Tag Archives | gizartea

Osasuntsu al nago?

By on 2009(e)ko ekainak 16 in denetarik

Askotan entzuten dugu gure inguruko norbaiti medikuak gatz gutxiago jateko esan diola, edota gantz gutxiago dituzten janariak jateko. Egungo gizartean oso sartuta daude janari azkarrak eta aurretik prestatutakoak, eta horiek ez digute inongo mesederik egiten. Lan motak izugarri baldintzatzen du osasuna, denok dakigu gorputza mugitzea beharrezkoa dela herdoil ez dadin. Batek daki zenbat aldiz galdetu ote diogun geure buruari osasuntsu gauden edo ez, eta horrexegatik, galdera horri erantzuna emateko, proba txiki bat burutzea gonbidatzen zaitut:

  1. Lehenik egizu 15 minutuz esfortzu fisiko bat (korrika egin, bizikletan ibili, leku aldapatsuan joan-etorri…)
  2. Hartu 5 minutuko atsedena.
  3. Hartu zure pultsua 15 segundoz eta bider 4 egin.
  4. Konparatu zenbaki hori ondorengo emaitzekin.
  • <100 pultsazio: Errendimendu handia, oso osasuntsu zaude.
  • 105- 115 pultsazio: Oso ondo, osasunez ondo zaude.
  • 115-120 pultsazio: Ondo, jarraitu kirola egiten eta zaindu zure gorputza.
  • 120-130 pultsazio: Kirol gehiago egitea komeni zaizu.
  • 130 pultsazio: Utz ezazu telebistako mandoa eta zoaz korrika egitera!

Osasunak gero eta garrantzi handiagoa du gure bizimoduan. Bizitza oraingoz bakarra dugu, eta honi zuku guztia ateratzeko gorputz osasuntsua izatea nahitaezkoa da. Garai honetan gero eta osasun arazo gehiago azaltzen dira, batik bat, lan fisiko gutxiago eta lan psikiko edo mental gehiago egin ohi delako.

ariketakGure aitona-amonen garaian ez zegoen pisu arazo larririk zeukan pertsonarik. Bizimodua askoz ere dinamikoagoa zuten; hau da, euren lana ez zen aulki barrubigun baten gainean esertzea ordenagailu bat begien aurrean zutela. Euren lana gauzak alde batetik bestera eramatea zen; baita euren baratza propioetan gerria ondo tolestuta jarri, eta euren landareak noiz erneko zain egotea ere. Egungo gizarteko zaharrenek ez zuten orain adina denborarik egonean egoteko. Hori esanda, barregura gehien ematen didana denboraren kontzeptua da; izan ere, langile askok hartzen du baja “estres” famatuagatik, baina askok eta askok ez du galtzen inoiz bazkalondoan egoten den telebistako programa. Denbora gauza erlatiboa da eta nahi duenak badaki ondo aprobetxatzen.

Lehenagoko bizimodua beste era batera antolatua zegoen. Lehenago ez zegoen luxuaren kontzeptua, helburua aurrera jarraitzea zen eta familia askok ez zeukan nahikoa diru denen tripak asetzeko. Horretarako, etxeko semeak, nerabeak zirela, etxetik joaten ziren lan bila eta lortutako dirua punta-puntako teknologietan xahutu beharrean, gurasoei ematen zieten eurek maneia zezaten. Langile guztiek izerdi franko atera behar izaten zuten, eta hori zen osasuntsu egotearen muina. Lan gehiena fisikoa zen eta horren erruagatik jaten zuten guztia erretzen zuten. Metabolismo azkarra zuten, eta bihotzeko arazo gutxiago izaten ziren.

Esan bezala, bizimodua izugarri aldatu da eta gure jateko ohiturak zer esanik ez. Dudarik gabe okerrera egin dute, eta argi geratzen da jaten duguna garela. Kalera irten eta janari azkarra edonon aurki daiteke. Horrek eragin sakona du gure bizimoduetan. Aurrez gertatuko jaki horiek gantz eta olio askorekin prestatutakoak dira, eta horiek, zapore emateaz gain, bihotzeko baten eragile ere izan daitezke. Gantz horiek erre ezean, erreserba moduan gordetzen ditu gorputzak, hain entzuna dugun kolesterola sortuz askotan. Gantz berezi hau gure arterietan itsasten da, eta odol fluxua oztopatzen du. Kasu batzuetan guztiz oztopatzen du eta, odola muskulura iristen ez denez, muskulua hil egiten da.

Bizitzari jan ohitura txarrengatik agur esatea tamalgarria da, horrexegatik osasuna zaindu beharreko puntua da. Gogoratu ondo jatea oso garrantzitsua dela, eta amonak prestatutako janaria baino gauza hoberik ez dagoela eduki ezazu buruan!

  • Nahi izanez gero, egin test hau.
  • Kalkulatu zure gorputzeko masa indizea hemen.
Comments { 0 }

Denontzat izan dadila!

By on 2009(e)ko maiatzak 27 in denetarik

trafikoaZalditik gurdira, txirrindutik motorrera eta azken honetatik autora egin dugu salto. Autoa gure egunerokotasuneko ezinbesteko protagonista bilakatu da, lehen aberatsenek baino ez bazuten ere halako tramankulua herriko bideetako eskaparatean erakusteko aukera. XXI. mendea dugun honetan, guai eta arraroen arteko galbahe bihurtu da ibilgailuaren jabetza.

Berrian aurkitu dudan artikulu baten esanetan, oraindik ere EAEko joan-etorri gehienak oinez egiten diren arren, joera hau %4 jaitsi da; autoz egiten direnak, aldiz, areagotu. 2003an, 2,75 lekualdatze egiten bazituen pertsona bakoitzak egunean, orain 2,98 egiten ditu batez beste, guztien artean 6 milioi joan-etorri egiten direla. Gehiegikeria honek errepideetako istripuak heriotzarako bigarren arrazoi izatea ekarri du. Ez hori bakarrik, gaur egun jasaten ari garen kutsaduraren errua ere, neurri handi batean, automobilaren erabilera masiboari lepora geniezaioke.

Hori horrela, begi bistakoa da irtenbideren baten beharrean gaudela, eta hori garraio publikoa da. Herri txikietan bizi diren gaztetxo eta ez hain gaztetxoek eskolara nahiz lagunartera gurasoen dependentziarik gabe joan ahal izateko, adinean aurrera doazen baserritar pentsionistak asteko erosketak egitera kalera jaisteko, halabeharrez suertatu zaien egoera ekonomikoa dela eta gustura hartuko luketen -baina urrutiegi geratzen zaien lan eskaintzari uko egin behar izan dioten- etorkinentzako eta ,besterik gabe, goizeko seietan jaiki eta fabrikara joan beharra duen bizilagunarentzako pagotxa litzateke.

Jakina baditugula lineako autobusak, trena eta baita taxia ere. Halere, aurrez esan bezala, autoa erabiltzeak gora egin badu, denon eskura ditugun garraiobide horiek denon premiak asetzen ez dituelako izango da. Lurraldebusek, esate baterako, Gipuzkoa osoan sare zabal bat du eta bertako bezeroentzat moduko beherapenak eskaintzen dituen txartelak banatzen ditu. Aitzitik, esperientzia lekuko dudalarik, ordutegiari dagokionez atzerapenak izateaz gain, herri txikietatik pare bat aldiz baino ez dira pasatzen autobusak. Honela bada, errentagarria al da fabrikara orduan heldu behar duen langilearentzat?, komenigarria al da orduan eskolara sartu behar duen nerabearentzat?, autobusamotibagarria al da herri txiki batean bizitzea tokatu zaion eta etxera itzultzeko aukera bakar horren menpe egon behar duen gaztearentzat? Ez, ez eta ez.

Renfek ere ardatz garrantzitsu bat du Gipuzkoan eta, ohikoa ez den arazorik ez bada behintzat, ordutegia fin errespetatzen du. Alabaina, esperientzia lekuko dudala, onartezinak dira denontzako egindako garraiobide batek denontzako posible ez diren prezioak ezartzea. Demagun autobusa galdu eta trena hartzea besterik ez zaizula geratzen ondoko herrira joateko: 1,25 euro ordainduko duzu, ondoren geltokitik helmugara oinez joateko. Jo dezagun lagunekin larunbat arratsaldea pasatzera Donostiara joatea erabaki duzun 13 urteko nerabe bat zarela. Bost euro pasatxo ordainduko duzu, ondoren zinera joan eta beste hainbeste gastatzeko bi astetan aurreztu behar izan duzun pagarekin.

Ezinbestean, hau da gure errealitatea: normala deritzogu lauko familia batean hiru auto izateari. Are gehiago, hemezortziak bete bezain pronto, gidabaimena ateratzeko aukera egiten du gehiengoak. Gauzak horrela, garraio publikoa erabiltzea gure bizimoduko ohitura bat gehiago izan beharrean, bakar batzuen borondate izatera heldu gara.

Argi dago gizartearen pasotismo hutsa dela, eta gerora datozenentzat aldaketak egin beharko liratekeela. Dena den, gure pribilegioei uko ez egiteagatik mundua suntsitzen ari garela iragarri duten estatuburuko profetek ere ez dute autobuseko eserlekua halabeharrez partekatzen, eta are gutxiago euren patrikak majo beteko dituzten prezio puztuak jaisten. Bakoitzak bere astoari egiten dio arre!

Comments { 0 }

Elikadura egokia horren garrantzitsua ote?

By on 2009(e)ko maiatzak 20 in denetarik

elikaduraren piramideaGaur egun, XXI. mendean, ia denok entzun izan dugu noizbait elikadura egokia eramatea beharrezkoa dela osasuntsu egoteko; bestela, gaixotasun ugari sor baitaitezke. Bestalde, adituek osasuntsu egoteko, elikaduraz gain, kirola egin behar dela esaten dute. Gainera, gobernua gero eta serioago hartzen ari da elikaduraren gaia eta hainbat iragarki sortu du bere garrantzia erakusteko. Orobat, janlekuetan jartzen dituzten jakiak kontrolatzen hasi dira elikadura egokia bultzatzeko, gazteen artean batez ere, oso garrantzitsua baita txikitatik jakitea nola jan behar den. Ekintza hauek guztiak egiten badituzte elikadura egokia bultzatzeko, suposa genezake oso garrantzitsua dela. Benetan al da horren funtsezkoa? Bai, elikadura ona ezinbestekoa da; izan ere, ondo elikatu ezean, gure organismoa hondatu egiten baita.

Elikadura egokia izatea zer den askotan entzun izan dugun zerbait da. Barazki eta fruta asko jan, koipe ugari duten produktuak ahal dela saihestu, elikagai guztietatik zerbait jan, orekatuta, inoiz ez zerbaitetik gehiegi eta bestetik gutxiegi… Eta, noski, ia denok dakigu elikaduraren piramidea nolakoa den. Halaber, elikadura arazo ugari ezagutzen dugu. Batzuk gehiegi obsesionatzen dira nolako eta zenbat jaki jan behar den pentsatzen; eta honen ondorioz, hainbat eta hainbat anorexia kasu sortzen da. Beste batzuk, aldiz, gutxiegi arduratzen dira eta edozer jaten dute, nahiz eta beraien osasunerako txarra dela jakin. Hauek obesitatea edo gizentasuna dutela esaten da.

obesitateaanorexiaAipatutako gaixotasun hauek dira, batez ere, elikadurarekin lotzen ditugunak, eta ez zaigu iruditzen besterik egon daitekeenik; halere, pentsatzen hasita, segituan konturatuko gara elikadurak gure gorputzaren atal guztiekin duela lotura. Beraz, gure elikadura txarra bada, gure organismo guztia gaizki joango da. Hura gaizki joatea ez da argalago edo lodiago egotea, gure organoak ondo ez funtzionatzea baizik. Horrela, azaleko gaixotasunak, organoetako gaixotasunak… sortuko dira. Gaixotasun hauetako batzuk, zoritxarrez, gaur egun nahiko ezagunak dira eta gero eta ezagunagoak bilakatzen ari dira; hala nola, minbizi kasu batzuk, bihotzeko arazoak, diabetesa… Zorionez gure inguruan horren ezagunak ez diren hainbat gaixotasun daude elikadurekin lotura zuzena dutenak arurretik aipatutakoez gain. Horietako bat Kwashiorkor gaixotasuna kwashiorkor umeakda. Kawashiorkor gaixotasuna, batez ere, garatu gabeko lurraldeetan eta elikadura arazoak dituzten lekuetan ematen da. Gaixotasun hau haur txikien artean, 10 hilabete eta 3 urte bitartekoen artean, mantenugai eta proteina faltagatik ematen da batik bat. Kwashiorkorra duten haurren gorputzak likido metatze anormala egiten du, oso triste egoten dira eta askotan jateko indarrik ere ez dute izaten. Gaixotasun hau duten haurrek zahartzean ere ondorio ugari izaten dituzte.

Hau guztia horrela izanik, elikadurari gero eta garrantzi handiagoa ematen hastea nahitaezkoa dela garbi dago, gure osasuna arriskuan ez ikusteko eta hainbat gaixotasun betiko atzean uzteko. Halaber, ez dugu ahaztu behar oraindik ere badagoela garatu gabeko hainbat herrialde, eta hauek direla, batez ere, elikadura arazoak dituztenak; alta, herrialde garatu askok atzera pauso bat eman dute aurrez eginiko janariari esker. Alabaina, seguru nago denok honen aurka zerbait egiten saiatuko bagina, lortuko genukeela orekatuagoa litzatekeen mundu batean bizitzea, eta gaixotasun ugariri diegun beldurra atzean uztea; izan ere, ez bailirateke horren maiz gertatuko. Honengatik guztiagatik, elikadurari garrantzi handiagoa ematen hasi beharko ginateke une honetatik hasita; bestela, horrela bukatuko du gure odolak oso denbora gutxian:

Comments { 0 }
-->