Gaurko hitza

Tagged: Z Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:32 pm on 2020/06/09 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zertzendu 

  zertzendu, zertzen/zertzendu, zertzentzen. || da/du ad. Listu, zertzena atera. Ik. zirpildu; zirtzildu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zertzendu.

  1. (V ap. A ), zertzenatu (-rz- Lcc (-adu), Lar). “Cercenar” Lcc, Lar y A. Ez da sartuko Jaunaren etxean txikiratu, dituena lotsari zapalduak, zerzenduak edo ebakiak. (Deut 23, 1) Ur in BOEg 372. (Fig.). Beste gauzetan moderatzeko ta oraindañoko geiegiak zerzenatu ta sobrakin […] limosna egiteko. Cb Eg I 180. Ez dagijeela ontzat emon eureen izenian [geure forubak] ezetan zerzendu ta gitxitutia. “Ninguna infracción que los lastime” (1850). BBatzarN 169. “Piña”-k jaun on altsuak nai ditu zertzendu/ Jauntxukeri orrek, ba, Bizkaia galtzen du. Enb 124.

  2. zertzenatu (zerzenadu Lcc). “Açepillar” Lcc.

  3. (V-ger-ple ap. A). “Bizkaitarrez zertzendu, gipuzkoarrez zirpildu, erderaz deshilachar ” A Ezale 1898, 45. “Deshilarse un tejido. Daburduko zertzendu jako jake barri-barri orratzetik arakoa? […] (V-ger), ¿tan pronto se le ha deshilado la chaqueta […]?” A. v. 2 listu. Alkartasun irukotxa (Triple alianza) altzitu edo zertzendu edo ilbizturik dago. Inglaterra Alemaniagandik urrunduta bizi da. Ezale 1897, 351b.

  4. Modificar. Iminteko erreiñuko batzar nagusi bijen eskubetan […] zerzendutia forubak. “La indispensable modificación foral” (1864). BBatzarN 203.

  5. “Deliniar, zerzendu ” Dgs-Lar 7.

  6. “(V-ple-arr-oroz), corregirse, enmendarse” A.

  Sinonimoak:

  ad.    [zertzena atera]: zirpildu, zirtzildu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  da/du ad. deshilar(se)
  fr [knitting] se défaire; [carpet, fabric] s’effilocher
  en unravel
  port desfiar-se, esfiapar-se

  Testuinguruan

  Sokak zertzentzen ari ziren. #gaurkohitza

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 4:49 pm on 2020/05/31 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zerrepeldu 

  da/du ad. 1. Zerrepel jarri. Eguzkitan berehala zerrepeltzen da ura. 2. (hed.) Edatearen ondorioz apur bat mozkortu. Zerbait zerrepeldu zirenean, bertsotan hasi ziren. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak (UZEI sinonimoen hiztegia)

  Zerrepeldu: ad. g.e.

  [epeldu]: epeldu, zerbeldu g.e.    

  [apur bat horditu]: txolindu, zerbeldu g.e., erdi mozlortu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) ad. da calentarse, entibiarse (2) ad. da, ad. dau achispar(se), alegrar(se) a causa del alcohol; embriagar(se) ligeramente
  fr (1) réchauffer (2) se griser, s’enivrer
  en (1) warm up (2) to get tipsy
  port (1) aquecer (2) alegrar, deixar calibrado(a)

  Testuinguruan

  #gaurkohitza "zerrepeldu" @InigoRoque k @katakrak54 ek argitaratutako "Bost egun, bost gau eta bi narrazio labur" liburuan darabil @euskaljakintza pic.twitter.com/LfyH5QfYDF

  — Zihara Enbeita (@ziharae) May 28, 2020

  Bazkalostean alde egin zuten. Lambaçak mendi aldera jo zuen, zerrepelduta eta kopetilun. [Boste egun, bost gau eta bi narrazio labur, @InigoRoque (Katakrak54, 2020)]

  

   
• 

  Maite 11:48 pm on 2020/05/28 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zerrama 

  iz. Batez ere Ipar. eta Naf. Txerrama.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zerrama. (G, AN, BN), zerri-ama (B; VocB ). Ref.: A (zerrama, zerri ama); Iz To; EAEL 85; Gte Erd 16. “Lechona que cría” VocB. . “Cerda con crías. Zerrama orrek egiten ditu bi azaldi urtean (B), esa cerda cría dos veces al año” A. “La cerda madre” Iz To. “Zerrama umatu da (AN-gip)” Gte Erd 16.
  Azienda beltza deitzen zaiote, Apote, Bargo, […] Zerri, Zerrama, […] Zer-ardi. Izt C 168. Bost edo sei zerri-ama beren umeakin. Ib. 154. Zerramak esne-irai usuaz / saldo guri guria azi. “Las marranas” . Or Eus 74. Berreun kiloko zerrama mardul batek 21 zerrikume egiñak ditu. Agur 16-12-1972 (ap. DRA). Astoa, zerrama, ogeitamar oillotik gora. JAIraz Joañixio 10. Zerri-ama ta onen zazpi-zortzi bat zerrikume. NEtx LBB 186 (v. tbn. 187). Ikullu-alde ederra daukagu, zerrama bat ere bai amabi ume saltzeko modukoakin. TxGarm BordaB 179. Urdandegitik kurka-kurka ekarri da zerrama gizendua. Larre ArtzainE 101.

  Sinonimoak:

  iz. Ipar./Naf. [txerrama]: txerrama, urdama g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz.  (batez ere GN/Ipar.) cerda madre
  fr iz. mère truie
  en iz. suckling pig
  port iz. mãe porca

  Testuinguruan

  Une horretan bertan, titiak lohian sartuta esnea ematen ari zen zerrama bati begira eta usainka geratu ziren, paretaren bestaldetik, gizaseme gazte bat eta mutil ile-kizkur bat. [Artistakume baten erretratua, Dylan Thomas / Koro Navarro (Alberdania, 1999)]

  

   
• 

  Maite 11:51 pm on 2020/05/15 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zentzordatu 

  ad. zentzordatu, zentzorda, zentzordatzen || da/du Batez ere Zub. Nahasi, asaldatu. Zertako Birjina Saindua zentzordatu zen Aingerua ikustean? (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zentzordatu. (S; Chaho, Gèze (+ -nz-)→Dv, H), zentzorditu, zentzurdatu (S; H), zentzurditu (Chaho). Ref.: A; Gte Erd 201. Turbarse; aturdirse. “Troubler, étourdir” Gèze. “Éblouir, […] zenzorda ” Ib. “Aturdirse” A. Cf. Dgs-Lar: “Atontarse, zenzorkatu”, seguramente errata por zenzordatu. Zertako Birjina Sainta zentzordatü zen Aingüriaren ikhustiari? CatS 101. Ez zitzela arren nahas ez zentzorda, nulako nahi üdüripen gaisto gogoala jin dakizün. Ip Imit III 6, 5 (Ch altara, Mst nahas eta deskoraja, Ol izutu). Gizonen jüdikamentiegatik ez zentzordatzia. Ib. 28,1 (Mst bere guntzetarik ez jalkitia). Miskandi eta neskatoetan berian hargatik, zunbat ezta irabazi handiez hain zentzordatürik nun ezpeititazke nihun ere antzaka ahal? ArmUs 1900, 69. Zentzordatua, zango bat ongi kolpatua, altxatzen naiz. Prop 1903, 279. Zentzurdaturik lüze lüzia etzaten da, azken hatsaren emaiteko. Béhéty GH 1932, 407. Ezta harritzeko gure txostakez eta bürhasuen bizi muldiaz ere zentzorditürik üzten badütügü [jakintsünak] . J.B. Mazéris GH 1933, 310. Behi-zainak ez zakien zer pentsa: zentzordatua zen, ilundua, gaitzitua. GH 1970, 380.

  Sinonimoak: ad. Zub.

  [asaldatu]: asaldatu, aztoratu, nahasi, nahaspilatu, iskanbilatu g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  da/du ad. (batez ere Z) aturdir(se), turbar(se), perturbar(se)
  fr étourdir, déranger, déranger; s’étourdir

  en stun, knock out; be stunned, be bewildered, be shocked
  port atordoar, aturdir-se, atordoar-se
  

   Testuinguruan

  Baina egun hartan, bertzerik banuen pentsatzeko, edo hobeki erran, adimena zentzordatu nahi zidan burrunba jasangaitz batek betetzen zidan izpiritua, eta ez nuen ene burua gai sentitzen Sibulunbaik erran gogo zidanaren ulertzeko. [Biribilgune, Katixa Dolhare-Zaldunbide (Elkar, 2014)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

   
• 

  Maite 8:50 pm on 2020/04/04 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zarata 

  1 iz. Bibrazio irregularrek sortzen duten hotsa, bereziki aski ozen eta nahasia dena. Ik. harrabots; burrunba 2; soinu. Eta honetan, eliza barrutik zarata batzuk entzun ditugu. Berriro, zaldi zarata eta tiro hotsak. Zaratarik gabe, har ezkutuaren antzera, azpilanean ari den denbora iheskorrak erauzi du gure artetik. Deiadar zarata. Zarata haren hotsera etorri da.

  2 iz. Irud. Film honek, gureganatu baino lehen, bazekarren zarata eta zalaparta.

  zarata atera Soinua atera. Ik. zarata egin. Zer da kale horretan horrenbeste zarata ateratzeko? Politikan, zarata ateratzea ez da sendo izatea; eta isilik egotea ez da ahul izatea.

  zarata egin Soinua egin. Ik. zarata atera. Zarata egitea debekatuta dago. Bi mutil gazte beren motorretan igaro ziren, bi neskarekin, berebiziko zarata eginez. (Hiztegi batua)

  Sinonimoak

  iz. [hotsa]: hots, soinu, azantz Ipar., haro Ipar., harrabots Ipar., zarraparra Bizk., asots Naf., ereta Naf., herots Zub., arrada g.e., ospe Bizk. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan

  • es iz. ruido, barullo, algarabía
  • en iz. noise, loud sound
  • fr iz. bruit, tapage, tumulte
  • port iz. barulho, hubbub

  Testuinguruan

  Zarata handia dago.

  

   
• 

  Maite 10:33 pm on 2020/03/10 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zaramatika 

  iz. g.er. Nahaspila. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  (L-ain ap. A; VocBN , Dv, H). Lío, revoltijo; embrollo, asunto embrollado. “Embarras suscité par de mauvaises raisons à al conclusion d’une affaire, mauvaise chicane” VocBN. “Zuen auzia zaramatika bat da, zointan deus garbiki ezin ezagut baititeke” H. “Embrollo, traba” A. v. kalamatrika.
  Hamabortz bat egunez ezarriak izan ziren, bada, delako egunarietan Fraudes au concours de l’Internat des hôpitaux de Paris izena zuten zaramatika batzu. JE GH 1933, 124. Aldarea, dena zaramatika, biziki egina, saindueri itxurak zango-besoak moztuak, ta hekien gaineko urreria bera belztua. Herria Jainkoa Sotoetan n.º 68 (ap. DRA).

  Sinonimoak

  iz. g.e.  [nahaspila]: botiga, lardaskeria, nahasi-mahasi, nahas-mahas, nahasmen, nahaspila, nahaste-borraste, zilibokata Ipar., zurruburru Ipar., nahasturia Naf., broia Zub., kaka-nahaste beh., saltsa beh., endredo Heg. beh., nahastura Ipar. g.e. [UZEI sinonimoen hiztegia]

  Beste hizkuntza batzuetan

  • [Es]  iz. desorden, desbarajuste, revoltijo, mezcolanza
  • [En] iz. disorder, mess, chaos, confusion; mishmash, jumble
  • [Fr] iz. désordre, fouillis, fatras
  • [Port] iz. desordem, bagunça

  Testuinguruan

  Hau da zaramatika! #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 9:46 pm on 2020/02/15 Permalink | Reply
  Tags: Z   

  zurrusta 

  iz. Turrusta. Iturriko zurrusta. Eta malkoei ataka zabalduz, zurrustak atera ziren. Ura teilatu hegaletarik zurrustan erortzen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zurrusta.

  1. (Sal, R; Dv, H (s.v. xurrusta)), zurrust (L, B, R), zurruzta (B, R-vid-uzt; VocB ), zurruxta (L). Ref.: A (zurrust, zurrusta, zurruxta); A Apend (zurruzta); Izeta BHizt2 (zurruzte). “Cascade rapide” Dv. “1.º chorro; […] 2.º (Sal, R-vid), cascada” A. ” Zurrust, chorro, onomat. de la caída del agua” Ib. ” Zurruxta, torrente” Ib. “Torrente” A Apend. . “Chorro” Izeta BHizt2. Cf. VocNav: “Zurrust, chorro (Montaña)”, y “zurrusta, chorro, arroyo; agua despeñada (Salazar, Roncal)”. v. xurruxta, turrusta. . Ta malkoeri ataka zabalduz, zurrustak atera ziran. Or Aitork 207. (Tras ur).Chorro de agua. ” Zurruzte […] Chorro. Ur zurruzte ” Izeta BHizt2. Eta gauza harrigarria! Ur-zurrusta! Ura ene nahitik atheratzen edo baratzen! Prop 1898, 225. Ni siñisten naunari, barrundi ur-zurrustak sortuko zaizkio betiko bizirañokoak. Or Jaink 45. ” Ur-zurrusta (R) […], agua que levantan las ruedas del molino” A (s.v. bulzu).

  2. zurrust (V, G ap. A ). “Trago, sorbido (voc. onomat.)” A. Cf. VocNav: “Zurrust, […] trago (Baztán)”.

  3. zurruzta . Ronquido. v. zurrustada (2). Lurrian lo ein ebenak […] lo-zurruztak entzunaz. SM Egan 1963 (4-6), 111. ZURRUST EGIN ( (V ap. A)). “Sorber. Zurrust egiok, txotxo, jausi bear jok eta; tira arin, galduko dana legez (V-ger), dale un sorbo, muchacho” A. Batxi ta lagunak orduan, euren arnasea zurrust egiñaz, gerizea batu nairik, geldi geldi egon zirean. A BeinB 145. Jaungoikuak emoniko katillu ederretik zurrust egitten dogu edertosko. Otx 112. Ezagutzen dut, eginikan zurrust, ezin duzula zuk arima para zut […]. Arnoarekin hordituz, edo gaznekin asetuz, ezin liteke inolaz ere zede gerturik ezagutu. Arti MaldanB 220.
  (Sin egin explícito). Saldeari zurrust eta gaztañeari grausk bizi ginean. (V-m) “Vivíamos felices; literal: sorbiendo caldo y mordiendo castañas” . A EY III 290.

  ZURRUSTAN (BN-mix, Sal, R; Dv). Ref.: A; Zait Sof II 159. A chorros. “Zurrustan goatea, couler en torrent, ruisseler” Dv (s.v. zurruska). “A cántaros” A. “Zurrustan, […] a cascadas (Sal, R)” Zait Sof II 159. Espaiñia sutan zen; odola bazarioen zurruxtan. Atheka 14. Itxaxurak hegatsetarik zurrustan erortzen. JE Bur 76. Ezantzaz zurrustan bethetzen ari zaiolarik [otoa] . JE Ber 73. Odeiek euria zurrustan bota zuten. Ol Ps 77, 18 (Ker eurrez). Malkoak zurrustan ixurtzeko. Ol Ier 13, 17.

  Sinonimoak: iz.

  [zurrutada]: zorrotada, turrusta Ipar., zirrista Ipar., txorro Heg., arrada g.e., txirri g.e., txirrio g.e.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. chorro
  fr iz. jet
  en iz. stream, jet
  port iz. jato, jorro

  Ardo-zurrusta on bat atera zuen berarentzat. #gaurkohitza

  

  zurrusta (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)