Gaurko hitza

Tagged: Z Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:05 am on 2014/01/10 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  ziratu 

  du ad. (BN eta GN) Zapatak nahiz botak betunez igurtziz, distiratsu jarri. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  ziratu (B, BN ap. A; Gèze, VocBN, Dv, H, VocB).

  1. Lustrar, encerar. “Cirer” Dv. “Cirer une chaussure” H. “Cirer un parquet” Ib. “Lustrar (calzado), dar cera (al piso). Sala onen ziratzen, badugu ordu beteko lana, en sacar lustre a esta sala tenemos seguramente trabajo para una hora” A. “Embetunar, lustrar, dar lustre o sacar lustre” VocB. Zango-behatzak ezkoz ziratuak [zituzten]. Larz GH 1959, 86s. Goizean zapetak ziratu gabe, jali bainuk etxetik, to, zira-hazkidak orai! Larz Iru 114. Morok zapatak bakerori ziratzen daizko. Ib. 66.

  Sinonimoak: iz.
  [ziratu]: ziraia eman (5000 Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, Word Reference  eta Orotariko Euskal Hiztegia):

  es   (1) lustrar, encerar (2) (Ipar.) aplicar/dar betún
  fr (1) cirer (2) (Ipar.) cirer, astiquer
  en (1) to wax, to apply wax (2) to polish, to shine
  port (1) encerar (2) aplicar betume

  Entzun: 
  

  (Jartzen da eta zangoa luzatzen dako) Goizean zapetak ziratu gabe, jali bainuk etxetik, to, zira-azkidak orai! Hola ikusiko dik Benatek ere, zoin abilki pratikatzen dukan hire ofizioa! To, wisky turnada on bat irabaziko duk! (Pantxo xuttitzen da, bere lanari buruz) BENAT: (Idorki) Pantxo hago hire tokian! ANTON: (Irri larri batekin) Zer! Utz-ak zonbait sosen irabazterat. [Hiru ziren (laugarren gertaldia), 1957] (Euskal Klasikoen Korpusa)

  Lerra-lerra joaten nintzen zoru ziratu lohitsu hartan barrena, egundainoko blaustadak eginez eta titiak zanpatuz; irri egiten zuen jendeak baina ez nintzen ordurako festako gune nagusia, garbi zegoen aspertzen hasiak zirela nirekin. [Ahardikeriak, Marie Darrieussecq / Joxan Elosegi (Alberdania, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  ziratu (FlickrCC, GRuizSol)

  ziratu (FlickrCC, hans s)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:58 am on 2013/12/28 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zintzilik 

  adb. Zerbait goiko aldetik loturik edo eutsirik, beheko aldetik inon oin hartzen ez duela, eta higi edo kulunka daitekeela.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:  adlag.
  [dilindan] : dindilizka, dingilizka, zilintzan, dilindan Ipar., dilingo Ipar., zintzilika Gip., txilintxau Zub., zintzil g.e., dilindaka Ipar. zah.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es colgado, -a, suspendido, -a, pendiente
  fr suspendu, -e ; en suspens
  en hanging
  port pendurado(a)

  Entzun: 
  

   
• 

  Maite 7:49 am on 2013/12/02 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zaurgarri 

  izond. 1. Mina edo kaltea eragiten duena. 2. Fisikoki edo moralki erraz zauritu edo kaltetu daitekeena.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zaurigarri (H), zaurgarri (H), zaurtgarri (H).

  Hiriente, que hiere (sentidos prop. y fig.). “Ne se prend guère qu’au figuré […]. Holako elhe gogorrak eztira bada bihotzaren zaurigarri! […]. Bekhatu oro da arimaren zaurigarria, tout péché blesse l’âme” H. Zigor zaurigarriaren beldurrik ez nuela. VMg X. Zoin bihotzaren zaurtgarri diren holako orduak! Prop 1899, 234. Arrabotsa da tresnaren karraska zaurtgarria. SoEg Herr 1-8-1968, 1.

  Sinonimoak: iz.
  [urratzaile]: urratzaile, mingarri
  [zaurkor]: azul, zaurkor

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) lacerante, que hiere (2) vulnerable
  fr (1) blessant, -e (2) vulnérable
  en (1) [dolor] excruciating [palabras, comentarios] wounding, cutting (2) vulnerable
  port (1) feridor(a) (2) vulnerável

  Entzun:
  

  Guztiz hermetikoa izanik -ikusten zen ez zela erabili zuten lehenengo aldia-, ez zen sartu ur tanta txikiena ere han egon nintzen tarte guztian; hala eta guztiz ere, nabari zen uraren hotz zaurgarria, kutxaren hondotik igotzen zena. [Euskaldun guztion aberria, Iban Zaldua (Alberdania, 2008)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  Orain neure burua aurkitzen dut erkin, zaurgarri, hauskor. [Labartzari agur, Txillardegi (Elkar, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zaurgarri (Gaurko Hitza, CC)

   
• 

  Eneko Bidegain 9:41 am on 2013/11/15 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zinkurin 

  iz. 1. Kexa; hasperena. 2. Negar-zotina. • zinkurin-mingurin. 1. Gehiegi eta arrazoirik gabe kexatzen dena. 2. (pl.) Arrazoirik gabeko kexak.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  1 hasperen, intziri, auhen.
  2 arrangura, atsekabe, nahigabe, bihozmin, intziri, hipa, negar-zotin, zizpuru, kexa. atsegin, plazer

  zinkurin(a)ka: intzirika, hipaka, negar-zotinka, zizpuruka, kexaka

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es queja, quejido, lamento; suspiro; sollozo
  fr soupir, gémissement, plainte, murmure
  en moan, groan; sob; sigh
  port queixa, lamúria, queixume; suspiro; soluço

  Hitz honi tiraka:

  zinkurin-minkurin, zinkurina-mingurina, zinkuri-minkuri

  1. (Sust.). Queja, lamento. Debriak eroan du zühürtzia. Berriz ere entzünen dügü karraska ederrik, zinkhuri-minkhuri hunik. ArmUs 1903, 12. Han-hemenka, zinkurina-mingurina zenbeit goiti-beheiti, emeki bada emeki, herrietako apez guziak lotu dira sail berriari. Othoizlari 1965, 15.

  2. zinkulin-minkulin (BN-baig ap. A). (Adv.). Melindrosamente, con afectación. “Zinkulin-minkulin duzu hori (BN-baig), ese está haciendo mañas” A (s.v. zinkulin). Ez du balio zinkulin-minkulin mila elhe banoren erabiltzea: ez dute ukhanen, ez badute berek behar dena egiten. SoEg Herr 14-7-1955, 1.

  3. zinkulin-minkulin. (Adj.). Melindroso, delicado. Ez ditu gure populuak behar, oraiko egunean, gidari lehun, irri-mirri edo zinkulin-minkulin batzu, bainan izpiritu erneko eta gogorreko gizonak. Herr 30-7-1964, 4.

  Entzun:
  

  Datu argigarriak eman zituen Kike Amonarrizek herenegun arratsean Tribuaren berbak saioan. Munduko 7.000 hizkuntzen artean, euskara ez dago batere postura txarrean, ia milioi bat hiztunekin. Badakigu, bistan da, frantsesaren, gazteleraren eta ingelesaren erdian itota bizi dela euskara, baina produktiboa dea beti zinkurinaka aritzea?  [Anitz gara, Eneko Bidegain (Larrepetit, 2013-11-15)] (Berria.info)

  

  zinkurinaka (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 10:07 am on 2013/10/15 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zurruma 

  iz. Zapatei orpoaren azpialdean jartzen zaien pieza, takoia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [takoi] : takoi, orpo (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es tacón
  fr talon
  en heel
  port salto

  Entzun:
  

  Bere buruari eman dion baimen bakarra, zurruma apur bat duten zapatak janztea izan da. [Mutuaren hitzak, Hasier Etxeberria (Susa, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zurruma (DevianArt, CC)

   
• 

  Maite 8:00 pm on 2013/10/13 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zipriztin 

  iz. (batez ere pl.) Likido batetik, bertara zerbait botatzen denean edo zerbaiten kontra jotzen duenean, ateratzen den tanta; tanta horrek beste zerbaiten gainean uzten duen arrastoa. Olio-zipriztinak. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. pl.
  [ziliporta] ziliporta Ipar., zirta Sort. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

  es salpicadura, salpicón
  fr éclaboussure, éclaboussement
  en splash, spatter

  Gerra, benetako gerra urrunen batean gertatzen zen, baina odol zipriztin ikaragarriak ailegatzen ziren geure ingururaino eta, negar egiten bazen, bakoitzak bere erreka aldera negar egiten zuen. [Kolosala izango da, Joseba Sarrionandia (Txalaparta, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

   
• 

  Maite 7:55 am on 2013/10/07 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zangotraba 

  iz. Norbait erortzea lortzeko, norberaren hanka bestearen hanken artean trabatzean datzan ekintza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:  iz.
  [zangartea] : zangarte g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es zancadilla
  fr croc-en-jambe, croche-pied; croche-patte
  en trip
  port rasteira

  Entzun:
  

  Denon artean inguratu genuen, eta hantxe hasi ziren gure irriak eta irainak, bultzadak, zangotrabak. [Ihes betea, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zangotraba (irudia: Botellas al mar)