441 (ap. DRA). Axalaeki egin tizana hun da helgaitzetan. Alth Bot 12.

  2. “Elgaitza, enfermedad. Voz en Eibar recibida por vía de la literatura. Sinón. gaixua, gaitza. Gizonan burubidia, makaltasuna, elgaitza eta azkenian eriotzia” Etxba Eib.
  Berak gure eriak artu ta gure elgaitzak eraman zitun. Ol Mt 8, 17 (Ker ondezak, IBk, IBe gaitzak).

  2 helgaitz.

  2 helgaitz . “Elgaitz (V-al), verde (fruta)” A.

  Sinonimoak: iz. Ipar. g.e.

  [sukarra]: berotasun, sukar, kalentura Heg., sekera zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. fiebre
  fr iz. fièvre
  en iz.  iz. fever; temperature
  port iz. febre

  Testuinguruan

  Simonen amaginarreba ohean zetzan helgaitzekin. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 9:36 pm on 2021/04/27 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hartzigarri 

  1 adj. g.er. Lazgarria, izugarria. 2 iz. Hartzidura eragiten duen gaia. Ik. legamia. Esne-hartzigarria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hartzigarri. “Capable de faire dresser les cheveux. Syn. lazgarria” H.
  Heda hara beharriak, / Plaiñuen aditzeko: / Zeiñ diren harzigarriak, / Gero meditatzeko. Arg DevB 15.

  Sinonimoak: iz.

  [hartzigarri] : ik. legamia > altxagarri, orantza, lamina (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. fermentable (2)  iz. fermento (3)  iz. (hed.) fermento
  fr  iz./izond. ferment, fermentable
  en  iz. ferment
  port iz. fermento

  Testuinguruan

  Esnea eta hartzigarri naturalak. Besterik ez. (Josu Bergara, @josubergara)

  

  Eta berba barriak ikas ditzakezu. #hartzigarriak cc @euskaljakintza

  — Goizalde Landabaso (@GoizaldeL) April 27, 2021