Gaurko hitza

Tagged: Z Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:29 pm on 2018/05/02 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zabaldi 

  iz. Eremu lau zabala. Ik. ordoki. Argentinako zabaldietan. Tarbeko zabaldia ixten duten mendiak. Crau lehorraren zabaldi izugarrian. Zabaldi harritsuen gainetik izar zegoen. Gari zabaldi horia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zabaldi, zabaldoi.

  1. Llanura. Tarbesko zabaldoia itxitzen duten mendietan. Goñi 21. Panpa-aldeko zabaldietan. Mok 5. Crau-ko zabaldi legor landugabe arrizu, neurribagea. Or Mi 100. Gari-zabaldi oria. Ib. 88. Zabaldian geldiunea edo esia izan dun ibaia ere, orrelaxe oldartzen da uaiztean maldarretatik amilka. TAg Uzt 8. Yoan nintzan nerau zabaldi-goraño. Zait Sof 194. Eguzkiak, dirdira irakiñaz, zabaldi ondarra kiskaltzen badu. EG 1950 (1), 24. Xaldizko batzu igorri zitun lau aldetara, mendi ta zabaldi guzia aztertzera. Eston Iz 173. Asten da bere kanta negartian zabaldi guztia intziriz beteaz. Ibiñ Virgil 117. Ameriketako zabaldi aietan. NEtx LBB 34. Arabako zabaldiek orpora utziaz. Ugarte Obaria 148. Bi gudaloste zirala elkarren aurka zetozenak eta zabaldi aren erdian elkar joko zutenak. Berron Kijote 195. Ni ere aspertzen ari naiz [Argentinako] zabaldi aundi auetan. TxGarm BordaB 155. “Llaneroen”, hango zabaldietako gizon-emakumeen, hizkera ikasi. MIH 362. En DFrec hay 2 ejs.

  (AN-gip ap. Garbiz Lezo 280). Explanada. Errekako ura alde batera botata, jendea ibiltzeko zabaldoi aundi bat antolatu zuten. Goñi 107. Eliz aurreko zabaldiraño. LMuj BideG 234.

  (Fig.). Itsasoko zabaldi eder eragiña. ‘La mer, belle plaine agitée’. Or Mi 149. Lizarrak eta saratsak ur-zabaldi inguruan. Ib. 119 (ref. a un lago). Arimen gurdia izar-zabaldietan barna leiaka zoaien zerurantza. ‘Plaines étoilées’. Ib. 99. Mugarik ez dun ur-zabaldi artan. TAg Uzt 214. Ur zabaldi, kresalezko zelai andi, itsaso arro, sendo, neurribagea. Erkiag Arran 84. Ama sabel-aundi, / arraiz ta urez izor, / gañean zabaldi, / sakonean malkor. NEtx LBB 350.

  2. Ensanche urbano. Bidea zabalagotuko balitz, uriko zabaldiari taju berriak eman omen ditzaizkiote. “Ensanche”. EAEg 1-3-1937, 1181.

  3. Claro, espacio despejado. Or dijoaz andra-gizonak sastrakako zabaldi batera beren artalde bat ikustera. “Clairière du maquis”. NEtx Antz 137.

  4. Región. Ez zeru-zabaldia negurtzean, ez izarren bidea aztertzean. “Sidereas plagas”. Or Aitork 104. Ez naiz ari zeruko zabaldiak edo izarren tartea neurtzen. Ib. 264.

  5. Espacio, cielo. Zabaldi barri leiarrez, / ego uts diran, elaiak. Gand Elorri 61. Arre-argia zabaldia. Ib. 60.

  Sinonimoak: iz.

      [eremu lau zabala]: lautada, zabalgune, zelaidi, ordoki Ipar., meseta Heg., ordeka Gip., zabaltoki Gip. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. llanura, llanada, planicie
  fr iz. plaine, plateau
  en iz. plain
  port iz. planície, planura

  Han goitik, muino baten gainetik altxatzen ziren murru haien gainetik, mendi eta tontor urdin berdezko zabaldi bat ageri zen urrutian. [Gauza baten ametsa, Pier Paolo Pasolini / Josu Zabaleta (Alberdania, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zabaldi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:43 pm on 2018/05/01 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zizipaza 

  iz. Eseak zeta gisa ebakitzea. Zizipaza handia dauka ume horrek. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

      [zizoa]: zizo (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. ceceo
  fr iz. zozotement
  en iz. lisp
  port iz. (Ling) ceceio

  Bulegariaren ahotik asots sail bat jalgi zen zizipaza. [Rock’n’roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zizipaza (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:42 pm on 2018/04/25 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zuzkidura 

  iz.  Hornidura. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  zuzkidura (Lar). “Proveimiento”, “provisión de mantenimientos” Lar. Urril eta Azaroillean egiten zan ikatz eta zukois zuzkidura olajaunaren basoetarik ekarrita. R. Murga EE 1895b, 517.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [hornidura]: ekipamendu, horni, hornidura, horniketa, hornikuntza, hornimendu, tresneria, hornizoin Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. suministro, abastecimiento, aprovisionamiento
  fr iz. provision, fourniture
  en iz. supply; provision
  port iz. fornecimento, abastecimento, provisão

  Jakintza berari begira, giza izaeraren zuzkidura bikaina eta berari hain gaizki egokitzen zaion bizitzaren laburtasuna hor ditugunez, giza arimaren geroko bizitzaren sineste doktrinalaren aldeko oinarri gogobetegarria aurki daiteke. [Arrazoimen hutsaren kritika, Immanuel Kant / Ibon Uribarri (Klasikoak, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zuzkidura (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:10 pm on 2018/03/10 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zoldu 

  ad. zoldu, zoltzen da edo du ad. Bizk. Zornatu. Handitua zoldu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zoldu. v. zoritu.

  zori (AN-arce), zoldu (V-ger-m-gip, G-to, AN-ulz; Mg PAbVoc, Añ (V), Izt 70v), zoli (V-arrig-oroz, AN-arce), solitu, soldu (V-ger-arrig-gip; Mg PAbVoc, Zam Voc), zolitu (V-m; Izt 70v), soli (V-arrig). Ref.: A (zoldu, zolitu); EI 147; SM EiTec2 138; Etxba Eib y Elexp Berg (soldu). “Soldu o zoldu, madurarse la hinchazón” Mg PAbVoc. “Sazonarse, madurarse […] en los tumores” Añ. “Madurar”, “madurarse un tumor, zoldu, zolitu” Izt 70v. “Enconarse una herida” A. “Atzo eskuan sartu jatan burdiña txatala ezin neban atara ta gaur inguru guztian aragixa ziero zolduta daukat” SM EiTec2 138. “Enconarse, infectarse. Ozpelak soldu jataz aurtengo neguan” Etxba Eib. “Grano bat eldu eitten danian soldu esate jakok” Elexp Berg.  Barruko anditu onek solituak edo sornatuak birapoz bete beteak izaten dira. A Ezale 1897, 55a. Zauri geienak soldu jakazan. Echta Jos 344. Beti berri ta eze iduki zuan griña ona, txito azi, zearo anditu, beingoan zolitu, ezin geiagoan minberatu. Ag G 290.

  (Trans.). Hacer madurar. Horreki egin kataplazmak zohitzen dütü hanpiluk. Alth Bot 17.

  Ur-sugeak ikutu, aragia zolitu. (V-m). EZBB II 128.

  Sinonimoak: ad. Bizk.
  

  [zornatu]: zornatu, materiatu beh. (UZEI Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  da ad. [zauria] (B) enconarse, infectarse
  fr  da ad. (s’)infecter
  en  da ad. to fester, to get infected
  port da ad. inflamar-se, infeccionar-se.

  

  zoldu (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)

   
• 

  Maite 11:55 pm on 2018/02/11 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zientzialari 

  iz. Zientzian edo zientzietako batean aritzen den pertsona, zientzia-ikertzailea. Zientzialari gehienak, biologoak adibidez, behin ikerketa mota batean abiatuz gero, ez dira sekula aldaratzen aukeraturiko bidetik. (Hiztegi Batua)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. científico, -a [persona]
  fr iz. homme/femme de science ; scientifique
  en iz. scientist
  port iz. cientista mÆ’

  Emakume eta neska zientzialarien nazioarteko egunean, emakume eta neska zientzialarien lana, ekarpenak eta presentzia aldarrikatu nahi dut. #EmakumeakZientzian
  

  

  zientzialari (Argazkia: zientziakaiera.eus)

   
• 

  Maite 9:20 pm on 2018/01/19 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zintzur 

  iz. Eztarria. Oilasko hezur bat zintzurrean gelditurik. Eginik urka-bilurra, tinkatuz hartan zintzurra, badoa beste mundura. Hartu zuen neskatxa zintzurretik eta itotzear ipini zuen. Zintzurra erlastu.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  zintzur (G, AN, L-ain, B, BN, S, R; Urt I 30, Lar, Añ, Dv, H; -nz- Volt 83, SP, Ht VocGr 283, Arch VocGr 204, VocBN, VocB), tzintzur (L, BN, Ae, S), zintzurri, tzintzurri (Sal, R-vid), tzuntzur (R-is-uzt; Gèze 334), txintxur (AN; Aq 605 (AN)), txintxurri (AN, R; Añ (AN), Mdg 163), txuntxur (R-uzt, S), zuntzur (L, BN, S; Lecl (-nz-), H), zuntxurri (Aq 5 (R)). Ref.: Bon-Ond 140; VocPir 244; A (txintxur, txintxurri, txuntxur, tzintzur, tzintzurri, tzuntzur, zintzur, zinzur, züntzür); A Apend (tzuntzur); Lh y Lrq (züntzür); ContR 522; Iz R 312; Gte Erd 15, 143, 172 y 310; Izeta BHizt2.
  

  1. Garganta. “Gorge, gosier” SP. “Zinzurrean iorik hil da, el est mort ayant en la gorge coupé” Ib. “Gargüero”, “garganta” y “esófago, tragadero” Lar. “Gaznate” y “tragadero” Añ. “Gorge, iztarri, tzüntzür” Gèze. “Zintzurraren hantura, enfluve de la gorge. […] Zintzurra urratzeko zorian egitea oihu, nigar, kantu, crier, pleurer, chanter, au risque de se déchirer la gorge” H. “Garganta” A. “Züntzürreko min (S): 1.º en gén.: mal de gorge; 2.º partic.: angine” Lh. “Etzit iragotzen zintzurretik betti (AN-gip), […], zintzurrari behera joan zait (BN-lab), zintzurra behera igorri zuen arnoa (BN-ciz), etzaut zintzurretik behera pasatzen (BN-arb)” Gte Erd 310. “Zintzurra erlastu zait (B, S), […] zintzurra erkastu zit (BN-arb), […] au eztarria dauket zintzurrin (AN-5vill), […] zintzurra itxia dut (G-nav), […] zintzurrian marranta dut (B), […] marrantua daukat zintzurra (AN-5vill), […] zintzurrean min düt (S), […], züntzürra karrakatu (S)” Ib. 172. “Zintzurra zukatia dut (BN-arb), zintzurra idortua daukat (AN-5vill), zintzürra idor düt (S)” Ib. 15. “Zintzurreko minez nago. […] Zintzur ona dauke” Izeta BHizt2. Cf. VocNav s.v. zinzurra, chinchur, chinchurri y chindurri. v. eztarri.

  Sinonimoak:
  [zintzur] : eztarri (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. garganta
  fr iz. gorge, gosier
  en iz. [eztarria] throat
  port iz. garganta

  

  Pertsianapetik burua atera orduko akordatu da Maria Antonietari zintzurra moztu ziotenekoaz (Zaldi urdina, Miren Amuriza. Argazkia: rocky sun)

   
• 

  Maite 11:21 pm on 2018/01/18 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zizt 

  onomat. Ziztaren edo higitze lasterraren onomatopeia. Zizt sartzen da sasiaren azpian. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  zizt (AN, BN, S, R-uzt ap. A), zist, sist (L, BN, S ap. Lh; H, A Apend).

  1. (Onomat. de punzada, pinchazo, picadura). “Coup de pointe aiguë, entrant sans éffort en un corps. Sartu zion nabala […] sist” H. “Onomat. de una incisión, punzada, sajadura. Itze bat sartu zait zizt, un clavo se me ha metido, zizt” A. “Onomat. marquant la piqûre, la morsure subite, la coupure” Lh. Hasten dire goizetik / gure sorginak, / debruz eginak, / sist handik, sast hemendik. / Zer listafinak, / laphar, ausinak! Zby RIEV 1909, 106. Eta sist, mokoarekin, / eta zart, aztaparrekin. Ox 106. Pot bat edo bi / sist edozoini, / asea nun ni. Ib. 118 (en boca de una mosca). Asi ziran [egaztijak] mokoka-mokoka askakuari, sist, atzekatxu lenengotan; sast, urrengotan ez ain kezkatsu. Otx 155.

  “Egiara fuera ta gezurra zist, egiara kanpo ta gezurra barne (Sal), la verdad fuera, la mentira dentro” A (s.v. hegiara).

  2. (Onomat. de acción rápida y repentina). “Exprimant un mouvement rapide, instantané. Ioan zen, ethorri zen, agertu zen, estali zen […] sist” H (s.v. xixt). Asmo berriko bide bat ikusi omen zuen, kaletik mendirakoa. Zearka ibili gabe zuzen-zuzen joaten omen dira betik gora, zzzzzzzzist! “Aitaren” egin-orduko. A Ardi 39. Goitik beera ta beetik gora dabilen burnizko soka lodiari lotuta zzzzzist! Ib. 39. Besua altxatü zian bonteko izerdiaren txukatzeko, eta zist! khüia ezkapi zeion dürdüllaxka (en roulant). D. Béhéty GH 1927, 434. Lehenbiziko berhorat heltzean, nahi bazuen eta ez, sist sartzen da sasiaren azpian. Barb Leg 141. Lagunetarik batto sist sartzen zaio aldera. Ib. 144.

  Sinonimoak:
  [zizt] : sast (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es onom. onomatopeya del pinchazo; onomatopeya del movimiento rápido
  fr onomatopée de la piqûre; onomatopée de mouvement rapide
  en onomatopoeia of the prick; onomatopoeia of rapid movement
  port onomatopéia do pinto; onomatopeia de movimento rápido

  Zizt sartzen da sasiaren azpian. (Hiztegi Batua)

  

  zizt (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)