Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 7:36 am on 2011/03/02 Permalink | Reply
    Tags:   

    basur 

    Askotan uste dugu ‘basura’ erdara dela eta euskaraz ‘zaborra’ dela. Baina basura euskarazko hitz bat ere bada, eta beste zerbait erran nahi du, antzekotasuna aurki dezakegun arren. Nik pluralean entzun dut beti: ‘basurak’. Azken egunetan anitz ikusi ditut inguruko bide bazter eta mendi aldeetan. Basurak dira ur zikinak, euri erauntsi handien ondotik ateratzen diren ur handi horiek, errekak ur marroiez beterik, edo bide bazterretako arroilak urez gainezka.

    Eta gaztelerako “basura” euskarazko “basur”-etik baletor?

    Hauxe dio Orotariko Euskal Hiztegiak:

    1. “[Aqua] palustris, ur lizuna vel likhitsa, basura” Urt II 226. “Eau pluviale qui déborde sur les chemins ou dans les champs” Dv. “Agua torrencial que baja de los montes” A. “Basúre, el agua de la lluvia torrencial. Basure gúziek” Iz Ulz.

    Eta hauxe Harluxet Hiztegi Entziklopedikoak:

    iz. 1. (Ipar.) Euri asko egiten duenean, mendietatik uharrak eratuz jaisten den ur lohitsua. Basurek gizentzen dute pentzea. 2. (G) Ihintza

    Beste hizkuntza batzuetan:

    es (1) aguas torrenciales embarradas que bajan de los montes (2) rocío
    fr eau boueuse

    Badu iturrixka hunek gero ere zonbait basur botarik, ur garbi ixurtzen hasi artean. Xa Odol 37. (Orotariko Euskal Hiztegia)

    Menditik, oihanetarik eta othardietarik heldu diren urak, ur aberatsak dira. Basurek gizentzen dute phentzea. Dv Lab 106. (Orotariko Euskal Hiztegia)

    Eneko Bidegain
    Mondragon Unibertsitateko irakasle eta idazle

     

  • Maite 11:51 pm on 2011/02/28 Permalink | Reply
    Tags:   

    mukizu 

    1. Mocoso (uso despectivo). 2. (El, lo) que tiene mocos. 3. Resinoso. (Orotariko Euskal Hiztegia)

    Sinonimoak: izond.
    [umemokoa]     umemoko (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

    es mocoso, -a
    fr morveux, -euse
    en (mukia dariona) runny-nosed;  (haurra) brat

    Argi dago gozatzen ari dela mutikoei eragiten dien beldurrarekin-. Horri esaten diozue jolastea? -segitu du, lurreko zigarrokinak buru kolpe batez seinalatuz. Eta barrez lehertu da, ozen, eskuak belaun gainean jarririk. Umeek elkarri begiratu diote. Geldi-geldi daude, algaren ondotik zer etorriko. -Benetan jolastu nahi duzue antzarekin, mukizu horiek? [Antzararen bidea, Jokin Muñoz (Alberdania, 2007) Orr.: 22] (Ereduzko Prosa dinamikoa)

     

  • Maite 3:06 pm on 2011/02/28 Permalink | Reply
    Tags:   

    beluri 

    izond. Zurbila.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak: izond. jas.
    [zurbila]     beilegi, zurbil, hits Ipar., zuhail Ipar., zurpail Ipar. (UZEIren  Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

    es pálido, -a
    fr pâle
    en pale

    Nire bizitzaren egitura osoa berriro nire oroimenean marraztu behar izaten dut; batzuetan pasa egiten naiz, eta soinean dauzkadan galtzak zein dendatan erosi nituen gogoratzera iristen naiz. Baina segundu gutxitan burutzen dut dena. Batzuetan triste esnatzen naiz, esnatu aurretik norbaitek niregan ezarri duen tristura batekin. Begiak irekitzerako norbaitek barruan kolore beluri bat iragazi balit bezala. [Note book, Pako Aristi (Erein, 2005) Orr.: 96] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

     

  • Maite 10:07 am on 2011/02/27 Permalink | Reply
    Tags:   

    mirail 

    iz. (Ipar.) 1. Ispilua. 2. Jarraibidea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

     

    • xme 1:07 pm on 2011/02/27 Permalink

      Bedaxagarrek kantatzen zuen hura datorkit gogora:

      “Zü zira, zü, ekhiaren paria, liliaren floria, eta mirail ezinago garbia!”

  • Maite 11:33 am on 2011/02/26 Permalink | Reply
    Tags:   

    karrika 

    iz. Kalea. Karrikaz karrika dabiltza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak: (1) kale (2) bide, ibilbide (3) kalexka (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

    es calle
    fr rue
    en street; road

    Abestia entzun eta hutsuneak bete ariketa egiteko, egin klik irudiaren gainean.

     

  • Maite 10:39 am on 2011/02/25 Permalink | Reply
    Tags:   

    zaldizko 

    Azken egunetan egin dituen euri eta haizeekin, erauntsi mota berezi bat ikusi dugu, ‘zaldizkoak’ deitzen direnak. Badakizue, euria alde batetik bestera mugitzen ikusten denean, haizeak eurizko hesi mugikor bat egiten duenean? Euri horri ‘zaldizkoak’ erraten diogu, zaldiak bezala trostan doalako euria.

    Orotariko Euskal Hiztegiak dio:
    2. (gral.). Ref.: A; Iz ArOñ (saldískuakiñ, zaldizkuak); Gte Erd 111 y 148. “Columna de lluvia” A. “Saldískuakiñ da euríxa, llueve en forma de barras de lluvia” Iz ArOñ. “Zaldizko ederrak heldu dira (G-azp, AN-gip), zaldizkoekin ari du (B), euria zaldizko(e)kin ari du (AN-gip), elementuak zaldizko(e)kin ari du

    Horretaz gain, denok ezagutzen dugun esanahia ere badu:  zaldiz dabilena; zaldi gainean ibiltzen trebea dena. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

    es (1) caballero, -a; jinete, caballista (2) chaparrón, aguacero; cortina de agua
    fr (1) cavalier, écuyer, -ère (2) colonne de pluie
    en horseman

    Zaldizkoak zein ederrak etxeko berotik begiratzeko; kanpoan, ordea, aterkiak ere ez zaitu babestuko zaldizkoetatik.

    Eneko Bidegain
    Idazle eta Mondragon Unibertsitateko irakasle

     

    • leire 11:14 am on 2011/02/25 Permalink

      Oso polita burura dakarren irudia. Ez nuen adiera horrekin ezagutzen!

    • Maite 11:50 am on 2011/02/25 Permalink

      Nik ere ez nuen ezagutzen eguraldiarekin lotutako adiera hori. Zoragarria iruditu zitzaidan atzo Enekok esan zidanean. Zaldizko hitza, Leire, nik atsotitz honekin lotzen dut. 🙂

      “Oinezkorik nahi ez, zaldizkorik etorri ez.”

    • leire 12:32 am on 2011/02/26 Permalink

      Zelan gustatzen zaidan esaera zahar hori! Eta askotan egia biribila da!

  • Maite 1:45 pm on 2011/02/24 Permalink | Reply
    Tags:   

    hartxintxar 

    iz. (batez ere pl.) Harri–kozkor txikia, ale baten tamainakoa. Oinetakoetatik hartxintxarrak atera. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak: legar, harrikoskor, harkoskor, harri-txiki, harritxo, harrixkola, muger, kaskailu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

    es gravilla
    fr gravel
    en gravillon

    Oinen azpian bada halako lur hutsaren bertigo bat, hartxintxar askeen marruskadura belarri ertzean, gaizki zigilatutako zementuaren sentipena, halako anklaje falta bat zutikakoaren bertikaltasunean. [Neguko zirkua, Harkaitz Cano (Susa, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    hartxintxar (FlickrCC, _Madolan_)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel