1 iz. Urretxindorraren familiako txoria, luma beltzak eta moko laranja (arrak) edo lumadi arrea eta moko horixka (emeak) dituena (Turdus merula). Zozo arra eta emea. Zozoak beleari ipurbeltz (esr. zah.). 2 adj. Ergela, inozoa. Bazuen mutikoak zozo aire bat. Damurik gara euskaldunak hain ezaxola eta hain zozo gure arbasoen mintzairaren aldera! || (Gauzez mintzatuz). Zoroek duten irri lelo zozo hura zuen. Beldur zozo batengatik. Zozoak ez diren arrazoiak. || ur-zozo iz. Cinclidae familiako txoria, zozoa baino txikiagoa, lumadia arre iluna eta bularra zuria dituena (Cinclus cinclus). (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
1 zozo. v. soso.
2 zozo. Tr. Documentado en la tradición meridional y septentrional. En general, los autores septentrionales emplean xoxo para la primera acepción y zozo para la segunda, aunque algunos escritores del s. XX usan ambas formas para el adjetivo (J. Etchepare, Barbier, Lafitte y J.B. Etchepare). En textos meridionales zozo es la forma mejor documentada en ambas acepciones. Hay xoxo (que en algunos ejs. puede tener valor expresivo) en JanEd , Mokoroa, Enbeita y Ugalde, y ambas formas en Orixe y Munita. Hay soso en Azcue y D. Agirre, además de en algunos cuentos populares. Salvo errata, hay xuxo en Herria (24-8-1967, sg. DRA ). En DFrec hay 10 ejs. de zozo y 2 de xoxo. 1. (gral.; Volt 95, SP (sozo), Urt Gram 20, Lar, Añ, Izt C 200, VocBN , Dv, H, VocB , Arzdi Aves 163), xoxo (L, B, BN, Ae, Sal, S, R; VocBN, Gèze, Dv, H (L, BN), VocB), soso (V-gip). Ref.: Bon-Ond 144; VocPir 442; A (xoxo, zozo); Lh; Lrq; Iz Ulz, ArOñ (sóso); SM EiPaj ; Izeta BHizt2 ; Elexp Berg . Mirlo. ” Sozoa, merle” SP. “Tordo” Lar, Añ e Izt C 200. ” Zozo aseak gingak igui ” Lar. “Merle” VocBN, VocPir 442, Gèze, Dv, H y Lrq. “Grive, draine” H. ” Xoxoa, merle” Ib. “Tordo o tordito” VocB. . “Tordo, mirlo. Zozoak beleari buru-beltz (BN-baig)” A. “(Turdus merula), zozua, […] tordo, mirlo” Arzdi Aves 163. ” Zozo, mirlo común (Turdus merula) SM EiPaj y MItziar Txoriak 121. ” Tordo” Izeta BHizt2. . Cf. Mok EEs 1923, 193: “Larradi oietara baño lentxeago jaikitzen dan ttonttor borobil orri Xoxo-lapiko deitzen diote”. v. marti-zozo, MARTIKO ZOZO. Zozo, birigarro ta beste txorijak. Mg PAb 180. Ekarri zuan gizonak egazti bat eta bere ustean zozoa zan. AA II 93. Muturra zimur dauka, / ipurdiya guri; / mokoz ere ez dio / barkatzen iñori, / egiya esateko / xoxua diruri. JanEd I 62. Belien garraxi latza, sosoaren txortxorra. Ag G 3 (262 zozo). Sosoak, usoak eta azeriak lanberria omen zuten, baso salla artuta. (G-azp). JMB Mund II 133. Sosua ebillen Kurtxiako itturri-aldian. (V-m). Ib. 137. Xoxoak xixtuz ari ziren oihanetik, biligarroak ttirrittaka mahastietarik. Barb Sup 168. Xoxo beltza hemengo xoria da. Dass-Eliss GH 1924, 228. Xoxüak zerraillütik haier üxtüllatzen. GH 1924, 768. Nago zertako dioten / emana / xoxoari, xoxoaren / izena. / Sasi bazterrez ihesi, […] Trufaz ihiztariari, / Hegaldatu den xoxoa / Daukat ez dela zozoa. Ox 105. Xoxo zozo, dohakabe, / Berhoz berho, sasiz sasi, / Nondik joanen haiz ihesi? Ib. 106. Xoxuak eztu, gero, beti sasi berean kantatzen. (AN-araq) ‘La suerte cambia con facilidad’ . Inza Eusk 1928 (II), 104. Xoxuak eztu, gero, beti sasi berean kantatzen. (AN-araq) ‘La suerte cambia con facilidad’ . Inza Eusk 1928 (II), 104. Nere naia da uxo ta xoxo, alkarturik ein kabitxo goxo. Enb 130 (191 zozo). Zozoak fascista (ator beltz) beleari. Anab Usauri 119. Aien tartian alai kantari / xoxa ta birrigarruak. MendaroTx 100 (sin duda errata; cf. xoxo ib. 107, 111, 171 y 280). Zozoak beleari… dakiguna. Ldi BB 30. Ez eta enarak kabia zozoak alakoxea egiten. Ldi IL 125. Birigarro, xoxo ta gañerako txoriak. Munita 130 (22 zozo). Behor-xori, urtxintxa edo bertze xoxok jasaiten dituzte ihizlarien kolerak. Herr 30-10-1958, 4. Oilarraren kukuruka, xoxoaren xoxota, kalaren ttiuka. Lf Herr 3-8-1961, 4. Or gordetan dira inguruko zozoak. Alzola Atalak 82. Zozua eta birigarrua kantuz ai diran tokira. Uzt Sas 331. Xoxoak beleri: epur beltz. Inza NaEsZarr 915. Otsailak buha buha, xoxoa kafiran hila. EZBB II 85. Zozo bati [bi tiroak] tirako balizkio bezela. TxGarm BordaB 127. v. tbn. VMg 35. Zav Fab RIEV 1907, 537. Izt Po 165. AB AmaE 404. Apaol 28. Azc PB 175 (50 soso). EZBB I 43. JBDei 1919, 252. Zub 101. Or Eus 278. TAg Uzt 74. Gand Elorri 170. Erkiag BatB 38. BEnb NereA 201. Lasa Poem 88. BasoM 83. Insausti 296. Xoxo: Gy 68. Iraola EEs 1917, 40. Mok 14. Ugalde Iltz 17. Ataño TxanKan 209. Ostolaiz 69. Larre ArtzainE 114.
iz. Zerratzean, zuretik ateratzen den hauts modukoa. Hondarra eta zerrautsa nahasirik. Bazter batean, palet baten gainean, zaku batzuk, zerrautsez beteak, tabernako zoruan barreiatzeko. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
zerrauts. (V, G; Lar, Añ, Hb, Zam Voc), serrauts (V-gip; Izt 110v), zerrautz, zerra-hauts (L, BN, S ap. Lh ). Ref.: A; Lh (zerra-hauts); Iz Als; Etxba Eib (serrautsa); Elexp Berg (serrauts) . SerrÃn. “Asserraduras” Lar. “Serradura” Izt 110v. ” Milla mesede egiten dau zerrautsak etxean, […] (V-m), el serrÃn presta mil servicios en la casa” A. ” Serrants [sic., sin duda errata por serrauts] (V, G), serrÃn; litm., polvo de sierra” Ib. ” Buruan dauka serrautsa, eta ez garunik ” Etxba Eib. . ” Serrautsa botatzen zan frontoia garbitzeko ” Elexp Berg. . v. ZERRA-ZAHI. [Igortziko da solaidua] ondarrarekin eta […] zerrautz bustitakoarekin. Aran-Bago ManMed 210. Ori buru puska, gizona! Or ez dao serra autsik! Zurekin konparatzeko zer zan Bilintx? Iraola 43. Odolgi, kortxo ta zerrautzez [nazimentuan] mendi, aitz eta bidexkak egiten. NEtx Antz 74 (112 zerrauts). Kaja batean ondarraz edo zer-autsaz nastuta eduki. Bai ondarra eta bai zer-autsa ezeak egon bear dute, ez bustiak. Munita 40 (v. tbn. 41). Lepo gañean daramakiten ganbara zerrautsez betea izango dute. Basarri ZArg 1958 (enero), 15 (ap. DRA). Motel-une oietan zerrautsa bota genduan. Albeniz 266.
adj. eta iz. MUS. Eskalako ondoz ondoko zortzi notak osatutako bitartea. Zortziduna osatzen duten bi soinuek izen bera dute eta altuenari dagokion uhinaren maiztasuna baxuaren bikoitza da.(Harluxet hiztegi Entziklopedikoa)
Zortziduna eskala diatonikoaren ondoz ondoko zortzi notaren arteko bitartea da. Goiko notaren uhin-maiztasuna behekoaren bikoitza da. Zortziduna osatzen duten bi notek izen bera dute, eta zortzidun desberdineko izen bereko notak bereizteko zenbait sistema erabiltzen dira.
Bi frekuentzien arteko zortzidunen kopurua logaritmo bitarraren erabileraren bidez kalkula daiteke. Horrela, adibidez, giza belarriaren bidez entzun daitezkeen frekuentzien tartea 20 Hz-tik 20.000 Hz-ra bitartekoa bada, tarte horrek hartzen duen zortzidunen kopurua honako hau da:
Goiko zortzidun batzuen txorrotxioz eta beheko zortzidun sakon azkendari batez amaitu zen pieza. [Dublindarrak, James Joyce / Irene Aldasoro (Alberdania, 1999)]
adj. g.er. Zoroxka.Ai, zoroko!, nork asmatu dik hori? (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
zoroko. (Dim. de 1 zoro). Locuelo. Batzuk, euren neurritik urten gura daben zoroko, itsu, asto, ganbelu dongeak diralako. Ag Kr 137. Urbian ibilli zan ederki, epero ta peku gabe, akitika ta bertsolari, zoroko ta txit umeturik, arkumetxoakin jolasean. Ag G 148. Ai, zoroko! Nork asmatu dik ori? NEtx LBB 207. Argia koxk eta kaxk, / zoroko gaiztoa. ñ. Ib. 216.
Eskolan ikasi genituen gauza asko eta asko gure memoriatik joan dira, baina bizitakoa hor geldituko da betirako, agerian edo ezkutuan. Urteak eta urteak zibarik hartu barik dagoenak lehenengo edo bigarren ahaleginean jarriko du dantzan. Bizipenak direlako ahazten ez direnak. Beharbada horregatik saldu nahi dizkigute esperientziak eta ez markak. [Detaile txikiak, Zihara Enbeita (Larrepetit, 2015-06-18)] (Berria.eus)
Reply