Gaurko hitza

Tagged: Z Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:51 pm on 2020/09/08 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zingil 

  adj. Batez ere Ipar. eta Naf. Ahula eta mehea. Gizon zingil horrek ez du indarrik.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zingil. v. xingil.
  (B, BN), zingil (V-arr-oroz-m, L, B, BN), xingail (BN-arb). Ref.: A (xingil, xingail, zingil); Inza EsZarr 178; Izeta BHizt2 (zingil). “Seco y avellanado. Gizon xingail bat, un hombre avellanado, largo y delgado” A. ” Zingil, cenceño, de pocas carnes” Ib. “Enclenque, debilucho (B)” Inza EsZarr 178. ” Gizon zingil orrek eztu inderrik. […] Gizon zingille ta itxure txarrekoa ” Izeta BHizt2. . Gazte xingil bat. ‘Un jouvenceau de race déliée’ . Or Mi 13. Xingil-itxurakoa izan arren, giarra ta kiriotsua [zala mutilla] . TAg Uzt 47 (218 mutil xingil). Egazti latz, zatar, zingil, beltz orrek. Mde EG 1950 (9-10), 6. Soinez xingil (xingail, zimel eta luze) eta sendixun baitzan. Zait Plat 118. [Ur-liliak] alkarri asperenka ari dira […], lepo zingil latzak zerurantz luzatuz. Mde Pr 117. Oi Jainko, Zu ez al zara itxaso? / Ta ni? Belaki zingil. / Zu eta ni, or oso. SMitx EG 1955 (5-12), 83.

  Sinonimoak: iz.

  [zingil] : ahul, mendre, erkin (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (batez ere GN/Ipar.) delgado, -a, enjuto, -a, de pocas carnes
  fr izond. (batez ere GN/Ipar.) maigre, fluet, -ette
  en izond. (batez ere GN/Ipar.) thin, slim
  port izond. (batez ere GN/Ipar.) magro, -a, descarnado

  Testuinguruan

  Gizon zingil horrek ez du indarrik.  (Hiztegi Batua)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:21 pm on 2020/08/28 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zuzitu 

  ad. zuzitu, zuzi/zuzitu, zuzitzen ||du ad. Batez ere Bizk. Birrindu, suntsitu. Txalupa lehorrera jaso behar dugu, olatuek haitzetan zuzitu ez dezaten. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zuzitu. (Lar, Añ, A), suzitu (Lar), susitu (V-gip ap. Iz ArOñ ). “(Hacer) tea de algún palo” Lar, Añ. “Rajar un palo o leño para hacer tea” Lar. “Originariamente se concreta a significar el acto de golpear y aplastar una rama hasta reducirla a tea” A. “Despedazar la leña” Iz ArOñ. . ” Susíttu, susíketan, astillar una cosa (como la tea)” Ib. Harriet relaciona suziatu de Etcheberri de Ziburu (que él transcribe zu-) con zuzi, y traduce “briller ou éclairer à la manière ou au moyen de flambeaux”; v. el ej. de EZ s.v. suziatu. Kareleko ol guztie kendu genduen lenengo, zatitu bere bai, ta zatiek zatiekaz zuzitu ta ezkotasuna edo ur guztie kendu, alkar igortziez su egin. A BGuzur 143.

  (V, G, AN, L, BN ap. A; VocBN, H), suzitu, susitu (V-gip). Ref.: A; Iz ArOñ (susíttu). Despedazar, romper, destruir. “Détruire. Igandeko harriak gure herri guziko ogiak zuzitu ditu, bakhar bat ez du zutik utzi” VocBN. “Apelmazar, destruir” A. “Susíttu, despedazar, pulverizar, romper” Iz ArOñ. “Despedazar sin triturar (un hueso)” Ib. Bai dakus ixan dirala gixon etxaguntzadunak ordikerijaz jota dagozanak, suzitzen euraen etxe ta bazterrak. EEs 1909, 46. Orretarako txalupea leorrera jaso bear dogu, olatuak atxetan zuzitu ezteien. Echta Jos 251. Basoak zuzitu edo aienatuko diran eraz. “Destrucción o desaparición” . ForuAB137. Gizon suminbereak ekatxa dirudi: aurrean daukan guztia eratsi ta zuzitu nai leuke. Eguzk LorIl 211. Egizkotzat ematea bearrezkoak diran egin ugari batzuk ezin zuzitu ditzake. “Destruir” . Zink Crit 65. Godotarren agintaritza zuzitu [maomarrak] . Ib. 66. Uri gustia zuzitu ta sakabanatu be bai. GMant LEItz 62. Yainkoren batek-edo, etxe ori zuzitu nai du-ta. Zait Sof 178. Etxerik iñork ez dau egiten, beriala apurtzeko asmoz; erririk iñork ez dau jasoten, etsaiak zuzitu dagion. Agur 10-3-1973 (ap. DRA).

  (V-gip ap. Etxbu Ond ). Golpear (a personas), apalear. ” Zuzitxu, dar paliza” Etxabu Ond 117. Zuzituteko zeure / arerio txarrak. Azc PB 27. Bata io ta bestea zuzitu, orkoa zematu ta angoa ill. Ag AL 133. Ustasunak doniak zainduko dauz; eta malmuztasunak dongiak suzittuko dauz. (1897). AG 1510. Zuzittuko eban [Josetxok gizon andia] . Echta Jos 244. Arabar mandazañari, makilka zuzitu ta gero, onenbeste diru kendu ziotela. Ag G 64. Lau eguneko jan-edana eskuratuko yuat edozelan be, ta gero zuzitu (desegin) nagijela gura bayoek. Kk Ab I 24. Arbillan lotu, zuzitu dautse / zigorkadakaz bizkarra. Enb 100. Neskatx atzapar-kako ta asmakaria suzituz. ‘Hacer perecer’ . Zait Sof 91. Nire ugazaba adoretsuak zuzituko al au! Larrak EG 1959 (3-6), 215.

  ZUZI-ZUZI EGIN. Despedazar. “Súsi-súsi eindda, hecho pedacitos” Iz ArOñ.
  Ni ez naiz Manuelekin ezkonduko, ezta zuzi zuzi, zati zati, birrin birrin egiten banaute ere. Ag G 279.

  Sinonimoak: ad. Bizk.

  [suntsitu]: alferrik galdu, apurtu, arraskatu, birrin-birrin egin, desegin, desolatu, errautsi, hauts bihurtu, hauts egin, hondatu, porrokatu, suntsitu, trimin-trimin egin, triskatu, triskilatu, zatitu, zehatu, zirpildu, andeatu Ipar., arrabaskatu Ipar., aurritu Ipar., barreiatu Ipar., deboilatu Ipar., funditu Ipar., gaizkitu Ipar., mamikatu Ipar., partekatu Ipar., porroskatu Ipar., sakailatu Ipar., xehakatu Ipar., xehatu Ipar., zatikatu Ipar., zirtzikatu Ipar., banatu Bizk., birrindu Bizk., laskitu Bizk., lorrindu Bizk., trimindu Bizk., abarrikatu Naf., izorratu beh., galetsi jas., abarrakitu g.e., atarratu g.e., triska egin g.e., arrasatu zah., arrazatu zah., destruitu zah., narriatu zah., puskakatu Ipar. g.e., bilakatu Ipar. zah., partaiatu Ipar. zah. (UZEI sinonimoen hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. (batez ere B) aplastar, pisotear; machacar, destruir
  fr du ad. broyer, écraser
  en du ad.. crush, trample; crush, destroy
  port du ad. esmagar, pisar; esmagar, destruir

  Testuinguruan

  Txalupa lehorrera jaso behar dugu, olatuek haitzetan zuzitu ez dezaten. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:23 pm on 2020/08/20 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zirtzikatu 

  zirtzikatu, zirtzika, zirtzikatzen || 1 du ad. Ipar. Zatikatu, birrindu, desegin. Hegaztiek zirtzikatuko dituzte zure haragiak. 2 (Partizipio burutua izenondo gisa). Ipar. Gorputz zirtzikatuak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zirtzikatu.

  1. (Dv, A (que cita a Dv), Lh), sirtzikatu (L ap. A ). Desgarrar; destrozar, despedazar. “Déchirer, mettre en lambeaux” Hb. “Lacérer, déchirer, déchiqueter” Dv. “(L-ain), deshilacharse la ropa” A. “Despedazar” Ib. “1.º asolar, devastar, golpear; 2.º desmenuzar” Ib. s.v. sirtsifrikatu. v. xirtxifrikatu, xirtxikatu. Dilindan ezarriko zaitu gurutze batetarik eta hegastinek zirtzikatuko dituzte zure haragiak. Dv Gen 40, 19 (Urt ian, Ker, Bibl, BiblE jan, Ur puskatu, Ol irentsi). Etzituen egunaz xoriak utzi hekien zirtzikatzera, ezetare gabaz ihiziak. Dv 2 Sam 21, 10. Zergatik zirtzikatzen dut hortzez ene haragia eta derabilkat ene bizia eskuetan? Dv Iob 13, 14. Zuen alde zirtzikaria larderiatuko dut eta ez ditu zuen lurreko arnariak zirtzikatuko ez eta landan maastiak bere arnariak ukatuko. Ol Mal 3, 11 (Dv xahutu, Ker, BiblE ondatu). Muskerrek orrazeak zirtzikatzen ditute ta gelatxoak argiaren etsai diren mamutxez itsututzen dira. Ibiñ Virgil 112. (Part. en función de adj.). Gorphutz zirtzikatuak aurkitzen dire. Prop 1911, 168. (ap. DRA) Han-hemenka bizkitartean lur-azal mehe berde batek estaltzen du, larruarekilako haragi zirtzikatu batek bezala hil baten hezurrak. JE Ber 40.

  2. “Écraser la pelote au jeu de paume” Lh.

  Sinonimoak: ad. Ipar.

  [birrindu]: alferrik galdu, apurtu, arraskatu, birrin-birrin egin, desegin, desolatu, errautsi, hauts bihurtu, hauts egin, hondatu, porrokatu, suntsitu, trimin-trimin egin, triskatu, triskilatu, zatitu, zehatu, zirpildu, andeatu Ipar., arrabaskatu Ipar., aurritu Ipar., barreiatu Ipar., deboilatu Ipar., funditu Ipar., gaizkitu Ipar., mamikatu Ipar., partekatu Ipar., porroskatu Ipar., sakailatu Ipar., xehakatu Ipar., xehatu Ipar., zatikatu Ipar., banatu Bizk., birrindu Bizk., laskitu Bizk., lorrindu Bizk., trimindu Bizk., zuzitu Bizk., abarrikatu Naf., izorratu beh., galetsi jas., abarrakitu g.e., atarratu g.e., triska egin g.e., arrasatu zah., arrazatu zah., destruitu zah., narriatu zah., puskakatu Ipar. g.e., bilakatu Ipar. zah., partaiatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. (Ipar.) despedazar, desmenuzar, destrozar; deshilachar
  fr déchirer, émietter, détruire; démêler
  en tear apart, crumble, destroy; unravel
  port rasgar, esfarelar, destruir; desvendar

  Testuinguruan

  Hegaztiek zirtzikatuko dituzte zure haragiak. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:30 pm on 2020/07/19 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zintzarri 

  iz. Abereen lepotik zintzilika jartzen den kanpai modukoa. Ik. dunba; joare. Idi zintzarri handi bat jotzen du. Zintzarri hotsa. Zintzarri durundi ederra. Zintzarri-egile naiz. Honelako ezkonduak mendira bota behar lirateke zintzarri handi banarekin. Zintzarri mihigabea holtzean higa (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zintzarri. Tr. Documentado al Sur desde principios del s. XIX y al Norte sólo en textos y autores suletinos (Sauguis, Oihenart, ChantP (v. infra ZINTZARRI EGILE),SGrat y GAlm ). La forma general es zintzarri. Hay txintxarri en textos guipuzcoanos y, junto a zintzarri, en Iztueta, Alzaga, Mujica y Orixe; zinzerri en D. Agirre; tzintzarri en los textos suletinos de SGrat y GAlm; tzintzerri en los salacencos ZMoso y Garralda; txintxerri en Aguirre de Asteasu (tbn. zinzerri ), Uriarte y Mendigacha; txintxirri en un texto recogido por Bonaparte; txitxerri en Illarramendi, y tzintzar en un ej. de RIEV.

  1. (V-gip, G, AN, BN, S, R; Arch VocGr , Dv (S); -nz- Saug Voc , SP, Lecl), zintzerri (G, H; -nz- Lar, Añ (G)), tzintzarri (S), tzintzerri (A Apend), zintzirri (Lh), txintxarri (V-gip, G, S; VocZeg 286, Garate 2.ª Cont RIEV 1933, 102), txintxerri (G, AN, B, R; Lar, Aq 225 (G), Añ (G), H), txintxirri (V-arr-oroz; Aq 225 (G)), txitxerrri, tzintzar, zintzerro (H). Ref.: A (txintxarri, txintxerri, txintxirri, tzintzarri, zintzarri, zinzarri, zinzerri); Lh (txintxarri); Lrq (tzintzarri); Iz R 312; To . (zinzarriye) Etxba Eib; Elexp Berg (txintxarri).
  Cencerro, esquila, campanilla. “Pecuarium tintinnabulum, zinzarri” O Not 52. “Sonnette” SP (que transcribe erróneamente sinzarri del prov. de Oihenart). “Esquila” Lar y Añ. “Campanilla pequeña” Añ. “Clochette d’animal” Dv. “Clochette, sonaille. […]. Zintzerroak iotzea, faire entendre les sonailles” H. “Zinzerri (G), cencerro pequeño, sonajero” Ib. “Txintxarri (S), bruit, sonnaille” Lh. “Sonnaille” Lrq. “Aritxalarixa danetik, ipiñixozu zintzarrixa urriñetik entzungo dana” Etxba Eib. Cf. VocNav s.v. zinzari, cincerro y cinzarra. Términos llamados de Berandia y Ardizinzerrieta (1615). Gorosabel 24. Puntos de Escuiturri y Ardizinzerrieta (1670). Ib. 25. Zintzarri mihi-gabea holtzean higa. O Pr 436 (v. tbn. el mismo refrán en Saug 107; cf. infra ZINTZARRI-MIHI). Onelako ezkonduak mendira bota bear lirake zintzerri andi banarekin. AA I 571 (II 84 zinzerri). Mez-emalleak dionean Sanctus, jo ezazu txintxerria hiru bider. AA CCErac 390. Txintxirri min bagia sarrijan usteldu. Bon n.º 9. Granada batzuek bezelakoak, jazintozako eta purpurazko eta bi aldiz tintatutako granazkoak, guzia txintxerriz nasturik. Ur Ex 28, 33 (Dv xilintxa, Ol, Ker, BiblE txilin, Bibl urre-xilintxa). Bide khantian korraletan etzanik zien arresak jeikirik, tzintzarrien iharausten jautsiz. SGrat 13. Ixoooo, zintzarriya indarrarekin dabillela. Sor AKaik 128. Aberien zinzerria baño beste otsik entzuten etzan tokietan. Ag Serm 546. Urrutxaz egiten dra xoratiak eziender lepuetan txintxerrieki isartako. Mdg 131. Allegatuko da atera, tirako diyo txintxarriyari, eta, eztul oju bat egin ondorian, galdetuko diyo neskamiari. Iraola 111. Bere oia, bere seaska, umetako txintxarri ta jazkera. Ag G 335. Sartzen da gizon bat txitxerriya juaz. Ill Pill 24. Auntzen tzintzerriak eta beien marrakak aitzen (Sal). Garral EEs 1921, 108. Tzintzar eta tzintzarrots / tut eta tutots. RIEV 1924, 514. Mai gañeko zintzarria juaz. Muj PAm 48. Zintzarri-dulundi ederra duk, artzai! Goen Y 1934, 94. Artzaia arnaska ardi-billa mendi-garaiean / noizean bein gelditzen da txintxarri-zurrean. “Esquila”. Or Eus 58. Beien kaskoin-zintzarri. “Cencerros gascones”. Ib. 229. Larre-bitartean, zintzarri dilindanga dabilkie lepoan. TAg Uzt 99. Idia baiño len erosi zintzarriak (G-to). A EY III 328. Alegiko erriak egin dun soñurik oneneko txintxarria zuaitza aldatzea, mendiak basotzea, izan dala. Munita 125. Erdiaroko oitura zan, jauntxo aberatsak soñekoen ertzetatik urrezko txintxarriak zintzilik erabiltzea. Lek SClar 112. Berebiziko zarata atera oi zuten zintzarri, idi-adar eta pertzakin. Etxde JJ 172. Hürrün artino ezagün dia behien tzinzarriak [sic]: tulun-tulun! GAlm 1957, 57. Ezpaitut bildotsik oberena zintzarririk gabe utzi nai. Zait Plat 5. Katuari jarri bear zioegu zintzarria eta soiñua entzun arte soseguz egongo gaituk. And AUzta 83. Txintxarri aspertu ta aizeak t’errekak / t’euriak bezela, kantu zaarra dabe. Gand Elorri 209. Axuriik obeena, txintxarriik gabe (AN-larr). ‘Geien merezi lukena ezer gabe’. Inza EsZarr 166. Ezkilak dra elizan meza sonatzen dienak. Ardiek eta akerrek ermaten tienak diaitzen tugu tzintzerriak. ZMoso 34. Ortarako, garoa sartzen zaie zintzarrian, mia mugitu ez dedin. JAzpiroz 24 (ib. 138 txintxarri). v. tbn. Alz STFer 124. A Ardi 94. JAIraz Bizia 8. Anab Poli 133. Basarri 42. AZink 18. Txintxarri: Izt C 241. LEItz 53. ArgiDL 46. Inzag RIEV 1923, 505. Inza Azalp 20. Canc. pop. in BBarand 69. NEtx Antz 50. Insausti 352. (Como segundo miembro de comp.). Oso egoki ziran / astuak jarriyak, / alanbre ta kollare / txit gustagarriyak; / oiez gañera berriz / bildots-zintzarriyak. Ud 122. Idi zintzarri aundi bat jotzen du. Sor AKaik 127. Zaldi zintzarri oiek ez dira ezagunak. Alz Ram 112. Txistu zorrotza joaz, belarriak ardi zintzarri edo zakur zaunka zai ernetuaz. NEtx LBB 97. Nongoa izango naiz, Alegrikoa! Txintxarri-errikoa! Alz STFer 114.Guziak dakitena, alegitarrak zintzarriak dira izengoitiz. Auspoa 54, 143. Amezketarren izengoitia elbiak da; alegitarrena berriz txintxarriak. Muj PAm 73. Txintxarri-erria esaten omen diote Alegiko erriari. Munita 125. (Ref. al sonido de la campana). Zintzarri, marru, beka ta karaka legor. Or Eus 130.

  2. (Pl.). Campanillas, fama. Cf. A, que cita el ej. de Izt C 412: “Esta acepción de zinzarri ‘campanillas, fama’, parece tomada del español” A. Beatu beza emen gure aita frailea bere txintxarri guziakin eta liburugillearen izen andiagaz agertzen dala sumulista txit urri bat. “Con todas sus campanillas” . Izt Carta a JJMg 25s. Denpora berean Napoleonen soldadu zinzarri andiakikoak Gipuzkoako mugapean ikusi izan ziran. Izt C 412. Donostiako saldu-erosia goienengo gailurrera igoa arkitzen zan denpora txintxarri andiakiko artan. Ib. 178.

  3. Campanilla de la garganta. Mutill, eztarriko zintzarriya mostuko diat. Sor AuOst 72.

  4. ” Tzintzarri (Sc), […] estúpido” A.

  5. zinzerri (G-nav, AN ap. A). “Flor del maíz. Maiatzaren zinzerri, la flor (el cencerro) del maíz” A.

  6. Hablador. Mutiko-neskatillak berri-jarioak, itzontziak eta txintxarriak diralako, aiton-illoba artean eten gabeko itziturria geratzen [por gertatzen?] da. Ayerb EEs 1914, 238.

  7. Aldaba. Ateko zintzarria! Alz Ram 114.

  8. Borla. Urrena or eman dit gorroa. Ura ere falanjistena, bere borla edo txintxarri eta guzi. Alkain 118.

  Sinonimoak: iz.

  iz. [joarea]: bulunba, dunba, joare, metale Ipar., xilintxa Ipar., arran Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. cencerro
  fr  iz. sonnette, clochette
  en  iz. bell; cowbell
  port iz. chocalho

  Testuinguruan

  Zintzarri hotsek eta haurren oihuek iragarri zuten ardien etorrera. [Berria, 2012-04-12, «Artzaintzari gorazarre», ADRIAN GARCIA [Gaiak]]

  

   
• 

  Maite 11:36 pm on 2020/07/16 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zilibokatu 

  zilibokatu, ziliboka/zilibokatu, zilibokatzen || du ad. Engainatu, atzipetu, iruzur egin. Egin zituzten eginahalak elkar zuritzen eta zilibokatzen; biek galanki eskatu eta labur eskaini zuten, bakoitzak bereari gogor eutsiaz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zilibokatu.

  1. (Lar, Hb, A). “Engañar” , “paralogizar” Lar. ” Zilibokatzea, enganatzea, bairatzea, lilluratzea” HeH 125n. “Tromper une personne par fraude, supercherie, séduction” H. “Engañar” A (que cita HeH). Nork zilibokatzen du emen Mogel jauna? Izt, carta a JJMg 21. Biak, gonadun Meternik batzuek bezela egin zituzten egiñalak gaitasunik andienarekin, alkar zuritzen ta zilibokatzen. Ag G 40. Beste bizilariyetan bezelaxen euskaldunetan ere sarpiderik ez al zuban bada deabrubak guretarrak zilibokatzeko? IPrad EEs 1913, 21. Segura, neskak orobat ziliboka dezake mutikoa. Herr 15-3-1962, 4. Elurra bezin zuria zen artillezko emariz zilibokatu omen zinduen. Ibiñ Virgil 102.

  2. ” Liluratzea, lilluratzea, zilibokatzea, argi gehiegiz nahasiki ikhustea” HeH Voc. .

  Sinonimoak:

  ad. [engainatu]: atzipetu, burlatu, ederra sartu, engainatu, iruzur egin, iruzurtu, marro egin, sakatu, ziria sartu, enganatu Ipar., droga egin Bizk., bairatu g.e., gezurtaratu g.e., zurikatu g.e., zimardikatu zah., tronpatu Ipar. beh., malmuzkatu Bizk. g.e., trankart egin Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  du ad. (Ipar.) fascinar, seducir, cautivar, conquistar; engañar, trampear
  fr fasciner, séduire, captiver, conquérir; tricher, tromper
  en fascinate, seduce, captivate, conquer; cheat, trick
  port fascinar, seduzir, cativar, conquistar; fraude, truque

  Testuinguruan

  Lausenguzko hitzez zilibokatu gaituzte. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 11:19 pm on 2020/07/03 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zalegarri 

  adj. g.g.er. Zaletasuna sortzen duena. Zerk eman zion ur hari gozotasun, eztitasun zalegarri hura?  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zalegarri. 1. (V-arr ap. A ; Lar, Añ, Dv, H). (Adj.) Apetecible, apetitoso, agradable. “Apetecible” , “llamativo” Lar y Añ. “Apetitoso manjar” Lar. “Apreciable” A. Itxi jan baga gauza zalegarriren bat, edo laburtu afaria. Añ LoraS 58. Gustuzko zalegarriak irudi arren guri geure egite deboziñozkoak. Ib. 78. Eta, zek eman eutsan ur ari gozotasun, eztitasun zalegarri a? Añ GGero 327. Ze gozoa, ze zalegarria, ze eztitsua, ze atseginez betea dan gure Jangoiko maitea. Ib. 326. Hango belharra iduritu zitzaion zalegarri. Gy 37. Alperrik zuk ere billatuko dozu talo-esne guri-guria baño gauza saboretsu eta zalegarriagorik. AB Dic 97 (ap. DRA). Jangai zalagarrija [sic, seguramente errata] ixatiagattik. AG 455. Iñoiz ikusi eztabenentzat, edurrez oso estalduriko erri bat ikusgarririk zalegarriena da. A Txirrist 30. Etxe-usoakin ar-emetzen danean, onen umeak, oso zalegarri izaten zaizkiotek uso zaleari. MItziar Txoriak 57. “Propre à donner envie” Dv. Ikhusi izan ditut nik asko menaiu; / ez zait zalegarri xoil bat iduritu. “Aucuns d’eux ne me tentent” . Gy 203.

  2. (H, A). (Sust.). Excitante, cosa que invita a. ” Gatza ematen ohi diote abereen zalegarritzat ” H. “Excitante, aperitivo” A. Arimaletan sortzen dian zalegarria khoietara edo beharretara gilikatzen dütiana. Egiat 206. Zelan gosea dan janari guztien salsea, janbidea, gisua: neke guztien konsolagarria, zalegarria, atsegin emollea ta arintzallea da nekeari datorkan saria ta pagua. Añ GGero 317.

  Sinonimoak: iz.

  [zalegarri] : atsegin, laket, atsegingarri, plazent, laketgarri

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. placentero -ra
  fr izond. agréable, plaisant
  en izond. pleasant, delightful
  port izond. agradável, aprazível

  Testuinguruan

  Zerk eman zion ur hari gozotasun, eztitasun zalegarri hura? (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 9:10 pm on 2020/06/16 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zaunkari 

  adj. Askotan eta ozen zaunka egiten duena. Hezurretan zegoen txakur zaunkari bat atera zitzaion. Txakur zaunkariak hozkarik ez (esr. zah.).  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zaunkari. (V; H, Zam Voc), jaunkari, saingari (AN, L, BN, S; Dv, H), sangalari (Urt IV 120), sangari (H), saunkalari (V; -aari V-gip), zaingari (G, AN, L), zainkari (H), zangari (Lar, Añ (G), H), zankari (H), zaukari (H), zaukalari (G, AN), zaungari, zaunkalari (V). Ref.: A (saunkalari, zaingari, zaukalari, saingari); A Morf 87 y 95; Lh (saingari); Iz ArOñ (sáunka); Etxba Eib (zaunkalarixa).
  Ladrador. “(Perro) ladrador, nunca buen mordedor, txakur zangaria, gitxitan ozkaria ” Lar. ” Sáunkalaarixa, el ladrador” Iz ArOñ. .
  Bere zakur sangaria. Mb OtGai III 283. Adierazotzeko zaukaria dala [zakurra] . Mg PAb 175. Uso kurrunkari eta xakhur sangariak. Hb Egia 154. Kozkalari txarra da / zakur zangariya. EusJok II 129. Begira zakur saunkaritik. Or Mi 78. Xakhur saingaria ez da ausikilaria. Zerb GH 1936, 120. Txakur gazte zaungari ta jauzkaria. TAg Uzt 222. Zakur zaunkari ta jauzkariari. Ib. 14. Ezurretan zegon zakur zaunkalari bat atera zitzaion. JAIraz Bizia 82. Anubis saunkaria. Or Aitork 186. Azeriaren jokaera atsegiñako yakan, txakur zaunkalariarena baiño. Erkiag BatB 20. Txakur zaunkalaria ezta aginkaria. EgutAr 17-11-1962 (ap. DRA). Gerruntza bidutzi zaunkariz inguratuta. “Candida succintam latrantibus inguina monstris” . Ibiñ Virgil 49. Txakur jaunkariak, ozkarik ez. (G-nav). Inza NaEsZarr 183. Artzai makildun bat eta zakur zaunkari bat naikoak dira. Agur 28-7-1973 (ap. DRA). Zakur saingariak ausiki guti. EZBB II 137. (Uso predicativo).
  Atea dizut kirrinkari / eta zakurra zaunkari. Or Eus 27. (Uso sust.).Perro.
  Laguntzat dituztela / eiza-zaukariak. (perros de caza) Mg in VMg 111.

  Sinonimoak:

  izond. [zaunka egiten duena]: maukari (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  izond. ladrador, -a
  fr izond. qui aboie
  port izond. ladrador(a)

  Testuinguruan

  Txakur zaunkariak hozkarik ez (esr. zah.). (Hiztegi Batua)