errenbolia. v. erremulia.erremulia. errenbolia (Dv), erremonio, erremuli (Foix ap. Lh.), erremonia (Dv), arramolia (Arch ap. DRA.). Remolino. “Tourbillon, ricochet, remous. Haize errenbolia, tourbillon de vent. Herrauts errenbolia, tourbillon de poussière” Dv. “Ur errenboliara sarthu eta itho da, il est entré dans le remous de l’eau et s’est noyé” Ib. Caispeko puntak badu isla xume bat puntan. Ez hari sobera hurbil denbora kalmekin zeren erremulia handia dabilla bira. INav 134. Handik lauster altxatu zen athetik haize erremulia bat, nord-este daritzana. He Act 27, 14 (Dv haize buhunba). Aize erremonio batek bezala inharrosiz baitabilzka gure ustean bethikotz segurean ginauzkan hainbertze gauza! Dass Herr 21-8-1958, º.
ERREMULIAN. “Harriak errenbolian ou errenboliaka hautsi zuen berina bat, la pierre alla par ricochet casser une vitre” Dv.
1 adj. Irmoa, sendoa. Fedeko egia tinkoak. Euskararen bizitza orain sendo eta tinkoa balitz.
2 adb. Irmoki, irmo. Tinko sinetsi. Ohitura zaharrei tinko eutsi. Gizadiak mendez mende uste izan du Lurra tinko eta geldirik zegoela. Dorrea lerden, erroak tinko, harkaitz bizia oinarri. Direnak oro joan doaz eta ezertxok ez dirau tinko.
3 adj. Trinkoa.
4 adb. Estu, estuki. Sartzen dute tutua hein on bateraino, ez tinkoegi, ez laxoegi. Estekan tinko haute ezarri. || Tinko-tinko estutzen zen haurra haren bularraren kontra.
ad. elestatu, elesta/elestatu, elestatzen || da ad. Batez ereZub.Elekatu, hizketan jardun.Euskaraz gaitezen elesta. Mezako denboran elestatzen bazara. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
elestatu. (BN, S; -lh- VocS , Arch VocGr , H (BN, S), Foix), eleztatu (S; -lh- Lecl, Dv (S)), elastatu (Sal; -lh- BN ap. Lh ), elaztatu (R). Ref.: A (eleztatü, elastatu, elaztatu); Lrq (elhesta intrans.); EI 296; EAEL 268; Gte Erd 201 y 281. (Intrans.). Conversar, hablar. “Babiller” VocS. “Parler, s’entretenir” Arch VocGr. “Converser” Foix. “Gizuna zuiñeki elhestatü beniz” (Santa Garazi) EAEL 268 (cf. infra trans.). “Hortzaz elestatüko gütüzü (S)” Gte Erd 281. “Aintzinetik elestatü zire (S)” Ib. 201 (junto a aurretik hitz egin, lehenagotik elkar hartu, etc. de otras zonas). Tr. Propio de la tradición suletina desde sus primeros textos; fuera de ella sólo lo hallamos en Arbeldide.
Heki jan zian eta elhestatü zen. Bp II 55. Gaiza espiritualez debotki el[h]estatziak profeitü espiritualian ajütü handirik emaiten dü. Mst I 10, 1 (SP solhas egiteak). Nahi nündükek elhestatü / orano hareki. StJul 43v. Horren estatia ikusirik / deliberatu dizugu / zieki behar guniela / bi hitzez elestatu. AstLas 25. Mezako thenporan elhestatzen bazira. UskLiB 33. Hirurgerren urthekoz, ninzan elhestatzen / nula tratatzen nündin arrebak erraiten. Etch 174. Arrato bizi zienak dia elhestatzen / xoko batetan, bere beharretan gainen. Arch Fab 95. Ahapeti baizi eztakiola pheka elhestatzia. SGrat 21. Hartakotz gira hain gogo hunez elhestatzen. Ip Imit I 10, 1 (SP solhastatu, Ch mintzatu). Eskuaraz gaitezin elhesta. Arb Igand 20. (BN-arb, S) (Trans.). Conversar con. “Elhesattü düdan gizuna eztük hire semia bezaiñ handi” (Altzai) EAEL 268 (tbn. trans. en Donamartiri, Bildoze y Larrañe). v. elekatu.
–Zelsa, eginen dit / bertan zük manatia, / baita elhestatüren / zure ama maitia. StJul 43v. Katixa, behar dizugu / Jaun erretora mintzatu, / eia plazer gutunez, / otoi, harek espusatu. // –Bai, Pierris, behar dizugu / Jaun hua elestatu. AstLas 46. Dibortzatzeko, Katixa, / frais handiak dutuzu, / eta hortako abokat bat / elestatu behar duzu. Ib. 51.
Sinonimoak: ad. Zub.
[elekatu]: hitz egin, hizketatu, jardun, mintzatu, solas egin, ele egin Ipar., ele eman Ipar., elekatu Ipar., iharduki Ipar., mintzo izan Ipar., solastatu Ipar., berba egin Bizk., ele erran Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es da ad. (batez ere Z) conversar, hablar fr da ad. converser, dialoguer en port
iz. Estandartea. Zalditeria kapitainaren zutoihalaren ondoan bilduta. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
zutoihal. 1. “Estandarte, zutoial (neol.)” A DBols. . 2. Vela de navío. Itsas-aizeak, zut-oialak aizatuki, aurrera zeramatzin, artzainak axuritaldea bezala. Or Mi 117. Ontzi aundi ta ontzixka, zutoial zuriekin, kai-larrainera sartzen ari ziren. Ib. 119.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. estandarte fr iz. étendard en iz. standard [flag] port iz. (bandeira militar) estandarte
Testuinguruan
Besaulki berezian jarrita, eta eskutan urrez brodatutako zutoihal zuria zeramalarik, Bizkaiko Sindiko jauna agertu da; oihalean bi irudi ageri: probintziaren armarria, bata; eta Ama Birjina Orbangabea, bestea. [Putzu, Txillardegi (Elkar, 1999)]
1 adj. Aski txikia. Ik. xehe1 1. Zortzi urteko haur xume bat. Dorre handi bat eta bi xume. Frantziako herri xumeetaraino. Xehetasun xumeenak. Huts xumeak. Galdera xume bat egin nahi dizuet. Handiak eta xumeak, aberatsak eta pobreak. 2 adj. Apala. Ik. xehe1 3. Herri xume jatorrari goitik behera begiratzen dioten horietakoa. Hautsa eta errautsa baino xumeago. Har dezagun ofizio xumeena: artzaingoa. Den laboraririk xumeenak. Baina honetan ere handizkiak handizki eta xumeak xume. Errege handi hura ez da oroitzen bere apaltasunaz baizik; laket du xume agertzea munduaren begietan. (Hiztegi Batua)
Reply